Id'dciA^ui loa:Bytt:Mayr M DCLXXY1I M \ V 'p ANICII MAnLII TOR- QU ATI SE^ERINI B O E T I I BE CONSOLATIONE PHILOSOPHISE L is J V. Opus omni feculo fumme, nullo fatis deprsdicatum j ip(a aeternitate digniffimum. Non Jolum Etbico-Thiloßphicum, verum & Dogmatico-Theologicum, quod t am Animo fub utraque forttina firmando; quiim graviffimis controverßis decidendis% unice defervit. Cuilibet hominum litteris imbuta?coru ditioni accommodatum, apprime utile, &■ neceflarium, TrdfixA funt ei nuncprimüm fynopfes quin-que, quarum brevitate, quod cujus übet libri decurfu reperire efl, luculenter inßnuatur. L A ß A CI, Typis Joannis Baptists M a y r , Anno 1682. / > llluftriffimi DominiS.R.I.Cemitis & Domini Domini, GEORGII SIGISMUNDI \ a GALLENBERG, In Thum, Roffegkh , & Gallen-' ftein.IlluftrisDominiin Aynoedt :Ha?-reditarii Advocati Gaenobii Minkcn-dorffenfis, Sac. Caef. Maj:Camerarir. Inclyta; Piovincice Carniolic« olim Deputatorum Praefidis, nunc Judiciorum Prsetoris, & Capitaneatus ejufdemCsefareä inftitütione Locumtenentis. GnatorumTrigermini Nobilissimo, JOANNI RICHARDO, WOLF GAN G O WAY C HARDO, Et SIGEFRIDO WALTHASARI Comitibus, &Dominis ä Gallenberg. X 2. Ge. «. Delicio digniffimo; Unico & trifido. Quod numeris diftinguendo Non' diffipes j Copulando non confundas, Etenim Ubi ortusTrinitas numerum oggerit J lbi par nobilitate indoles Unicum compingit Ter nio nem. Kara fane concordiä Fratrum: Quorum unitas fingulorum Triadem exaquaf, Dum quolibet fui Triumvirali non inferius, Maximum videlicet, Genitnrae beneficio Rependit oblečtarnentum. FrAtres dixi, i Et vere Comi tes , Qui Sicfefe mutuo referunt, Ut invicem conferant: In quorum iingulis debeat, In nuilo nequeat Gc^ Genitor'del/tiari. Digni quos adortum reducas , Nifi hunc vetuftas celaffet: Hoc Extra velamen reličlo, Quo Decimo jam feculo Ignobilitatem nefciifle, Fundatiflimä conje&unt, Sciuntur. Fadix temporis ja&ura, Quod fui ignorantiä crefcit, Cujus ignorantia ortum venuftat. Abillo defeäiLAPiDE, Ajit(fi mavis) Pyramide, Quas Duces Franconiae glorias immota geftans, Etiam in fragmentis, Et S E r t i s, & S c E p t r i s Decora pridem fubftitit, Hujus Ab Arnulpho Alphabetum orfie Propa-Surcul'i (ginis A Teutone @cf>fltff* A Slaviš OSTER. X 3 A ca« Acaftro condito Gallenbergii Audivere. Utrobique acuti, Utpotein Pyxamides fufi. Nec qua;ras , & magnitudine diverfus Patriae Uc crederetur, emolumento natus, GeniumEi nullibi noningeniofum Natura favit, Virtus exacuit, P o r t u n a occupavit» Qui idem Juris ac Juftitia? peritus , Dicendo docet, Dictatura imperiofus, Doclrinadičtator, Se unoplurimis, citra exemplum, Safficiens. ToüMunerum Numeros, Quis abfolveret? Certe Nifi ingenio validiflimus, Impleret Nemo, Ciientibus Foclicitate, Tribunalibus Facundt a. Patrih Fideli tate, .C» Cae^iri VlRrUTEprobatus,1 Non casus temeritate, Sed Prudentiae deležu, Imo Ipfius nature quodam fuffragio MvioRUMfuorum Loca omnia occuparet, Nifi exceffiffet. Ädprimas Patrias dignitates Plus aliorum, Quam fuo voto,vocatus, Oftendit, Senonideöeas meruifle Ut ferret, Sed ferre, quia meruerit. Rariflimo divortio, Collibus tumorem, Flamma: fumum abftergit: Hoc eft, Fortunamfinefaftu, ^mulationem fine invidia S uftinet. Quod quis easdem qusfitas Non repererit dignitates, Quid mirum? cx Cumilla?Q_u aErente negljlto In Qjiv/E sit o maluerunt : ■ : . X 6 " Dttii Delicrari. Imö Monogamiam, tot procls petitam, Divortio dedignata;, Qua; P l u r e s fatigarent, In hoc Uno Sefe collegerunt, Nullibi melius hofpicanda: Nifi P y r a m i d i huic jam olfm do-EvafifTent. (meflic® Ideö Magno One re, pari Honore Patriae primitivosPATRES Majeftate publica, Affabilitateprivatä Ubique confpicuus, nullibi inutilis Exprimit: Nullibi Minor, utpote ubique M aio r. Quamvis aliunde ejus Encomia, Modeftiävulgationem vetante, Promere Difficil e, Credere Fa cillimu ms Nec ullus ni'li (uo damno, Iljfs detraxerit: Quia jun.tam Patri« fidem . Ne- Nemo,nifi Privatä perfidiaJaceiUverit. Utpote qui Infant^ negotiorum diverfitate, Savaqüe temporum prafentium Tempeftate, Pa * ri AEgubernaculo He afliftit, Ut ambientium male ortus tumor Abortu perierit: Dum.vix ullus tarn projecte audet, Ut-fperet I l l i Uti virtute, Sic fortunä, ficfama fuccedere. Etenim&ipfe Gloriferos nobiliffimasfuae Antiquitatls Coryphseos,J Qua Lentulos,qtiaFkbios,<\ua.veCicerones AJJeqmtus prills 3 quam imitatus, Genitoxem quidem, Adftuc farna virentem3 Repetito Provincis Deputat us, Et olim Praxes,exceflit. Proavum 1 Provincial P RiETOR merito exiftens, Nequaquam impar, Exhibet, Ee Ne Pietate crederetur inferior^ Parthenium Minkendorffenfe, Quod per S I G E F R I DIIM III, llndecimum Propagatorem GALLENBERGIORUM \ DEO, & diva; CLARjE Seraphicae l Dicatum, fundatumque Diverfigena temporum injuria Ruiturum pendebat, Ab imo Magniflce induftrius reerexit. Hie Fidei,Gloriajq-SuorumAu6tor audiret, ) Nifi proprio merito , 1 Csfareo deledtu, Una Et PRAETOR , & LOCUMTENENS Aliis ipmoffibili Ipfi neceflario Patria» utili nexu , Infiitutus, Hyperarchus evafiflet. Ergo, fi, Qux in INFERIOR1BUS funt difperfa: In SlIPERIORIßUS folüm uniuntur, Hunf -i» T-Jg» HUNC, Pra?decefibribus Ejus,quis negaverit? SUPERI OREM? Nec abfque provečlionis miraculo Ab honoribus requifitus, Faftigium eorundem inclinavit, Bravium fine curfu, Quiatotum, comprehendit, Cum dignitates folö merico Accerfivit. Alios umbra; invitos fequuntur HUNC fulgor fortune Vel folius famajigniculo: Et dum ilia infita levitate Ad MAGNATES'altüm metatur, Vix edixeris, AnSIGISMUNDUM Invenerit potiüs, quam iecerit MAGNUM. Summl continentiä in fuma libertate Certo probat, Seßelicitatem tanquam froenum aurefl Excepifle, Quo priftina? virtutf, Nil nifi pretium , Accefferit, Iado* Indole diligenter officiofiflimus Necvias , necartes negligit, lis , quos amaverit, Benefaciendis Hinc rarä Philophilia Prsfentium admirationi, Pofterorum (equela: Commendatur. Dignus, qui omnis vitre mafligem Immortalitate vitet, Qgam Quia humana Ei negat Conditio * FAiMiE iETERNITAS •'Compenfabit* Faelix Genitorum Trias: Cui Maxima pars dočlrina? efTe debeat GENITORIS virtutem Intueri. Quas enim in PATRE a<5tu miraris, In FILIIS futuras Pra?videas. Nam , Utiingulis exhiberetfirigulas Earn pertraducefn Indolem in filios propagavit, Qu» Quae etiam in MINIMO, Ortum cellare nefciens, MAXIMA folüm Exhibet. Ut VeTUSTA VIRETjin Genitore, Sic In Genitis omnemornat At at em, Necaliumex Indolischaraftere Senfum colliges, Quam quo Vetera fuoru VIRTUTES Nontemporum, Sed hominum A^-TE RIORUM magis Quam M A JORUM, Fuifle oftendant. Quibus Quia cum Böetio, Si quid eß in nobilitate bonumjdfolitm,ut impofita Kobilibus neceffitudo vide at ur , Ne ä Maiorum vir tute degener ent^ejje, Vei Ilientes eloquu ntur: Hoc Animas nobilitantis Philofophiae Solamen Non CALAMO, fed SCALPRO Lib. 3.prof. 6. Quia Quia PYRAMIDI Appendit. Et qui Nobilitatem Eorum aeftimat, Fortunam probat, Dignitatem evehit, Benevolentiam fentit Obfequia dedicat, Nobilillimis Genitis Ortu MAGNIS MAXIMIS Indole, Profeffione Inter MINORES Minimus -Obfequio deditiffimus P. Fr, Antonius Lazan\ Qlli propria pridem promiß, aliend pr v 4 BO ETII vita: E,t fi nos cura? officij confularis i'mpe-diunt , quo minus iti his ftudijs o-mne otium plenamque operam con-{ümimus , pertinere tarnen videtur adaliquam Reipublicae curarn , elu-cubrata: rei dočtrina cives inftruerev J hlecmale de civibus meis merear,fi Gum prifca hominum virtus, urbium CKterarum ad hancunam Rempubliw earn imperium tranftulerit , ego ad id faltem quod reüqvum eft, Graecaj fapientiaeartibus, mores noftrae civitatis inftruxero. Quare ne hoc qui-dem ipfum Confulis vacat officio, cum Romani moris femper fuerit, quod ubicunque gentiurmpulcherri-mumeflet atquelaüdabile , id magis ac magis imitatione commendaturn honeftare, Ha;cille. Ex quibus illud etiam falfum elTe convincitur, quod aliqui memoria; prodiderunt , Boe-tium omnia, non pleraque : relega- '' tum fcripfifle. Ad Confulatum au-tem juvenis pervenit favore princi-ßum civitatis. Pnerum enim ä patre> - A * r.eli~ • 'f j reličtum cufanlöm fufceperantjquod & antiquä Manlij Torquati fainilia prognatum fcirent, & no vam Anicij proavi indolem perfpedam in ipfo haberent. Primo ejus Coniulatu ,rex Hunnorum & Italic Odoacer, Phxba Rugörum duce vi£lo captoque,po-tituseft , ficuti Gailiodorus tradit; qui bis folum, cum Symmacho femel ip/um in Confulibus nominat. Non folum autem dignitatem hanc ipfe adeptus eft, fed duos etiam filios fuos, >quod nunquam antea contigerat , i Confules eodem tempore vidit, Pa-tricium & Hypatium. Anno illo Boc-tius in curia Theodoricum tumpri-mum Romam accerfitum, S. P. Q^ R. nomine, magna facundialaudavk, & in circo duorum Confülum me-dius triumphale convivium multitu-dini exhibuit. Collegam in ultimo ' ConfulatuSymmachum focerumha-buit j cum quo magiftratumitagellit, ut commune bonum privatis amici-tiis prasferret. Accidit ut Paulini con-A3 iularis it. fularis opes regij fatellites appeterent: hominem ingenue tutatuseft. Albi-numfalso Cyprianus accufavit : in-nocentem confularem virum often-dit. Acerba fames Campaniam urge-batj & acerbiorem coemptionemty-ranni procuratores indixerant : earn exigi Conful non fuftinuit. Triguil-lam quoque regia: domüs prapofi-tum multoties ab injuria dejecic , & Conigaftum fortunas optimi cujuC que infe&antem compefcuit. Hifce rebus fačlum eft, ut regis indignatio-nem incurreretjperditorumque dela-tionibusin exilium pelleretur. Ac-cufationis fumma haec fuit : Quod Senatum laefe Majeftatis accufatu-rum prohibuerit:quöd ad Anaftafium imperatorem literas miferit de recu-perandalibertate. Deiatores perditis moribus homines tres extiterunt. Gaudentius & Opilio, tunc ob innu-merasfraudes exilio damnati , Bafi-liufque pridem ä procuratione domüs regis dejeclus , obsratuique \> pluri- plurimum. PurgaßeJ: facile Severinus obje&a crimina , Ii coram delatores arguendi facultas fibi ä Theodorico data fuilTet. Sed vel iratus oblatam fibi ultionis occafionemamittere, vel improbusä fe excitatam calumniam diflulv ere noluit. Abfens itaque vir, &innocens, &grandisnatu Boetius, malorum conlpiratione relegatus eftj neca bonis in patria retentus, Tici-num feceflitjurbem in Infubribus po-fitam, & fibiä tyranno prafcriptam. In quam fimul atq; venit, quo pofte« ris etiam innoceritiam fuuam cogni-tam faceret, pulcherrimum illud de Confolatione volumen, Ciceronem xmitatusjconfcripfit. Namficut ille, quo filiaedefiderium levaret, de ani-morumimortalitate difceptans, Tul-liamfupervivere monftratj ita Severinus de falfo & vero bono , deque Providentia difputat, & omnia vo-luntate di'vina mortalibus evenire declarat. Verum in eo opere Cicero carmen non atrigit, Boetius utram-A 4 que que orationem admifcet , atque ita admifcet, ut facile unicuique often-dat ingenium fibi , quicquid tentaf-fet, nunquam defuilfe. Sed quid na-turali Philofophia. difficilius ? quid Dialečtica foinofius ?at utramquedi-fciplinam fic oratione iua pervagatus efljUt äbditiflima qua?q- cui vis prom-ptareddiderit. Neque vero feiectum vmum aliquod argumentum oratione confectatus eft, fed Philofophias pe-netralia, ingreifus, ea Latinis homi-nibus primus referavit , qua; prin-ceps Ariftoteles de induftria pluribus occultaverat. Qua in re optimos quofque confuluit : Theophraftum dicoj Eudemum, Andronicum, A-fpafium , Herminium , Alexandrum Syrianum , Porphyrium , Themi-ftium de quorum (ententiis , tam-quam honorarius arbiter , dijudi-cat, Atteftatur hoc expofitio in li-brum Ariftotelis de Enuntiatione , tam prima duobus, quam fecunda fex libris abfoluta : in quorum ter- ho , cum de tribüs contingentium, modis fe melius fcripfilTe dicat in li-bris Phyficis, fufpicnndum reliquit,fe naturalem quoque Philofophiam e-nucleafle. Verum haftenus tam hi defideranturcommentarij, licet fue-rintTarvifium hinc nuper afportati, quam illi j quos in Analyticen & To-picen emifit. Siquidem & hos ipfe citat, &in TopicaCiceronis feptem librosä fe confečtos profitetur, opus varium , difficile , eruditnm, nec ä k quoquam antea quam ä Vi&örino frultra tentatum, Piatonis Dialogos ipfe Latinos fačturum fe recepit, fa-ftos Caffiodorus afleverat. Mirarer quomodo tanta pradtare potuerit, ni-fi divina illa in librum Ariftotelisde Interpretatione commentaria bienio fcirem ab eo confečta: quod tempus vix evolvendis tot expofitoribus fatis fuifi'e videtur, nedum eorum fenten-tiis plerumque controverfis, & diju-dicandis, &eligendis, & accommo-dandis. Inter Peripateticos enim ce-I — ' A 5 lebris lebriseft ferme nullus , quiinhuncli-brum non fcripferit: quod & magno-pere quidem neceffarius fit, & multa dočtrina refertus,fed acumine fenten-tiarum& verborumbrevitateperob- 7 fcurus. Commentabaturautem haec, quo tempore Theodoricus fuperatis alpibusClodoveumfocerum Franco-rum regem inganti pradio profliga-vit. Casterum Severinus non tantum in fnterpretando & exponendo Ari-ftotele verfatus eft , fed pleraque et-iam ipfe veluti procreavit. Horum [ in numero iunt pulcherrimi illi qua- ) tuor de differentiisTopicislibri, qui-busDiäleiflicoslocosa Rhetoricis di-rimit: &.totidem alij de utroque Syl-logifmo-; item de Divifione & defini-tione finguli. Nam qui ad Syllogif mos categoricos introductorius in-fcribiüur, titulum iubarnatum habet, r cum libri Ariftotelis deEnuntiatione ;, vel breviarium fit, ut ipfe appellat, 1 vei certeidem quod primus decate-goricis Syllogifinis. Opus quoque de Sch?- | Schalaftica diftiplina , non titulum modo , fed & elocution,em & inven-tionem mentitur : aliter enim Boe-tius fcripfilTet, fieaderefcriberevo-luilTet. Sed ipfum mittamus ac de Hebdomadibus aliquid potiusin medium afferamus, Sunt autem Heb-domades opera feptem partibus di-ftributa; ficuti decern libris Decades, & novem Enneades. Hebdomadas Varro primus infcripfit, deinde hie ipfe : ex quibus libellus de Subflantise bono, & alius dellnitate&vnofum-p'tuseft; reliqua aut edita non funt, quod ea fibi, ut fignifičare videtur, commentatus eilet, aut ad nos uique non pervenerunt. Hebdomadas ju-venis compofuit, velut & de duabus naturis & una perfonaChrifti. Hoc ut ita exiftimem, ejus verba faciunt: E-pifcopus (inquit ) fcriptor epiftola?, tanquamvalde neceflarium,cumpra:-terire noluiflet,e duabus naturis Chri-ftum confiftere, & in duabus a?quali-ter, Catholicos credere: novitate di-- A6 di ftiperculfus , meditabar omnesani-mo qusftiones. Decretum hoc fue-rat concilio Chalcedone celebraco , iHucqueLeo RomanusEpifcopus ve- ; nerat .• cujus epiftola Romam milTa, j> cum poftea nitentibus acephalis con- j demnatum jam dogma revocare,plu-ribus convocatis Roms legeretur^nec fatis jam quid decerneret inteliigere-tur, anfam Boetio dediteum librum componendi contra Neftorium , qui duabus naturis perfonas totidem ad-jungebat, & Eutychetem , qui uni- > cam naturam & perfonam tuebatur. Ergo fi quis r.b Imperatore Leone , qui reječiam Tub Martiano Neftorij, & Eutychetis opinionem fovebat, ad Iuftinum ufque fupputet annos, pau-lo minus quinquaginta deprehendet; quibus de Boetij vitadetračlis, prima juventutis temporarelinquentur. Verum hxc,ut libuerit, quifque acci-piat , illud certe non admittendum contenderim Boetium morce pra:-ventum Muficam non abfolvifle. Nam BO ET II VITA. T'f 1 ...... ....... • Nam quod obijciunt aliqui titulos eo-| rum qua; defunt adhuc {iiperefle,id nos in contrariam lententiam potius trahit , abfurdum effe exiftimantes , » nondum confcriptis rebus velle no-j menimponere. Quod fi quid imper-fečtum Severinus reliquit , id ipfe Theologiam fuifle cenfuerim: fatis e-nim fuperque Philofophiam illuftra-[ verat. Itaque divina reftabant : & jam multumprocefferat Auguftintun . fecutus, ut ipfe de Trinitatead Sym-machum fcribens affirmät: Vobis5in-quit, infpičienrdnm eft , an ex bead Auguftini fcriptis (emina rationum in nos venientiayfrudus aliquos intule-rint. Exquibus illud etiarn conijcere poflumus , cur nono demum anno T'heodoricus Severinum & Symma-1 chum necarit : an quia fenex in opi-r nionem Arij defecit;& inimicus adeo i Gatholicisevafitjuteorumtempladi-» rüere 111 Italia voluerit, fi Iuftinus A-rianosin Alia non reftitueret. Propu-göatores autem (ani dogmatis, cum ' ? ( A 7 alias r ^ 7 " - - —r x 4 - BO ET II VITA. alias femper, tum pra;cipueeo tem«* Boetius & Symmachus extiterunt. Quamobrem tyrannus conječlos in carcerem obtruncari juflit. Ticini , incolae femper ä majoribus traditum v> conftanter afleverant , Severinum , cum regius fpiculator lethale vulnus intuliflet , utraque manu divulfum capttt fuftinuiife, interrogatumquea quonam fe percuifum exiftimaret?ab impijs , relpondifle; atque ita cum in vicinum templum venilfet , &flexis genibus ante altare facra percepiflet, poft paulum, expirafle. Extindus di-vinos honores ä noftris confecutus eft, quod pro Catholicis contra perfidiam Arij mortem fuftinuerit. Sunt qui icribant ipfum antea Ravennam ac-cerfitum, praetorioque regis pra;pofi-tum , mox cum aliquot fenatoribus occifum : quod Symmacho potius convenire videtur. Turris enime- , nim lateritio lapide fabrefa&a etiam-num Ticini monftratur , Boetij career ) fepulcrümque ejus in xde beati ' Au&u- i Auguftini vifitur, qua parte in adytum templi afcenfus incipit, hocE-pitaphio incifum. Mieonia & Latia lingua clarijfimus, & qui , Conful er am , tile perij, mijjus in e-xilium. . Et quia wors rap uit ,probitas me ve~ xit ad auras: [opus.) Et nunc fama viget maxima, vivet Circumfertur & aliud Elogium , quo fepulchrum ejus exornabatur,an-tequam illic ä Luitprando Longobar-dorum rege collocaretur. Iplum , quia paucis multa continet, ad ejus vitam facienda, fubjunximus: Ecce ,Boethr/s adefl, in c&lo magnus, & omni, PerjpeSlus mundo , minis habendus homo. Qui Theodorico regi delatus iniquo, Ticini fenium duxit in exilio. In qua fe m&Jlum folans dedit urbe lib ell um, Poji iäus gladio , exijt e medio. ( ' Hie Hie finis viri clariflimi fuit> qui fa. cundi?t, prabitate , dodrina , pluri-mum exceliuit : ultimus omnium, qui exantiquis Romanis aliquidlite-rarum monumentis confecrarint,pri- ' mus omnium , qui Ariftotelicam di- r fcipiinam Latinis literis illuftrare cae-perint; tanta: apud pofteros audori- ; tatis, ut ab ejus (ententiis nulla ferme fit provocatio. Hujus morte magnam remamifimus, &fruftta amultis po-ftea tentatam,Platonis& Ariftotelis concordiam , quam utriufque Hiilo-fophiac peritiflimus, & pollicitns fue-rat, &,nifi vitam eripuiiientimpcobi, prseftarefoluspotuiflet. Vltio tarnen paulo poft infecuta eft divinitüs, nam CKnantiTheodorico , cum pifcis caput illatum eilet, vifus eft fibi rex in eovidere Symmachi faciem inferius labrum mordicus apprehendentem, » torviique oculis iubinde minitantem: ( eo ipedaculo confternatus tyrannus in morbum incidit, & fimul, atque quod viderat, id fe vidiiTe confeflbs eft j eft,expiravic. Idlu fimguinis mortuum fui divulgarunt: verum Amalafiunta rei confcia 3 cum in regno fucceffifiet, patrisačla contra jus & fas decretare-r fciditj& Severirtiac Symmachi bona in fifcum redacta,eorum iiheris re-ftituit, paucis annis antea quam Be-lifariusa Iuftiniano miilus, Italia Go-thos -omnes expulit, Porro Boetij multi fuerunt : primus Stoicus , de quo mentionem facit Diogenes in Zenonis vita : fecundus Epicureus , quem Plutarchus inConviviis intro-ducit: tertius Crete h lis , Ariftotelis fludiofus , & vir confularis, ä Gale-no celebratus. Prater hos alii fuerunt & Philofophi ambo& Peripate-tici ; unus hie ipfe , de quo fatis jam dictum eft Patricius Romanus : alter Grascus & antiqüior , quem & hie ipfe in Porphyrio, & Ammonius atque Simplicius ut Ariftotelisinterpretem agnofcunt. Fuerunt itidem & duo Symmachi , magna in literis exifti-mationis vterque : primus Gratiani , & Valentiniani temporibus ; fecun-dusZenonis & Anaftafij.Ulius epifloJse circumferuntur , crebraque deeoin Macrobij Saturnalibus mentio habetur. Hujus nihil quidem extat. Sed ut Boetij teftimonium prfeteream; Prifcianus Ctefarienlis de ponderibus fcribens , ficeum laudat, vtomnes omnium difciplinarum a-pices coniecutus vi-deretur. Ani- »i^ «§§» Anicij Manlij Torqnati SEVER1N1 BOETII De CONSOLATIONE PHIL O SO PHI.E LIonat,folid}, & captu facillime demmßratur. Anicij > ' Anicij Manlij Torquati SEVERINI BOETII T>e CONSOLATIONE PHILOSOPHISE, LIBER 1. METRUM I. C Armina qui quondamßudioßo- rente peregni, Flebilis, heu, mafios cogor inire modos. Ecce mihi Ltcer& diäant fcribenda Ca-men&. Et ver is elegifletibm or a rigant. JIcu [altem nuUus potnit pervincere terror , Ne noßrum comites profequerentur Iter. Gloriafelicis olim viridifque juvent& Solat ur mxfli nunc mea fatafenis. Venit Vtnit enim proper ata malis inopina fe- $ nečljis y Et dolor At at em juffit ineffefit am. • Jntempeßivifimduntur verticecan't, Et tremit ejfieto corpore laxa cutis. Mors hominttmfelix, quafe nec dulci-1 bus annis. Inferit, & mtßis fxpe vocata venit. Ehe» , quam fur da miferos avertitur aure , Etflenteis acalos ctaudere ftva negat! Dum levibus v/alefida bonisfor t una fa-veret, Pttne caput t riß is merferat horn me/i. L Nunc quia fallacem mntavit nubila vultum, Trotrahit ingratas impia vita moras» Quidmefelicem totiesja&aflis amici? Qui ceciüitjiabili non erat Hie gradu. PROSA t '] HJEc dum mecum tacitus ipfe reputarem , querimoniamque lacrymabilem ftyli officio defigna- rem,, J * ■ PRIMUS. 2 s gnarem , adftitiile mihi fupra verti-cem vifa eft mulier reverendi admo-dum vultüs, oculis ardentibus,& ultra communem hominum valentiam perfpicacibus, colore vivido, atque inexhaufti vigoris ; quamvis ita zevi plena foret, ut nullo modo noftra; cre-deretur astatis : ftaturä difcretionis ambigua?.. Nam nunc qnidem ad communem fefe hominum menfu-ram cohibebat, nunc vero palfare eadum fummi vercicis cacumine vi-debatur : qua; cum caput altius extu-liiiet, ipfum etiam caelum penetrabat, refpicientmmque hominum fruftra-baturintuitum. Veftes erant tenuif-fimis filis lubtili artificio3indillblisbi-tique materia perfečfce ; quas, uti poft f eadem prodence cognovi, fuis maui-bus ipfa texuerat. Qujirum^peciern, velutifumofas imagines folet, caligo ; qucedam neglects vetuftatisobduxe-rat. Harum in extremo margine, jj in fupremo vero © , legebatur inte-*tum atqj inter utra% liceras in fcala-: v--- ii rum rum modum gradusquidam infigniti videbantur, quibus ab inferiore ad fu-periuselementum effetadfcenfus. E-andern tarnen veftem violentorum quorundam fciderant manus, & par-ticulas, quas quilque potuit, abftule-rant. Et dextera quidem ejus libel-los, fceptrumvero finiftra geftabat. Quceubi poeticas Mufas vidit , no-ftro affiftenteis toro, fletibüfque meis verba dičlanteis , commoda pauli-lper,ac torvis inflammata luminibus. Qu is, inquit,has fcenicas meretricu-lasad liunc Eegrum permifitaccedere? qua; dolores ejus non modo nullis fo-verentremediis, verum dulcibusin-fuper alerent venenis? Ha; funt enim, qua; infru&uofis affecluum fpinis, uberem fructibus rationis fege tem necant, hominumque menteis afiue-faciunt morbo, non liberant. At li quem profanum,uti vulgo folitum , nobis bhnditiaj veftra; detraherent, minus molefte ferendum putarem. Nihil quippe in co noftra; opera; la-:-V. dereivi- ' PR I Ma s. derentur. Hunc verö Eleaticis,atque Academicis ftudijs attigiftis innutri-tum ? Sed abite potiüs Seirenes vfque in exitiurn dulces, meilque eum Mu-fis curandum,lanandumque relinqui-te. Hisille chorus increpitus, deje-cit humi maeftior vultum, confefluf-que rubore verecundiam, limentri-ftisexcellit. At ego, cujus acies la-crymis merfa caligarat, ne dignofce-re pollem, quffinam haec eflet mulier tarn imperiofa? aufloritatis, obftupui, viluque in terram defixo , quidnam deinceps eflet adura, expe&are taci-tus cospi. Tum ilia propiüs accedens, in extrema le&uli mei parte confedit, meumqueintuensvultumiu&u gra-vem, atque in humum majore deje-<3:um, his verfibus de noftra; mentis perturbatione conquefta eft. M E L R V M II. y J^F.u quam pracipiti merfa profun- Mens habet, & propria luce reliSla. Bi Ten* Tendit in externas ire tenebras, T err en t s quotiesflatibus a&a, Crefcitin immenfum noxia cur a! Hie quondam calo liber aperto , Šuet us in atberios ire meatus, Cemebat rofei lumina folis, Pifebat gelidm fidera luna, iEt qu&cunque vagos ßella recurfus Exercet, varios flexa per orbeis -, CorhpTenfam numeriš vičhr habebat* Quin etiam canffat, unde fonora Flumina follicitent aquora l'onti, Quis volvatflabilemJpiritw orpem, Vel cur Hejfer i as fidus in undas Cafurumrutilo furgat abortu: Quis ver h placidas tempe-i&horas, Vt terras rofeisfloribus or net : Quis dedit nt pleno fertilis anno Autumn a s gravidis infiuat uvis, Rimari folitus, at que hi tent is Natura v arias reddere caujfas: Nuncjacet effceto lumihe mentis, Et prejfus gravibus colla catenis, Declivimque gerens pondere vultum 3 Cogitur j ben Ijiolidam cernere t err am. PR.O- PROSA II. S Ed medicina:, inquit, potiüs tem-pus eft, quam querela;. Tum vero totis in me intenta luminibus: Tune es ille, qui noftro quondam lačte nutritus, noftris educatus alimentis, in virilis animiroburevaferasrAtqui talia contuleramus arma , qua; nifi priüs abjecifles , invidate firmitate tuerentur. Agnofcifneme rQuid ta-ces ? pudore an ftupore filuifti ? mallem pudore; fed te, ut video, ftupor oppreffit. Cümq; me non modo taciturn , fed elinguem prorfc- , mu-tümque vidiifet , admovit pečlori meo leniter mauum. Et nihil, inquit , periculi eft ,lethargum patitur, comunem illufarum mentium mor-bum. Sui paulifper oblitus eft; recor-dabitur facile, Ii quidem nos ante re-cognoverit. Quod ut poffit, pauli-fper lumina ejus , mortalium rerum nube caligantia , tergamus. Haec dixit , oculofque meos Heribus vn-; • , B 3 danteis canteis , contrafta in rngam vefte, liccavit. METRUM III. TUnc me difcufsa liquerunt noEle te. vebra, LnminibUfcjue prior redijt vigor: Vt cum pracipiti glomeranturßdera coro Nimboßfque polus ßetit imbribus, Sol latet, ac nondutn ccelo venientibus aftrit, Defiiper in t err am noxfunditur j Hancfi Thraicio Boreas emiffus ab antrt Ver.'.i^et, & claufum refer et diem 5 Emicat 3 &fubito vibratus lumine inhibits 3 Mir ant eh oculos radijsferit. PROSA. III. HAudalitertriftitixnebulis dif. * folutis, haufi cselum , & ad I cognofccndam medicantis fa- | ciem mentem recepi, league ubiin earn earn deduxi oculos, intuitumque de-fixi ,refpicio nutricem meam, in cuT jus ab adolefcentia Laribus verfetus fueram, Philofophiam. Et quid,in-quam, tu in has exilij noftri folitudi-nes,-o omnium magiftra virtutum, fuperocardinedelapiavenifti ? anut tu quoque mecum rea falfis crfmina-tionibusagiteris ? An,inquitillajte, öalumne, defererem, nec (arcinam, quam mei nominis invidiä fuftulifli, communicato tecum lab ore partirer? AtquiPhilofophiaefas non erat, inco-mitatum relinquere iter innocentis , meam fcilicet criminationem vere-rerr& quafi novi aliquid accident > fie perhorrefcerem ? Nunc enim pri-müm cenfes apud improbos mores laceflitam periculis effe (apientiam ? Nonne apud veteres quoque , ante noftri Platonis aetatem , magnum fa;-pecertamen, cum ftukitiee temerita-te certavimus ? eodemque fuperftite, preceptor ejus Socrates injuftas vi-ctoriam mortis me adftante prome. B4 ruitj ruit ? Cujus ha?reditaterri , cum dein-cep#£,picureum vulgus, ac Stoicüm, cajteiique pro fua quifque parte ra-ptum ire molirentur, meque recla-mantem, renitentemque , veJut in partem praeda:, traherent , veftem,. quam meis texueram manibus , di-fciderunt , abreptifque ab ea panni-culis, totamme fibi cefliffe creden-tes j abiere. In quibus, quoniam quae-dam noftri habitus velligia videban. tur . meos efle famjljareisj'mpruden-tia rata , nonnullos eorpm profan® multitudinis errore pervertit. Quod li nec Anaxagora; fugam, necSocra-tis venenum , necZenonis tormenta, quoniam funtperegrina, novifti, at Cavios, at Senecas , at Soranos, quorum nec pervetufta , nec incelebris memoria eil, fcirepotuifti. Quos nir hil aliud in cladem detraxit, nifi quod noftris moribus inftituti, fludiisim» proborum diifimillimi videbantur, Itaque nihil ell, quod admirere, fi in hoc vitse falo circnmltantibus agite- mur mur procellis , quibus hoc maxime propofitum eft , peflimis difplicere. Quorum quidem tametfi eft nume-rofusexercicusjfpernendus tarnen eft: quoniam nullo duce regitur, fed er-rore tantüm temere, ac pallim lym-phante raptatur. Qui fiquando contra nos aciem ftruens valentior incu«> buerit ,noftra quidem dux copiasfuas in arcem contrahit : illi verö circa diripiendas invtiles farcinulas occu-pantur. Ac nos defuper irridemus , viliflima rerum quajque rapienteis , fecuri totius furioii tumultüs, eoque vallo muniti, quo graflänti ftultitia; adfpirare fas non fit. METRUM IV. QlJifquis compoftto Jerenus mvo , fat um fub pedibus dedit[up er bum Tortundmqne tuens utramque re&us, Invi&um pot uit teuere v uit um ; Non ilium rabies, min&que Ponti Verfumfunditus excitant is aßum. By Nu Nec ruptis cjuoties vagus caminis, Torcjuet fumificos Vefevus igneis, Aut c elf asfolitiferire turrets, Ardentis via fulminis movebit. Quid t ant um miferiferos tyrannos Mir anturfine viribusfur enteis ? \ Nec Iperes aliquid, nec extimefcas: Exarmaveris impotent is iram: At quifcjuis trepidus pavet, vel opt at, Qu'odnon fitflabilis ,fuujuejuris, Abjecit clypeum, locoque mot us Ne&it, qua valeattrahi, catenam. PROSA IV. SEntifne , inquit , haec , atqne animo illabuntur tuo ? Ef-ne , A/inns ad Lyram. Quid fies ? Quid lacrymis manas ? Elo-ejuere , ne occultes intelleSui. Si o-peram raedicantis expe&as , oportet ut vulnus detegas tuum. Tum ego colle&o in vires animo : An- I ne adhuc eget admonitione , nec ( per fei^tiseininetforcunx in nos fie vientis t vientisafperitas ? Nihilne teipfa loci facies movet: Hasccine eft bibliothe-ca, quam certilfimam tibi iedem no-ftris in Laribus ipfa delegeras ? in qua mecum fiepe refidens, de divinarum _» humanarümque rerum fcientia difle-rebas, Talis habitus, talifque vultus erat cum tecum naturae lecretarima-rer, cum mihi fiderum vias radio de-fcriberes, cum moresnoftros,totiüf-que vita?, rationem ad cosleftis ordi-nis exemplar formares. Haeccine j \ praemia referimus tibi obfequentes ? , Atque tu hanc fententiam Piatonis orefanxifti, Eeatas fore refpublicas, fi eas vel ftudiolifapientia; regerent, vel earum reftores ftudere fapientia? contigiflet. Tu ejufdem viri ore hanc fäpientibus capeiTenda; reipublicae neceflariam caullam efle monuifti, ne improbis flagitiofiiq; civibus urbium relictagubernacula, peftem boms ac » perniciem inferrent. Hancigitnrau-(. dloritatem fecutus,quod a teinter fe-creta otia didiceram, transferre in a-| . • B6 dum clumpublica; adminiftrationis opta-\i- Tu mihi, & qui te lrpientium mentibus inferuit Deus, eflis confcij, nullum me ad magiftratum,nifi com-mune bonorum omnium ftudium , detulifle. Inde cum improbis graves inexorabilefqqe difcordiae , & quod confcientiaelibertas habet, pro tuen-do jure fpreta potentiorum femper ofFenfio. Quoties ego Conigafium , in imbecillis cujuique fortunasimpe-tum facientem,obvius excepi! Qiioties Triguillamregiae pra?pofitum do-müsab incepta , perpetrataque jam pror/us injuria dejeci! Qiioties mile-rosquos infinitis calumnijs impunita Enrbarorumfemperavantia vexabat, obj.e&a periculis aučloritate protexi! Numquam me ab jure ad injuriam quifquam detraxit. Provincialium forti.nas, tum privatis rapinis , tum publicis večligalibuspeffundari, non äliter, quam qui patiebantur, indolui. Cum acerba? famis rempore gravis atque inexplicabilis indicia coemptio pro.- profligatura inopiä Campaniam Pro-vinciam videretur, certamen adver-süm pra-fe&um prsetorij communis ctimmodi ratione fufcepi,regecogno-fcente comendi, & ne coemtioexi-geretur evici. Pauilinum confularem virum, cujus opes Palatini canes jam {pe atque ambitione devoraßent, ab ipfis hiantium faucibus traxi. Ne Albinum confularem virum prsjudi-catfe acculationis prena corriperet, odijs me Cypriani delatoris oppofui. Satifneinme magnas videorexacer-vafle dilcordias t fed efle apud ca:te. ros tutior debui, qui mihi amore ju-ftitise nihil apud aulicos , quo magis eilem tutior ,fervavi. Quibus autem deferentibus perculfi fumus i quo-rum Bafiliusolim regio minifterio de-pulfus, in delationem noftri ncminis, alieni a?ris neceflitate compulfus eft, Opilionem vero, atque Gaudentium cum ob injurias , atque multiplices fraudes ire in exilium regia cenfura decrevilTet, cumqueilli parere nolen-B 7 tes tes faerarum ftfe a?dium defenfione tuerentur, compertumque idregifo-ret, edixit, utnifiintra prsefcriptum diem Ravenna vrbe decederent, notis infigniti frontibus pellerentur. Quid huic feveritati pofle adftrui vi-detur? Atqui eodem die deferentibus eifdem, nominis noftri delatio iuice-ptaeft. Quidigitur ? noftra neartes ita meruerunt ? an illos accufatores juftos fecit prsmifla damnatio ? Itane nihil fortunam puduit, fi mjnüs accu-fata; innocentia;, at accufantium vi-litatis : At, cujus criminis arguimur, fummam qua;ris ? Senatum dicimur falvum eile voluiiTe* Alodum defi-deras ? delatorem , ne documenta de-ferret , quibus Senatum Majeftatis reum faceret, impedifle criminamur. Quid igitur,o Magiftra, cenfes ? infi-ciabimur crimen , ne tibipudori fi-musr Atvolui,nec unquam vellede-finam. Fatebimur ? Sed impediendi delatoris opera ceflabit. An optafle illius ordinis ialutem nefas vocabo? ilie ille quidem fuis de me decretis, uti hoc nefas eilet , effecerat. Sed fibi femper mentiens imprudentia rerum, merita non poteftimmutare:nec mihi Socratico decreto fas eile arbitror, vel occuluilfe veritatem , vel con-ceilille mandacium. Verum id quo modo fit, tuo, fapientiümque judi-cio , aeftimandum relinquo. Cujus reiferiem, atque veritatem, nelatere pofteros queat , ftylo etiam, me-moriaque mandavi. Nam de com-pofitisfalsö literis, quibuslibertatem arguor fperafle Romanam, quid atti-netdicere ? Quarumfraus aperta pa-tuiflet, fi nobis ipforum confefiione delatorum, quod in omnibus nego-tijs maximas vires habet, uti licuillet. Nam qua; Iperari reliqua libertaspo-teft? Atque vtinampoflet ulla ! Re-lpondiflemCanii verbo : qui cum a C. Cjefare Germanici filio confcius contra (e fačbe conjurationisfuifle di-^ ceretur ; Si ego , inquit, fciflem , tu nelcilles. Qua in re non ita fenfus no-.i.' ftros ftros moeror hebetavit, ut impios fcelerata contra virtutem querar mo-litos :fed , quae Iperaverint effeciiTe, vehementer admiror. Nam deterio. ra velle, nollri fuerit fortafse defedus: poflevero contra innocentiam, qua? fceleratus quifque conceperit, infpe-dante Deo, monftri finuie eft : vn-dehaud injuriatuorum quidamfami-liarum qua:fivit:Siquidem Deus,in-quit , eft, vnde mala : bona vero vn-de, fi non eft ? Sed fas fuerit nefarios homines, qui bonorum omnium, to-tiüfque Senatüs ianguinem petunt, nos etiam, quos propugnare bonis, Senatuique viderant, perditum ire voluifle. Sed num idem de patribus quoque merebamur ? Meminifti, vt opinor, quoniam me didurum quid, fadurumve prefens ipfa femper di-rigebas. Meminifti, inquam, Verona cum rex avidus communis exitij, Majeftatis crimen in Albinum dela-tum ad cundum Senatüs ordinem transferee moliretur , univerfi innocentiam cefitiam Senatüs,quanta meipericu-lifecuritate delenderrm. Scisme hasc & veraproferre, & in nulla umquam mei laudeja&afle. Mirruitenimquo-dammodo fe prob" ntis confcientia; iecietum, quoties oftentando quis fa-ßum recipit famspretium Sedin-nocentiam noftram , quis exceperit eventus , -vides. Pro vers virtutis prsmijs falfi fceleris poenas fubimus. Et cujus imquam facinoris manifefta eonfeffio ita judices habuit infeveri, tate concordes., vt non aliquos vel ipfe humani erroringenij , vel fortune conditio cunčlis mortalibusincer-ta fubmitteret ? Si inflamare facras ae-des voluifTe , fi facerdotes impio ju-gulare gladio , fi bonis omnibus nečem ftruxifle diceremur , praefentem tarnen fententiä confefTum, convi-Člumve puniflet. Nunc quingentis fere pafluum millibus procul moti , atque indefenfi ob ftudium propen-fius in Senatum, morti, profcriptio-nique damnamur. O meritos, de fi- mili milicrimine neminem pofleconvin-ci! cujus dignitai emreatus,ipfi etiam qui detulere, viderunt: quam uti ali-cujus fceleris admiltione fufcarent,ob ambitum dignitatis , facrilegio me confcientiampolluifle, mentiti funt. Atqui & tu infita nobis , omnem rerum mortalium cupidinem de nofiri animi fede pellebas , & fub tuis oculis facrilegio locum elfe fas non erat. Inftillabas enimauribus , cogitationibufque quotidie meis Pythagoricum illud , Sequere D E-V M. Nec conveniebat viliC. morum me fpirituum prafidia ca-ptare , quem tu in hanc exceilen-tiam componebas , vt cönfimilem Deofaceres. Prseterea penetralein-nocens domus,honeftiffimorum coe-tus amicorum , focer Symmachus fančtus,& Eequeactu ipfo reverendus ab omni nos hujus criminisfufpicio-ne defendunt. Sed o nefas ! illi vero de te tanti criminisfidem capiunt, at-que hoc ipio affines fuifle videmur ma- mäleficio; quöd tüis imbuti difcipli-nis, tuis inftituti moribus iumus. Ita non eft fatis nihil mihi profuilfe tuam reverentiam, nifi ultro tu mea potiüs ofTenfione lacereris, At verö hie et-iam noftris malis cumulus accedit, quod exiftimatio plurimorum non rerum merita, fed fortuna?fpeftat e-ventum ; eaque tantum judicatefle provifa, quae Felicitas commendave-rit. Quo fit, v t exiftimatio bona prima omnium deferat infelices. Qui nunc populi rumores, quam dillon«, multiplicefque fententiae , piget re-minifei. Hoc tantum dixerim : vlti-mameile adverfa; fortunae farcinam, quod dum miferis aliquod crimen af-fingitur, quas perferunt, meruifle cre-duntur. Et ego quidem bonis omnibus pulfus, dignitatibus exutus,exi-ftimatione foedatus, ob beneficium, fupplicium tuli. Videre autem vi-deor nefarias fceleratorum oflicinas gaudio, lastitiäque fluitanteis: perdi-tiillmumquemq; novis delationum frau- frnudibus imminentem : jacere bo-nos 3 noftri difcriminis terrore proftra. tos: flagitiofum quemque,adauden. dum quidem facinus impunitate, ad efficiendum vero prsmijs, incitari: infonteis autem non modo fecuritate, verum ipfa etiam defenfione priva-tos, itaque libet,exclamare. METRUM V. Quiperpetuo nixus folio fyapido caelum turbine ver fas, Legemcjuepati fidsra cagis j Vt nunc pleno lucida comu , Totisfratris obviaflammis} Condatflellas Luna minores, Nunc obfcuropallida comu, Thabo propior, luminaperdat. Et qui prima tempore no&is, Agit algenteis Hejperus ortus, Solit as iter um mutat habenas, Fhiebip aliens Lucifer or tu, Stelliferi conditor orbh ; Tufrondißuin, frigore brums, Strit}- Strings lucem breviore mora i Tu cümferyidens vener i t Mt, Injußa vice cotta nocentes. Latet obfcuris condita vhtus, Clara tenebris Jußufjue tulit, Crimen iniqm. Nilperjuria, nil nocet ipjts, Yraus mendacij comta colore. 1 Sed cum libuit viribus uti > Quo s innumeri metuunt populi, Summos gauclent fubdere reges. 0jam m if er at rejpice terras, Quifquis rerum feeder a ne&is.' Operis t ant i par s non vilis, Homines, quatimurfortune falo. B^apidosre&or comprimeflu&us, Et quo cxlum regis immenfum, Firmaßabileis fadere terras. PROSA V. HiEc ubi continuato dolore de-claravi , ilia vultu placido , nihilque meis queftibus mota : Cum te, inquit . maflum, la-lacrymantemque vidiflem, illicö mi-ferum,exulemq: cognovi. Sedquam id longinqvum eflet exilinm , nifi tua prodidiilet oratio, nefciebam. Sed tu porcul ä patria non quidem pulfus es , fed aberrafti. At li te pulfum exi-fiimari mavis, te potius ipfe pepulifti. Nam id quidem de te nunquam cui-quam fas fuiffet, Si enim cujus oriun- dus dusfis patriaereminifcaris, non, vti j Athenienfium quondam multitudi-nis imperio regitur : Sed vnus i\ex eßo , unus dominus. Qui frequentia, civium,non depulfione lsetatuncujus agifrenis, atque obtemperare jufti-' tiae, fumina libeitas eft, An ignoras illam tuae civitatis antiquiffimam legem , qua fancitum eft, ei jus exulare non eile, quifquis in ea federnfunda-remaluerit ? Nam qui valloejus,ac munimine continetur, nullusmetus eft, ne exful effe mereatur. At quid quis inhabitare eam velle defierit , pariter definit etiam mereri, Itaque non tam me loci hujus, quam tua fa-cies movet. f^ec bibliotheca; potiüs comptos ebore , ac vitro parietes y quam tus mentis federn, requiro. In qua non libros, fed id,quod libris pre-tium facit, librorum quondam meo-rum fententias, collocavi. Et tu qui-dem de tuis in commune bonum mentis vera quidem, fed promultitudi-geftorum tibi, paucadixifti. De F ob- V obječtorum tibi, vel honeftate, Vel falfitate, cunčtis nota memorafti. De fceleribus , fraudibüfque delatorum rečle tu quidem ftričtim attingen« dum putafti, quod ea melius j ube-riufque recognolcentis omnia vulgi ore celebrentur. Increpuifti etiam vehementer injufli. fačtum Senatüs. De noftra etiam criminatione dolui-fti, lsfajque opinionis damna flevifti. Poftiemus adversus fortunam dolor incanduit , conqueflüfque es noiiae, qua meritis prasmia penfäri- In ex-tremo Mufas ßevientis, uti qua; caelum, terras quoque paxregeret,vota pofuifti. Sed quoniam piurimus tibi affecluum tumultus incubuit, diver-iümquete dolor, ira, mosror diitra-hunt, uti nunc mentis es , nondurn te validiora remedia contingurat. Ita-que lenioribus paulifper utemur, vt que in tumorem perturbationibus jnfluenubus induruerunt, ad acrioris vim medicaminis recipiendam , tact u blandiore mollefcant. « ME.i METRUM VI. ^Um Pkebi radij s grave, Cancrißdus in*ßuat; Tum qui larga negantibus, Sulcisfemina credidit, El h fits Cererisfide, Quern as p er git ad ar bor es. Nunquampurpureum nemus, Letturus violas p et as, ■ Cumfi&vis Aqttilombus. St ridens campus inhorruit. Nec qmras avida manu, Vernas Jlringere palmites 3 Vvis ft lib eat fruiy Autumno potiüsfua Bacchus munera contulit♦ Signat tempora proprijs, Apt ans officijs Deus, Nec, quas ipfe cosrcuit,. Äfijc'eripatitur vices, Sic quod prxcipiti via, Certum defer it orilinem , Latos.no., habet exit us.. IV /r c pro- It I PROSA VI. PRimüm igitur paterifne me pauculis rogationibus ftatum tua? mentis attingere , atque tentare ; vt qui modus fit tuajcura-' tionis ,intelligam ? Tu vero arbitra-tu,inquam,tuo qua: voles,vtrefpon-furum rogato. Tumilla, Hunccine, inquit, mundum temerarijs agi ,for-tuitifque cafibus putas ? an vllum credis ei inelTe regimen rationis ? At-qui, inquam , nullo exiftimaverim modo, vt fortuita temeritate tam cer-' tamoveantur. Verum operi fuo con-ditorem pracfidere Deum fcio : nec vmquam fuerit dies, qui me ab hac fententia: veritate depellat. Ita eft, inquit. Nam id etiam paullo ante ce-ciuifti , homineique tantum divina; exfortescurxeile deplorafti. Nam de cceteris, quin ratione regerentur, ni- i hil movebare. Papa; autem vehe- ' menter admjror, cur, in tam iälubri iententia locatus , segretes ! Veruirv' altiiu altius perfcrutemur: nefcio, quida-befle conjedto. Sed die mihi, quo-niam ä Deo mundum regi non ambi-gis, quibus etiamgubernaculis rega-turadvertis?Vix, inquam, rogatio-nistUEefententiam nofco, nedumad inquifita refpondere queam. Num me j inquit , fefellit abefle aliquid , perquod, velut hiante valli robore, in animum tuum perturbationura morbus irrepferit?Sed die mihi, me-miniftine, quis fit rerum finis ? quo-ve totius natura tendat intentio? Au-dieram,inquam, fed memoriam mae-ror hebetavit. At qui feis, vnde cun-&a procelferint ? Nori , inquam , Deümque elTe refpondi. Et qui fieri poteft, vtprincipio cognito, quis fit rerum finis, ignores ? Verum hi per-turbationummores funt, eavalentia . eft , vt movere quidem loco homi-nem poffint; convellere autem, fi-bique totum exftirpare non poflint. Sed hoc quoque relpondeas velim ; uoflrinemne te effe meminifti: Quid 1.<■ C Z ni, ni,i n q n a m, me m ineri m ? Q u i d igitur homo fit, poteris ne pr.oferre?Hocci. ne interrogas, an eile ne.fciam rationale animal, atque mortale,- Scio, & id meeiTeconfiteor. Et ilia : Nihilne te aliud elfe novifti ? Nihil. Iam (cio morbi tui, inquit , aliam vel maxi-mam caufam ; quid ip(e fis , nolle desifti. Quare plenillirae vel segritu-dinis tuK rationem, vel aditum re-concilianda? fofpitatis inveni. Nam quoniamtui oblivione confunderis, & exfulem , & exfpoliatum proprijs bonis efie doluifti. Qtioniam vero , quis fit rerum finis, ignoras, ne~juain homines, atque nefarios, pot enteis,. felicefque arbitraris. Quoniam verö, • quibus gubernaculis mundus regatur, oblitus:es, has fortunarum vicesexi-ftimas fine rečlore fluitare. Magna; non ad morbum modo , verum ad ' interitum quoque caufae. Sed fofpi-tatis au&ori.grates, quodte.nonduin ' totum natura deftituit. Habemus i maximum tuEefomitemfalutis, ve->^; raiiAL ram de rnundi gübernätiöne feilten-tiam, quod earn non cafuum teme-ritati , led divin« rationi fubditam credis. Nihil igiturpertimefcas. Iam tibi ex hac minima fcintillula vitalis calor illuxerit. Sed quoniäm firmio-ribus remediis nondum temnus eft vti, & earn mentiumconftat effe 11a-turam , vtquoties abjecerint veras, falfisopinionibus induantur, exqui-bus orta perturbationum caligo verum illum confunditintuitum jhanc paulifper lenibus , mediocribüfque fomentis atte'nuare tentabp 3 vt d i» motiš fallacium affečtionum tenebria fplendorem vera: lucis poflls agno~ feere. METRUM VII. NUbibus atris, Condita n'nümn Fun dere po/fimt Sider a lumen. Si mare volvens Ttirbidus Außer . ■ C 3 Mi. Äfifceat čtflnm, fitre a. dudum, Farque ferenis Vnda diebtts, Mox refolttto Sordida can o} Vifibus obßat. Quique vagatur Montibtis altis Defluus amnis, Sdpe refißit Rjipe foluti Obijce faxi. Tu quoque ji vis Lumine claro Cernere verum , Tramite re&o Carper ecallem: Gaudia peile, Telle timorem ; Spčmbjue fugato , Nec dolor adjit. Nubila mens eft. Vin&dcjue frenis, Hue vbi regnant. LIBER SECUNDUS. PROSA I. POfthaec paulifper obticuit": at-que vbi attentionem meam , modeftä taciturnitate collegit, ! fic exorfa eft. Si penitus aegritudinis tuae caufas, habitumque cognovi,for-' tunae prion'safFedu,defideribqueta-befcis j eatantum animi tui ftatum, ficuti tu tibi fingis , mutata perver-tit. Intelligo multiformeis illiuspro-digij fucos, & eö vfque cumijs, quos eludere nititur , blandiilimam fcmi-liaritatem exercere, dum intolerabiii dolore confundat, quos infperata re-liquerit. Cujus finaturam , mores ac meritum reminifcare ,nec habuifle te in ea pulchrum aliquid, nec amififfe , cognofces. Sed, vtarbitror, haud i multüm tibi hsc in memoriam revo-care laboraverim. Solebas enim prae-fentem quoque , blandientemque vi-r rilibus inceflere verbis : eamque de 1 . • C 4 no- noflro adytoprolatis infečtabare fen. .teutijs. Verum omnis fubita muta. tio rerum non fine quodam quafi flu. £lu contingitanimorum. Sic faftnm eft, vt tu quoque paulifper ä tua trän-quilitate diiceiTeris. Sed tempuseft, haurirete aliquid ac deguftare molle, atque jucundum, quod ad interiora tranfmiilum validioribus hauftibus viarn fecerit. Adfit igitur Rhetorica; fiiadela dulcedinis, qua; tunc tantum redlo calle procedit, cum noftrainfti-tuta-non deferit ; cümque hac Mufi-xaLaris noftri vernula nuncleviores, imacgraviores modos fuccinar.Q uid •eft igitur, d homo, quod te in msefti-tiam , lu&timque dejecit ? novum credo aliquid, inufitatumque vidifti. Tu, fi fortunam putas erga te elle mu-tatam, erras. Hi temper ejus mores funt j haec natura eft. Servavit circa tepropriam potiüs inipfa fui rnuta-bilitateconftantiam. Talis erat, cum biandiebatur , cum tibi falfeillecebris felicitatis alluderet. Deprehendifti' » cfeci Nu minis ambiguos vultus. Qua? iefe adliuc velat alijs, tota tibi prorsüs innotuit. Si probas, vtere moribuš, lie queraris. Si perfidiam perhorrefcis, . fperne , atqueabijce perniciose allu-dentem :Nam qua; nunc moeroris tibi caufa tanci eft , ha;c eademtran-qnillitatis effedebuiflet,. Reliquit e-. nim te , quam non relifturam nemo vnquam poterit elfe fecurus. An vero tu pretiofam sellimas abituram fe-licitatem : & cara tibi eft fortuna pra;-fens, nec manendi fida, & cum di-fceflerit allatura macrorem ? Quöd fi necarbitri.o retineri poteft,&caiami-tofbsfugiens facit ; quid eft aliud fugax, quam futura; quoddam calami-tatis indicium : Neque enirri quod anteoculos fitum eft fuffeceritincue-ri. Rerum exitüs prudentiametitur,-eademque in alterutro mutabilitas-, nec formidandas facit efle b'landitias. Poftremö a;quo animo toleres oportet, quidquidintra fortuna; aream ge--ritur, cum femel jugo ejuscoliafub-» C5 mi- miferis. Quod fi manendi, abeundi- 3uefcribere legem velisei , quam tu ominam fponte elegifti, nonne in. juriusfueris ; &impatientia tua for-tem exacerbabis , quam permutare nonpoflis ? Si ventis vela commit-teres, non quo voluntaspeteret^ fed qnö flatus impelleret, promovereris. Si arvis femina crederes , feraces in-terfe annos, fterileifque penfares.For-tunas te regendum dedifti , dominie moribus oportet obtemperes. Tu vero volventis rotae impetum retine-re conaris / At omnium mortalium ftolidiflime y fi manere incipit , fors efle defiftit. M E T R V M I. JEc citm [up erb a verterit vices Et aßtfant is more fertttr Euripi, Dudam tremendos farja. preterit reges, thimilemque vi&i fublexat fallan vul-tum : ' __• dextra Nan Noti ilia miferos audit: baud curat fetus Vltroque gemitus, dura quo s fecit, ridet. Sic ilia ludit ,fic fua-s probat vires i Magnumque fuü monflrat oßentum, fi quis, Vifatur vna ftratus ac felix hora. PROSA II. VEllem autem pauca tecum for-tunasipfius verbis agitare. Tu igitur an jus poftulet, animadverte. Quid tu o homo ream me quotidia-nis agisquerelis: Quam tibi fecimus injuriam ? Qua? tua tibi detraximus bona ? Quovis judice de opum, di-gnitattimq; mecum pofleflione con-tende. Et fi cujusquam mortaliura proprium quid horum efle monflra-veris,egojamtua fuifle qua; repetis, fponte concedam. Cum te matris ex vtero natura produxit,nudum re. bus omnibus , inopemque fufcepi, meis opibus fbvi , & quod te nunc ' iir.patientem noftrifacit 3 favore pro-• C 6 na na indulgentiuseducavi, & omnium, quae mei funt juris , affluentiä, & lplendore circumdedi. Nunc mihi re. trahere manum übet; habe gratiam, velut vfus alienis.Non habes jus querela;, tanquam tua prorfus peidide-ris. Quid ergo ingemifcis? nulla tibi ä nobis illata ell violentia. Opes, honores , ca?teraque talium mei funt juris. Dominam famula? cognofcuntj mecum veniunt, me abeunte difce-duut. Audaifteraffirmem , fi tua fb-rent,quse amifla conquereris, nullo modo perdidilfes. An ego fola meum jus exercere prohibeor r Licet caelo proferre lucidos dies, eosdemque te-nebrolxs noclibus condere. Licet an-> no terrae vultum nunc floribus frugi-büsque redimire , nunc nimbis,fri-gorimisqueconfundere. Jus eft mari, nunc ftrato sequore blandiri , nunc procellis , ac tiu£libus inhorrefcere. Nos ad conftantiam noftris moijbus alienam inexpleta hominum cupidi-tas ajligabit? Hax noftra vis eft, hunc | C08-x j continuum ludum ludimus. Ro-tam volubili orbe veifamus, infima fumrnis, fumma-infimis mutare oau-demus. Ädlcende fi placet, feci ea lege, neVti , cum ludicri mei ratio pofcet, defčendere injuriara putes. An tu mores ignorabas meosi' Ne-fciebas Crccfum regem t.ydoru m Cy-ro paulo ante; formidabilem , mos deinde miferandumrogi flammis tra-ditum, milTo coelitus imbre defen-fum:' Numtepraeterit Paullum Peril regis a le capti calamitatibus pias impendille lacrymas r Quid tragae-diarum-clarnor aliud deflet, nifi in-difcreto i&u fortunam felicia regna vertentem ? Nonne adolelcentulus, Duo dolin malorum quidem unum, al-terum autem bonorum, in Jovis limine jacere didiciili? Quid ii vberiüs de bonorum parte fumlifti? quid Ii ä tenontotadifceffi? quidfihEec ipfa mei mutabilitas julla tibi caufa eil iperanJi meliora r Tarnen ne animo r contabefcas . & intra commune om-C 7 nibus nibus regnum locatus , proprio jure rivere defideres. M E T R V M II. S I quanta* rapidisßatibus incitto Pont m ver fat arenas, Aut quot ßelliferis edit a noftibus Ctelo fidera fulgent T ant axfundat ope s pec retrahat manlk t Pleno copia comu, Humanuni miferas haudideo genus CeJJetflere querelas.-Quamvis vota libens excipiat Deus Multiprodigus auri f Et claris avidos omet honoribus. Niljam p art a videntur: Sed qu&fita vor ansfova rapacitajs Altos pandit hiatus. Qua jam pracipitemferna, Cupidinem} Certofine retentent, Largit cümpotius muneribusfluens Sitis ardefcit habendi ? Numquam dives agit, qui trepidus'gc-mens, Sefe credit egentem. PRO- ■ -■ 8 ECUNDUS. 6s PROSA III. His igitur fi pro fe tecum fortu-na loqueretur , quid prefecto contra hifceres non haberes. At fi quid efl: , quo qnerelam tuam jure tuearis , proferas oportet j dabimus dicendi locum. Tum ego : Speciofa quidem ifta funt, inquam , oblitaque rhetoricEe, acmuflcae melle dulcedi-nis ; tum tantüm, cum audiuntur, oblectant. Sed miferis malorum altior tenfus efl:. Itaque cum ha?c auribus jnfonare defierint , infitus animum mseror praegravat. Et illa, Ita efl, inquit. Hkc enimnondum morbi tui remedia , fed adhuc contumacis ad-versüs curationem doloris fomenta quaedamfunt. Nam quas in profun-dum fefe penetrent, cum tempefti-vüm fuerit,admovebo.Verumtamen ne te miferum exiftimari velis, an l numerum modumque tuas felicitatis ' oblitus es ? Taceo quod defolatum .parente, fummorum te virorum cura fufce- fufčepit, dele£lüsque in affinitatem principum civitatis, quod pretiofiffi-Uiumpropinquitatisgenus.eft , priüs carus, quam proximus eiie cobpifti, Qujsnonte feliciflimüm cum tanto Ipleridore focerorum , cum conjugis pudore, tum msfcuias quoque prolis opportunitate prajdicavit? Prretereo X Übet enim pr Fugiens periculofam Sort em fedis amoint,, Humiii domum mement» Certusfigere faxo. Quamvis tonet ruinis, Mifcens aquora ventus, Tu Canditus quieti, Felix robove valli. Ducesferenus avum, Badens xtheris iras. PROSA V. S Ed quoniam rationum jaminte mearum fomenta defcendunt, paulo validioribus vtendum puto. Age enim, fi jam caduca, & momen-tanea fortune dona non eflent,quid in eis eft, quod aut veftrum umquam fieri queat, aut non peripeclum3con-fjderatumque vilefcat ? Divitiaene D vel vel veftri , vel fui natura prsetiofs funt ? Quid earumpotins? aurümne, an vis congefe pecunia; ? Atqui h» efFundendo magis, quam coacervan. do melius nitent; fiquidem avaritia femper odiofos , claros largitas facit. Quod ll man ere apud quemquam non poteft,quod transferturin alte, rum: tunc eft preciofa pecu nia, cum translata in alios largiendi vfu definit poffideri. At eadem fi apudvnum, quanta eft vbique gentium, congera-tur, cxteros fuiinopes fecerit. Et vox quidem tota pariter multorum replet auditum : veftra vero divitis, nifi comminute, in plures tranfire non poffunt. Quod cum faftum eft, pau-peres necefse eft faciant,quos relin-qvunt. Oigitutanguftas, inopesque divitias-, quas nec habere totas pluri-bus licet, & ad quemlibet fine crete-rorumpaupertate non veniunt! An gemmarum fulgoroculos trahit ? Sed fi quid eft in hocfplendore pracipui, gemmarum eft lux ilia , non homiT num.: num : quas quidem mirari homines vehementer admiror. Quid eft enim carens anima?mbtu , atque membro-rum compage, quod animatae, ratio-nabilique natura? pulchrum efle jure videatur ? Qua; tametfi conditoris funt opera, fuique diftindtione poftre-mae aliquid pulchritudinis trahunt, infra veftram tamen excellentiam collocatse , admirationem veftram nullo modo merebantur. An vos a-grorum pulchritudo delečlat? Quid-ni ? Eft enim pulcherrimi opens pul-. chra portio.Sic quondam fereni maris facie gaudemus : fic ca;lum , fidera , Solem, Lunamque miramur. Num te üorum aliquid attingit, num audes a-licujus taliumfplendore gloriari? An vernis floribus ipfe diftingueris ? aut tua in seftivos fructus intumefcit v-bertas? Quid inanibus gaudiis rape-ris ? quid externa bona pro tuis am-plexaris P Numquam tua faciet efle fortuna , qua; ä te natura rerum fecit aliena. Terrarum quidem fructus a-I • - * D z nima- nimantiumproculdubio debentur a. limentis. Sed.fi, quod natura: fatis eft, replere indigentiam velis , nihil eft quod fortunae affluentiam petas, I-'aucis enim minimifque natura con-tenta eft : cujus fatietatem fi fuper» fluis vrgere velis , aut injucundum, quod infudens,fiet,^ut noxium. lam v.eropulchrum variisfulgere veftibus putas : quarum fi grata intuitu Jpe-cies eft , aut materia naturam, aut ingenium mirabor artificis. An vero longus ordo famulorum facit elfe fe. licem ? Qui fi vitiofi moribusfunt,^ perniciolä domus farcina , & ipfi do, rruno vehementer inimica : fipvero probi, quonam modo in tuis opibus, aliena probitas numerabitur: Ex qui-bus omnibus nihil horum , qua in tuis computas bonis, tuum effe bo-num liquido monftratur. Quibus fi nihil ineft appetends pulchritudinis.,; quid eft, quod vel amiflis doleas., vel laeteris retentis. ? Quod fi natura puj. chra funt, quid id tua refert ? Naqi hxc per fe ä tuis quoque opibns ieque-•ftrata placuiflent. Neqae enim idcir--co funt pretiofa, quod in tuas venere divitias : fed quoniam pretiofa vide-bantur , tuis ea divitiis annumerare maluifti, Quid autem tanto fortuna; ftrepitu defideratis ? Fugare, credo, indigentiam copiä quceritis. Atqui hoc vobis in contrarium cedit. Plu-tibus quippe adminiculis opus eft ad tuendam pretiofe fupelle&ilis varie-tatemi verümque illudeft, permul-tis indigere eos , qui permulta po£> fideant: contrkqj minimo, qui abun-dantiam fuam naturae neceffitate,norc ambitus fuperftuitate metiantur. Ita-ne autem nullum eft proprium vobis atque infitum bonum, v t in externis, ac fepofitis rebus bona veftra qua:ra-tis ? Sic rerum verfa conditio eft, vt divinum meritö rationiš animal, non ; aliter fibi fplendere, nifi inanimate . fupelledilis pofteffione videatur ? Et alia quidem fuis contenta funt : vos autem Deo mente conflmiles, ab re-" . D 3 bus bus infimis excellentis natura; orna« menta captatis: non intelligitis quan. tam conditori veflro faciatis inju. riam. llle genus humanuni terrenis omnibus praftare voluit: vos digni-tatem v.eftram infra infima qusque detruditis. Nam fi omne cujufque bonum,e6, cujus ell, conftat effe pre-tiofiusk cum vilifiima rerum veftra bona efle judicatis, eisdem vofmet-ipfos veftra a;ftimatione fummittitis: quod quiaem haud immerito cadit. Humana; quippe natura; ha;c condi. tioeft, vttumtantüm caeteris rebus, cum fe cognofcit , excellat: eadem tamen infra beftias redigatur , fi fe jiolfe defierit. Nam ceteris animan-tibus fefe ignorare, natura eft j homi-nibusverö, vitio venit. Quam verö late patet vefter hie error , qui ornari pofle aliquid ornamentis exiftimatis alienis ? At id fieri nequit. Nam fi quid ex appofitis luceat ipfaquidem, quae funt appofita, laudantur ; illud vero his te.&um, atque velatum it) fun. fua nihilo minus feditate perdurat. Ego vero nego illud efle bonum,quod noceat habend. Num id mentior ? Minime, inquies> Atqui divitia?pof-fidentibusperfepe nocuerunt, cum peffimus quifque, eoque alieni magis avidus, quidquid vfquamauri, gem-marum eft, fefolümqui habeat, di-^ gniffimum putat. Tu igitur , qu* nunc contum , gladiümque folicitus pertimefcis, fi vita; hujus callem vacuus viator intraiTes , coram latrone cantares, O praeclara opum morta-. lium beatitudo, quam cum adeptus fueris, fecurus eiTe defiftis! METRUM V. JL Contentafidelibus arvis, Nec merti perdita luxn; Faciii qn& ferafolebat, lejunia folvere glande. Nec Bacchic a munera nor At Liquida confundere meils, Elix nimium prior atas, D 4 * Nec lucida v Mer a Serum Tyrio mifcere ven eno. Somnos dabat herb a falttbreis Pot um quoque lubricus amnis Vm.bras altijfima pinus. Nondum maris alta fee ab at, Nec mercibm vndtque I eil is, Nova litora vider at boß>es. Tunc clajficaßeva tacebant, Odijs nequefufus acerb is, Cruoir horrida tinxerat arma: Qgid:enimfuror hoßibus vlla, ■Ve llet prior arma movere, Cum vulnera ßeva vider et: Nec pr&mia funguinis vlla ? Vtinam modo noßra redirent, Inmores t empor a prifcos 1 Sedßtvior ignibus JEtna, Ftrvens amor ardet habendi. Hei, quis primus fuit iUe, Auri qui ponder a te&i, Gemmafque latere volenteis , Fretiofa periculafodit? PRO S A VI. OVidautem de dignitatibus, potentiaque difleram , qnas vos vera; dignitatis ac pote-ftatis infcij cselo exaequatis ?Qu?e fi in .'improbiffimum quemq; ceciderint, qua; incendia flarftmis iEtnae eručtan-tibus , quod diluvium tantas ftrages dederic ? Certe, vti meminiffe te ar-bitror, confulare imperium , quod li-bertatis principium fuerat, ob fuper-biam confulum veftri veteres abolere cupierunr: qui ob eandemfuperbiam priüs regium de civitate nomen ab-ftulerant. At, fi quando, quodper-rarum eft , probis honores deferan-tur, quid in eis aliud, quamprobitas vtentium, placet ? Ita fit, vt non vir-tutibus ex dignitate, fed virtute di-gnitatibus honor accedat. Quasvero eftifta veftraexpetibilis, acpraeclara potentia ? Nonne öterrena animalia confideratis ,quibus praefidere videa-mini ? Nam fi inter mures videres D 5 vnum vnum aliquem jus fibi, ac poteßatem prx cafteris vindicantem : quanto movereriscachinno ? Quid vero, Ii corpus fpec\es , imbecillius homine reperirequeas , quos fiepe mufculo. rum quoque vel morfus , vel in fe. ( creta quaeque reptancium necat in-troitus ? Quo vero quifquam jus ali-quod in quempiam , nifi in lolüm corpus, &quod infra corpus eft, for-tunam loquor, pofllt exercere? Num quidquam vnqüam liberö imperabis animo ? Num mentem firmä fibi ra-tione coheerentem de flatu propria;,, quietis amovebis ? Cum liberum quendam virum fuppliciis fe tyran-nusadafturum putaret, vt adverlüm fe fačlffi conjurationis confcios pro-deret, linguamille momordit atque abfcidit, & in os tyranni faevientis ab-jecit; ita cruciatus,quos putabatty-rannus mareriam crudelitatis, virfa- i piens fecit etiam virtutis. Quid au-temeft, quodin alium quifquam fa-cerepoffit, quodfuftinere ab alio ip- fe, fe non poffit ? Bufiridem accepimus necare hofpites folitum , abHercul* hofpice fuifie mačlatum. Regulus plures Poenorum bello captos in vin-culaconjecerat : fed m ox ipfe viöo-rum catenis manus pnebuic. VI-lamne igitur ejus hominis potentiam putas, qui j quod ipfe in alio poteft, ne id infe altervaleat , efficere non poffit ? Adhaec , fi ipfis dignitatibus ac poteftatibus ineflet aliquid naturalis ac proprij boni, nunquam peffi-misprovenirent. Neque enim fibi folent adverfa fociari. Natura re-fpuit, vt contraria qua?que jungan-tur. Ita cum peflimos plerümque dignitatibus fungi dubium non fit, ü-lud etiam liquet , natura fibi bona non efle, quae fe peflimis hierere psiii-antur. Quod quidem de cunčtis fcr-tuna» muneribus dignius exiftim ri potefl,qu2e ad improbiffimum quem-quam vberiora proveniunt. De qui-bus etiam illudconfiderandumputo, quöd nemo dubitat efle fortem , cui D 6 forti- fortitudinem inefle confpexerit : & cuicümque velocitas adeft manife-ftum eft, efle velocem. SicMufica quidem Muficos, medicina medicos, Rhetorica Rhetores facit. Agit enim cujüfque rei natura , quodproprium eft: nec contra riarum rerum mifcetur effe&ibus , fed vitro, qua; funt ad-verfä, depellit. Atqui nec opes inex-pletam reftinguere avaritiamqueunt, nec poteftas fui compotem fecerit , quem vitiofs libidines l'nfolubilibus adftriclum retinent catenis. Etcol-lata impröbis dignitas , non modo nonefficit dignos, fed prodit potiüs, & oftentat indignos. Cur ita prove-nitPGaudetis enim fefe res aliterha-bentesfalfis compellare nominibus, qua; facile ipfarum rerum redarguun-tur effeflu : itaque nec ills divitiae, nec illa potentia , nec haec dignitas jure appellari poteft. Poftremö idem de tota fortuna concludere licet, in qua nihil expetendum, nihil nativa; bonitatis i'nefle manifeftum eft : qua; • nec ! a> nec fe bonis Temper adjungit ; & bonos , quibus fuerit adjunda,non eiEcit. METRUM VI. NOvimus quanta* de der it minax, Vrbeflamm at a ,patribufque c&fis , Fratre qui quondam ferus interempto, Matris effufo maduit cruore, Corpus & vifugelidum per err ans, Or a non tinxit I aery mis, fed ejfe Cenfor extin&i potuit decor is. Hie t amen fceptro populos regebat, qmos videt con den s radios fub vndas, I'hwbus, extreme veniens ab or tu; Quos premuntßptcm gelidi triones } Quo s Notusflccaviolentus humana;, opes, honores, potentiam, gloriam, voluptates. Qua: quidem fola conlideransEpicuruSjConfequen-ter flbi fummum bonum voluptatem j efle conftituit, quod cstera omnia jucunditatem animo videantur after-re. Sedadhominum ftudiarevertorv quorum animus etfi caligante me, moria, tarnen bonum fummum re. perit:fed velut ebrius, domum quo tramite revertatur, ignurat. Nam 1 enim videntur errare hi , quinihilo indigere nituntur ? Atqui non eft a-liud quod a;que perficere beatitudi- nem.' r' nem poffit, quam copiofus bonorum omnium flatus, nec alieni egens, fed fibiipfifufficiens. Numvero labun-tur hi,qui quod lit optimum , id etiam reverentise cultu digniffimum putantž minime. Neque enim vile quiddam, contemnendümque eft, quod adipi-Ici omnium fere mortalium laborat intentio. Anin bonis non eft nume-randa potentia ? Quid igitur ? Num imbecillum, ac fine viribus a?ftiman-dum eft, quod omnibus rebus conftat effe pneftantius ? An claritudo nihili ^pendenda eft ? Sed fequeftrari nequit, quin omne quod excellentiOimum fit , id etiam videatur efle clarifli-mum. Nam non effe anxiam, tri-ftemquebeatitudinem, necdoloribus molefti'rfque fubjedlam, quid attinet dicere, quando in minimis quoque rebus id appetitur, quod habere, fru'i-que dele&etPAtquihsecfunt, qufea-dipifci homines volunt ; eäque de caufa divitias , dignitates , regna , gloriara voluptatefque defiderant , E j quod quod per hsec fibi fufficientiam, re-verentiam , potentiam , celebrita-tem , ketitiam credunt efle ventu-lam. Bonum eft igitur quod tam di-•terfis ftudijs homines petunt: in quo quanta fit naturae vis, facile monftra-tur , cum licet vari® diflidentefque fententia:, tamen in deligendo boni fineconfentiunt. M E T R V M II. QVantas rerum flečtat habenas Natura pot ens} q nib us immenfum Legibus orbem pro vidafervet, Stringatque ligans irrefoluto} Singula nexu, placet arguto, Fidibus lentis promer e cant u. Quamvis Vcenipule bra leones, Vincula geflent, manibüfque dat as, Captent efcas, metuantque true em, Soliti verbera ferre magißrum: Si cruor borrida tinxerit or a, I\efides olim redeunt animi, Fremituque gravi meminere fui; La- laxant nodi s collafolutis, Friususque lacer dente cruento Domitor rabidas imbuit iras. Qu* canit altis garrula ramis f Ales-cave* claudit ur antra: Huic licet illata poculameüe, Largäsque dapes dtdcißudio, -Ludens hominum curaminiflret, .» Si tarnen arfifo[aliens teBo, Kemorum gratas vi der it umbras ,» Spar fas pedibusproterit efcas, Silvas tantüm mtfla requirit, Silvtiidulci vocefufurrat. Validis quondam viribus a&a, Fronumfie&itvirga cacumen: Hanc ß curvans dextra remißt, Reči oJpeBat vertice c*lum, C'adit Heßer i as Phtcbus in vndas: Sedfecr et o' tramite rurfus, Currum folitos vertit ad ortus. Kepetunt proprios qu*que recurfus, B,editüquefuofingulagaudent. Necmanet vlli traditus or do, Kifiquodfinijunxerit ort um , Stabilimque fui fecerit orbem'.- E4 PRO- PROSA III. VQsquoque 6 terrena anima-lia,tenui licet imagine, ve-ftrum tame principium fom-niatis , verümque ilium beatitudinii finem,licet minimeperfpicaci ,qua-licümqne tarnen cogitatione perfpi-citis, eoque vos, & ad verum bonum naturalis djjcitintentio, & ab eodem multiplex error abducit. Conlidera ;3iamque, an perea, quibus fe homilies adepturos beatitudinem putant, ad deftinatum finem valeant perve-»ire. Sienimvelpecunia, vel hono-res , cxteraque tale quid afferunt , cui nihil bonorum abefTe videatur , :nos quoque fateamur fieri aliquos ho-rumadeptione felices. Quod fi ne- ~ fed * PROSA VIII. fed perafperaqusq; diflradtus,fecurus efie defiflis. Voluptariam vitam degas, fedquis non fpernat, atq; abijciat vilillxm«, fragililfimiEque rei corporis fervicium? lam vero qui bonapraj fe corporis ferunt , quam exigua , quam fragili polleffione nituntur ! Num enim elephantes mole , tauros robore fuperare poteritisnum tigres velocitate praeibitis ? Refpicite cseli fpatium, firmitudinem, celeritatem, & aliquando definite vilia mirari. Quod quidem caelum non his potiüs eft, quam fuä, qua regitur ratio ne, mirandum. Formaevero nitorvtra-pidusefl, vt velox, & venalium flo-rum mutabilitate fugatior ! Quodfi, vt Ariftotelesait, Lynceisoculis homines vterentur, vt eorumvifusob-ftantia penetraret , nonne introfpe^ . člis vifceribus, illud Alcibiadis füper-fičiepulcherrimum corpus , turpifli-mum videretur ? Igitur te pulchrum videri, non tuä natura, fed oculorum fpe&antiutn reddit infirmitas. $ed ' sftima- žflimate, quam vultis, nimio corpo. ris bona j dumTciatishoc3qnodcum-que miramini, triduana; febris igni-culo pofle- diflolvi. Ex cjuibus omnibus illud in (uramam redigere licet: quöd haec , qua; nec praftare , qua;: pollicentur , bonapolibnt, neeom-nium bonorum congregatione perfe-6(2. funt -, ea nec ad beatitudinem, quali quidam Calles jferuntj nec bea-tosipla, perficiunt. M E T R V M Vili;. EHeti, quämmiferos ttamite deva Ab dne it ignorantih I' Non aurum in vir i Ji qmritis arbor e, Ned vite lemmas carpitis, Non aliislaqueos montibus'abdiiis, Vt pifee ditetis dapes. Nec vobis capreasß lib eat fequij Tyrrhena c apt at is vada. Ipfos qumttiam jlu&tbas abditos, ■ Normt receffus aquoris, Qu&gemfnis niveis vndaferackr, Fe! qu* rubentis purpura: Nec isT^r non qua tenero pifce, vel after is fraßrant echin is littora. Sed quonam latent, quod cupiunt bo-num, Nefcirecali Fufiinent, Et quodfielliferum trans abiit polum, Tellure demerfi petunt. "Quid dig -r umßolidis mentibus imprecer? Opes, honor es ambiant, ; Et cum falfa gravi mole par aver int, Turn vera cognofcant bona. PROSA IX. HAčtenus meridacis formam felicitatis oftendiffe fuffece-rit: quam fi perfpicacitsr in-tuearis, ordo eft deinceps,qua; fit ve-| ramonftrare. Atqui video, inquain, nec opibus fufficientkm, ivc regnis , potentiam, necreverentiam dignita-tibus, nec celebritatem gloria;, nec laetitiam voluptatibus poiTe continge-[ 're. An etiam caufas, cur id ita fit, deprehendifti : Tenui quidem veluti F rimu- rimulä mihi videor intueri: federte cognofcere apertiüs maJim. Atqui promptiffima ratio eft. Quod enim fimplex eft, indivilümque natura, id error humanus feparat, & ä vero; at-que perfedo ad falium, imperfedüm-que traducit. An tu arbitraris, quod nihilo indigeat,egerepotentiä ? rai. nime , inquam. Rede tu quiclem: nam fi quid eft , quod in vllare imbe-cillioris valentia; fit, inhac prafidio necefleeft egeat alieno. Itaeft, in-quam,igitur. fufficientias, potentiaeq; vna eft, eademque natura. Sic vide, tur. Quod vero hujufmodi fit, fper-n e 11 du m, ne efle cenfes, an co n tra re. r.um omnium veneratione dignifli-mum ? At hoc , inquam, ne dubitari quidem poteft. Addamus igitur.fu-jficientia:, potentisque reverentiam, vt hsec tria vnurn efle judicemus.Addamus , fiquidem vera volunms con-fiteri. Quod vero, inquit,obfeurum-ne hoc atque ignobile cenfes efle, an omni celebritate clariffimum ? Con- fider* fidera vero, ne, quod nihilo indige» re , quod potentiflimum, quod ho-nore dignitfimum elTe conceflum eft, egere claritudine, quam fibi prasftare nonpolfit, atqueobid aliquaexpar-te videaturabje&ius- Non poflum , inquam , quin hoc vti eft , itaetiam celeberrimum efle confitear. Confe-quens igitur eft, vtclaritudinem fu-perioribus tribus nihil differre fatea-mur. Confequitur, inquam. Quod igitur nullius egeat alieni, quod fuis cunda viribus poffit , quod fit darum, atque reverendum: nonne hoc etiam conftat elTe laetifllmum P Sed vnde huic, inquam, tali maeror vllus obrepat, ne cogitarequidem poflum. ^Qaare plenum elTe lastiti a:, fiquidem (uperiora maneburit, necefle eft con-fiteri. Atqui illud quoque per eadem neceflariumeft, fuificientise, poten-ti-ae, claritudinis , reverentia:, jucun-ditatis no mina quidem efle diverfa , nullo vero modo dilcrepare fubflan-tiam. Necefle eft, inquam. Hoc F z igi- igftur, quod eft vnum , fimplexque natura, pravitashumana difpertit, & dum rei, qua: partibus caret, partem conatur aaipifci, nec portionem,qus nulla eft.necipfam , quam mini me affect at , aflequitur. Quonam , in-, quam, modo P Quj divitias, inquit, petitpenuria: fugä, de potentia nihil laborat : vilis, obfcurufque effema-vult , multas etiam fibi naturaleis quoque fubtrahit voluptates., ne pe-c'uniam , quam paravit, amittat. Seil hoc modo ne iiifficientia quid em contigit ei , quem valentia deferit , quem moleftia pungit, quem vilitas a'bijcit , quem recondit obfeuritas. Qui vero folüm pofle defi'derat jprö-fjigat opes, defpicit voluptates, ho-rioremque potentia caremfem , g'lö-riam quoque nihil pendit. Sed huic quoque,quam multa deficiant, yiH'es, Fit enim vt aliquando neceffrijs'e-geat , vt anxietatibus mordeatur ; cumque ha;c depellere rie^ueat, etiam id, quodmaximepeceb'atjpo'tens eiTe elTe defiftit. Similiter ratiocinari de honoribus, gloria, voluptatibuslicet. Nam cum vnumquodq; horum idem quod cetera, fit, quifquis horum aliquid fine caeteris petit, ne illud quidem , quod, defiderat, apprehendit. Quid igitur ? inquam. Si quiscun-_&a..fimul cupiat adipifci, fummam quidem i lie beatitudinis velit : fed. num in his earn reperiet, qua? demon-firavimus , id , quod pollicentur , non poiTe conferre : Minime inquam. In his igitur., qua; fingula qua:que expetenciorum pra?ftare cre-duntur, beatitudo nullo modo in v e-ftiganda eft. Fateor , inquam , hoc nihil dici verius poteft. Habes Vigitur, inquit, & formam falia? feliq-tatis, & caufas : deflede nunc inad-verfum mentis intuitum ; ibi enim veram ,quam promifimus,ftatim vi-debis. Atqui ha;c, inquam , vel ca?co perfpicua eft, eamque tu paulo ante monftrafti , dum falfae beatitudinis caufas aperire conabaris. Nam, nifaj-F 3 lor, lor, ea vera eil, & perfecta felicitas, {jus fufficientem potentem, reveren. dum, celebrem,, laetumque perficiat Atque vt me internus animadvertiiTe cognofcas, quffivnumhorum quo-niam idem cunčia funt , veraciter pra?ftare poteft, hanc effe plen am bea-titudinem fine ambiguitate cogno. fco. O te alumne hac opinione feli. eemfentio, fiquidem hoc, inquit,ad. jece ris. Quidnam ? inquam. Eflene ' aliquid in his mortalibus caducifque jebus putas, quod hujufmodi flatum poffitafFerre?Minime, inquam, pu-to j idqueä te, nihil vtampliüs defi. deretur, oflenfumeft. Haecigiturvel imagines veri boni , vel imperfecta qusdam dare bona mortalibus viden-tur-.verum autem, atque perfeclum bonum conferre non poiiunt. M. fentior, inquam. Quoniam igittir agnovifti, quae vera ilia fit, qua au. tem beatitudinem mentiantur, nunc fupereft, vt vnde veram hanc petere poffis; agnofcas. Id quidem , inquam , quam, jam duclam vehementer e.t--pecto. Sed cum, vti in Tima?o Platoni ,inquit,noftro placet,in minimis' quoque rebus divinum prEefidium de.beat implorari. Quid nunc faden-' dum cenfes, vt illius fummi boni federn reperire mereamur Fjlnvocan-dum,inquam,rerum omnium patrerrv quo praitermiflo, nullum rite funda-turexordium. Rede, inquit, acll. , mul itä mödulataeft. METRVM IX. O Qui perpetua, mmidurn rations gubernas, Terraruus cal/qtee fat or} qui tempm ab' < aVO , Irejubes ,ßabil)fque manens das cun&a, m over i, i Quem non' externa caujfa Materia fluitantis opus ; verum infit>i fummi, F 4 For* pepulerunt fingere Forma bora , livore carcns, tu cunUa fuperno, Ducis ab exemplo : pulchrumpulcherri. musipfe, Mundum mentegerens fimU'ique imagi. ne formans, Perfeclafque jubens perfe&um abfolvere p arte is, U'u numeric elementa ligas, vt frigora flamm is, jftida conveniant liquidis : ne pur m ignis tEvolet, aut m er fas deducant pondera terras. ■ Tu triplicis mediam natura cun&a mo-ventem Conne&ens animam per confona mem-brarefolvis. Qua cum fe&a duos motum glomeravit in orb eis, In femet reditura meat , mentemque profundam Circuit, & fimili convertit imagine on-1 lum. Tu Tu caufis animas paribus, vitäfque minores Frovehis, & levibus fublimeis curribys apt an s, In ccelum , terrdmque feris : qua* lege benigna Ad te converfas reducifacis igne reverti. Da pater augußam menti contendere federn , Da fontem lußrare boni , da luce re-pertü In te conjjiicuos animi defigere vifus. Dijijce terrenm. nebulas &ponder a molis, Atque tuo ß)lendore mica : tu namque ferenum, Tu requies tranquilla pij s : te cernerefinis , Piinripium, vector, dux , femita, terminus idem. V PROSA 1 QUoniam igitur qua; fit im-perfečti, qux etiam perfecli boni forma,vidifti: nunc de-F 5 moil- monftraritlurn reor,quonam h.nec fe. licitatis perfedlio conftituta fit. In quo illud primum arbitror inquken-dum, an aliquod hujusmodi bonum, quale panlo ante definifli, in rerura natura pofljtexiftere,ne nos prater rei fubjefla; veritatem cafla eognitionis imago decipiat. Sed quin exiftat, fit-que hoc veluti quidam omnium fons bonorum,negari nequit. Omneenim quodimperfečtum eile dicitur,id di-minuticne perfečH imperfečtum efle perhibetur. Quo fit, vt fiinquolibet genereimperfedlum quid efle videa-tur, in eo, perfeclum quoque aliquod efle, neeefse fit. Etenim perfečione li;bi:>La,vnde illud,quod knperfeöum perhibetur exftiterit, ne fingi quidem poteft. Neque-enim a diminutis,.in-confummatisq.ue natura return capit i exordium,fed ab integris abfolutisJ que procedens, i.nhasc extrema atque effera dilabitur. Quö.d fi, vti paulo ante monftravimus, eft qua?dam boni fragilis imperfecta felickas r.eflea- liquam föliciam , perfedamque, non poteft dubitari. FirmifTime,inquam, Veriffimeque conclufum eft. Quove-rö,inquit,habitet,itaconfidera.Deum rerum omnium principem, bonum < eile 3 communis humanorum conce-ptio probat animorum. Nam cum nihil Deo melius excogitari queat, id, quo melius nihil eft, bonum eflequis __ dubitet ? ita vero bonum eiTe Deu m ratio demonftrat, vtperfedumquo-que bonum in eo eiTe convincat.Nam ni tale fit, rerum omnium princeps '■> effe non poterit erit enim eo praftan- • tiusaliquid, peiredum poffidens bonum , quod hoc prius, atqj antiquius eile videatur: omnia namque perfe- , da minus integris priora eile clarue-runt. Quare ne in-infinitum ratio U prodeat, confitendum eft fummum \ Deum; Lmmi, perfedique boni eiTe * pleniffimum. Sed perfedum bonum -veram eile beatitudinem conftitui-mus'. Veiram igitur beatitudinem in fummo Deofitam eile , necefse efh n. n " F 6 Ac- Accipio, inquam, nec eft quod con-tradici vllo modo queat. Sedquxfo, inquit, te , vide quam id fančte atque inviolabiliter probes,quod boni fum-mi fummum Deumdiximus eifeple-niffimum. Quonam,inquam,modo? Ne hunc rerum omnium patrem illud fummum bonum, quo plenus eife perhibetur, vel extrinfecüs accepifle, velita naturaliter habere prajfumas, quafi,habentis Dei, habita?que beati-tudinis diverfam cogites eife iubftan-tiam. Nam fi extrinfecüs acceptum putes^praftantius id,quod dederit, eo qaod acceperit,exiftimare poflis. Sed hunc elfe rerum omnium prscellen-tiffimum , digniflime confitemur. Quodfi natura quidem ineft,fedra-tione di'verfum , cüm de rerum principe loquamur Deo,fingat qui poteft, quis lisec diverfa conjunxerit ? Poftre-möquod äqualibetre diverfum eft, id non eft illud , ä quo intelligitur e£ fe diverfum. Quareä fiimmo bono diverfum eft fui natura, id quod furo-w , mum mum bonum non eft : quod nefas eft de Deo cogitare,quo nihil conlbit efle pra;ftantius. Omnino enim nullius rei natura fuo principio melior poterit exiftere. Qu a re quod'omnium prin-cipium fit, id etiam iui lubftantia fummum eile bonum veriilimä ratio-rie concluferim. Re£liffime,inquam. Sed fummum bonum beatitudinem efle conceflum eft. Ita eft , inquam. Jgitur,inquit, Deum efle ipfrm beatitudinem , r.ecelse eft confiteri. Nec propoiitis ,inquam,prioribus refraga-■riqueo, & ab illis hoc illatum .confe-•quens eile perfpicio. Reipice, inquit, an hinc quoque idem tirmius appro-■betur, quod duo lümma bona, quar a fe diverla funt, eile nun pofiunt. Ete-nim qua; difcrepant bona,non efle al-y terum quod fit alterum,liquet: qpare .neutrum poterit efle perfečtum, cum ' alterutri alterum deeft. Sed quodper-fedumnonfit, id fummum non efle manifeftum eft : nullo modo igitur qua; lumma funt bona, eapoflunt efle F 7 di- diverfa. Atqui & beatitudinem, & Deum, fummum bonum eflecolfigi. musrquareipfam neGelTeefllummara efle beatitudinem, quae fit fumma dii vinitas. Nihil, inquam, necre ipsa verius,nec ratiocinatione firmius,neG Deodigniusconcludi poteft. Super ha?c,inquit,igiturveluti Geometrs folent,demonftratis propofitisaliquid inferre , quae ipfi pcrifmata vocant, ita ego quoque tibi veluti corolla-riumdabo. Nam quoniam beatitu-dinis adeptione fiunt homines beicaciusPh inquit ; uti convenienti monftrabitur loco : fed tarnen fi idipfum, quod eis licere cre-ditur, auferatur, magna ex parte fce-leratorum hominum poena revelatur. Etenim, quod incredibile forte cur-quam videatur, infeliciores effe ne-cefseeft malos, cum cupita perfece-rint, quam fi ea, quae cupiunt, imple-re non poffint. Nam fimiferum effc voluiffeprava, potuiffe miferius eft j1, fine quo voluntatis miferae langueret effe&us. Itaque, cum fua fingulis miferiafit, triplici infortunio necefse eft urgeantur, quos videas fcelus velle pofle perßcere-. Accedo , inquam : fed uti hoc infortunio cito ca-reant, patrandi fceleris pollibilitate deferti , vehementer exopto. Ca-rebunt , inquit , ocyüs , quam vel tu forfitan velis , vel illi fefe H 4 exi- exiftimentefle carituros. Necjuee-nim eftaliquid in Cam brevibus vits i metis ita ferum,qood exfpeöare lon^ gum immortalis pr.tfertim animus putet: quorum magna fpes, & ex-celfa facinorum machina repentino atque infperato fa;pe fine deftruitur. quod quidem illis mileria; modum ftatuit. Nam fi nequitia miferos fa-cit, mifierior fit necefse eft diutumior nequam : quos infelicifhmos efleju. dicarem ,fi non eorum malitiam fal-tem mors extrema finiret. Etenim fi de pravitatis infortunio vera con-clufimuSjinfinitam liquet efle mife-riam , quam efle conftat aeternam. Tum ego, mira quidem, inquam, & concefl'u difficilis illatio: fed his ea , qua; prius conceflafunt, nimium con-venire cognofco, Rečte, inquit,exi-ftimas: fed qui conclufioni accedere durum putet, sequum eft vel fai-fum aliquid pracelfifle demonftret, vel collationem propofitionum non eile efficacem neceflärice conclu- fio- fionis oftendat : alioquin čoneefii-s pracedentibus, nihil prorlus eft,quod de illatione caufetur. Nam hoc quo^ue, quod dicam , non minus mi-rum videatur, fed ex his qua lumpta funt, aeque eft neceflarium.. Quid-nam ? inquam. Feliciores , inquit , eile improbos fupplicia luentes,quam Ii eos nulla juftitia-poena coerceat. Neque id nunc molior , quod cuivis veniat in mentem , corrigi ultione pravos mores, & adre&um fupphcii terrore deduci, cseteris quoque ex-emplum efle culpandafugiendi : fed alio qu'odam modo inleliciores efle improbos arbitror impunitos, tametil nulla ratio corre&ionis , nullus re-fpeclus habeatur exempli. Et quis erit, inquam, prater hos alius modus? Etilla, Bonos, inquit, efle felices , malosverö miferos nonne concelfi-mus? Ita eft , inquam. Si igitur. inquit,miferia cuiufpiam bonum ali-'quidaddatur,none felicior efteo,cuius H 5 pu- ■ 'j pura ac folitaria fine'cüjusquam boni adrniftione miferia eft ? Sic, inquam, videtur. Quid fi eidem mifero , qui' cunčtis careat bonis,praeter ea,quibus mifereft, malum aliud fuerit anne-xum, nonne multö infelicior eo cen-fendus eft, cujus infortunium boui participatione relevatur ? Quidni i inquam. Habent igitur improbi , cum puniuntur,quidem boni aliquid annexum, poenam ipfam fcilicet,qua° ratione juftitiae bona eft : iiderrique cum fupplicio carent,ineft eis aliquid ulteriüs mali , ipfaimpunitas, quam iniquitatis meritö malum eile con-feflus es. Negare non polTum. Mul-to igitur infeliciores improbi funt in-juftäimpunitatedonati, quam jufta ultione puniti. Sed punin improbos juftum ,impunitos vero elabi, iniqu-um eflemanifeftum eft. Quisid ne-get? Sed neillud quidem,ait, quif-quam negabit, bonum efle omne , quod juftum eft : conträque quod injuftum eft} malum liquet efle. Tum " -»—--'_.«. 1 1 1111,11 QU A RTU S. 177 Tum ego : Ifta quidem confe-qaentia funt eis , qus paulo ante conclufa funt. Sed qusfo , in-, quam, te, nullane animarum fup-plicia poft defunčtum morte corpus > relinquish Et magna quidem,inquit: quorum alia pcEnali acerbitate, alia vero purgatoriä dementia exerceri puto. Sed nunc de his diflerere con-filium non eft. Id vero hačlenus e-gimus, ut, qua?indigniffima tibi vi-debatur, malorum poteftas, eam nul-lam efle cognofceres ; quofque im-punitos querebare videres num-quamimprobitatis fuas carere fuppli-ciis. Licentiam quam cito finiripre-cabaris, nec longam efle difceres: in-felicioremque fore, fi diuturnior j in-feliciflimam vero, fi eflet a:terna,Poft ha?c miferiores eife improbos, injuftä impnnitate demiflos, quam juftä ul-tione punitos. Cuifententiae confe-quenseft,uttüdemügravioribus fup--pliciis urgeantur, cum impunitielle H 6 cre- creduntur.Tum ego , cum tuas , in quam, rationes confidero, nihl dici verius puto. At fi ad hominum judi-cia revertar,quis ille eft, cui hsc non credenda modo, fed faltem non audi, enda videantur,- Ita eft , inquit ilia. Nequeunt enim oculos tenebris aflue-tos ad lucem perfpicuje veritatis att ollere: fimilesque avibus funt, qnarum intuitumnox illuminat, diesccccat: dum enim non rerum ordinem,fed fuos intuentur affe&us, vel licen-tiamvel impunitatem fcelerum pu-tantefte felicem. Videautem quid seterna lex fanciat. Melioribus ani-mumfi conformaveris, nihil opus eft jr.dice pra'mium deferente: tute ipfe excellentionbusaddidifti. Si ftudium ad pejora deflexeris , extra ne qusfie-ri-s ultorem ?. tu te ipfe in deteriora detrufifti : veluti fi vicibus fordidam humum, codümque refpicias , cun-(ftis extra celläntibus, ipsa cernendi ratione nunc cosno , nunc fideribus inter- j nt erefle videaris. At vulgus ifta non I refpicit. Quid igitur: his ne acceda-j mus, quos belluis iimiles efle mon-, ilravimus? quid,fiquisami{s6peni-tus vifu,ipfum etiamle habuifle ob-livifcereturintuitum, nihilque fibi ad humanam perfečiionem deefiearbi-traretur, num vidences eadem coecos putaremusr Nam ne illud quidem ac->quiefcent, quod a;que validis ratio-num utitur finnamentis ,infeliciores .efleeos,qui,faeiunt,quam qui pati-untur injuriam, Vellern, inquam, j ;has ipfas audire rationes. Omnem, inquit, improbum num fupplicio digit am negas: Minime Infelices ve-•ro efle, qui funt improbi, multiplici-■ter liquet. Qui igitur fupplicio digni funt-,miferos efle non dubitas j Con-;venit, inquam. Si igitur cognitor,ait, refideres, cui fupplicium inferendum putares, eine qni feciflet ,an qui per-r .tuliflet injuriam? Nec ambigo , in - quam, quin Perpeflb fatisfacerem doll 7 lore jso lirer lorefacientis. Miferior igitur tibi in-juri» illator, quam acceptor efle vi-deretur, Confequitur, inquam. Hinc igitur, aliisque de caufis eäradice ni- . tentibus,quod turpitudo luapte na-tura miferos faciat, apparet, illatam cuilibetinjuriam nonaccipientis ,fed inferentis efle miferiam. Atqui nunc, ait, contra faciunt oratores. prohis enim , qui grave quid, acerbumque perpefli lunt, miferationem judicum excitrae conantur • cum magis ad. mittentibus juftior mileratio debea-tur :quosnonab iratis, fedä propitiis potiiis , miferantibufque accufatori-bus ad judicium,veluti segros ad me-dicum duci oportebat, ut culpae mor-bos luppliciorelecarent : quo pac\6 defenforum opera,vel totafrigeret , vel fi prodefle hominibus mallet, in accufationis habitum verteretnr. Ipfiqnoque improbi, Geis aliquäri-mulavirtutem reiičtam fas eflet ad- ' Ipicere, vitioiümque fordes prena-' rum rum cruciatibus fe depofituros vide-rent , compenfatione adipifcendae probitatis, ne hos cruciatus efle du-cerent,defenforumque operam repu-diarent, ac fe totos accufatoribus, ju-dicibüfque permitterent. quo fit, ut apud .fapientes nullus prorfus odio locus relinquatur. Nam bonos quis nifi ftultiffimus oderit malos vero odifle ratione caret. Nam ficuti corpora m languor, i ta vitiofitas quidam eftquafi morbus animorum. Ciima;-gros corpore minime dignos odio , led potius miferatione judicemus , mul to magis non infequendi,fed mi-ferandifunt , quorum mentes omni languore atrocior urget improbitas. METRUM IV. QUid t ant os juvat excitare mot us, "Etpropriafatumfollicitare mann ? ' Si mortem petit is, propinqaat ipja Sponte ftta, volncris ne: remoratur equos. Qttas Qhos ferpens , leo , tigris, ttrfus, aper 1 Dentepetnntjidem[stamen enfepe- ( tunt, An dißant quia, diffidentque Mores. i Injußas acies &fera bella movent, j Altern'isque volant p er ire telis* Non eßjufta fat is f&vitis, ratio. Vis apt am merit is vicem referre ? Diligejure bonos, & miferefce waits. PROSA V. HEic ego video, inquam, qua° fit vel felicitas, vel mileria in ipfis proborum atque improborum meii-trs conftituta. Neque enimfapien-tum quisquam exful ,inopsignomi-niolüsq; effemalit potius, quam pollens opibus, honore reverendus, potentia validus, in fua permanens urbe florere. Sic enim člarius, teftatiusque fapientis tradatur officium , cum in 4 contingenteis populos regentium quo- quodam modo beatitudo transfundi-tur: cum prst fertim carcer, nexus ,ce-teraq; legalium tormentapcenarü per-nitiofis potius civibus , propter qnos etiam conftituta funt, debeantur.Cur haec igjtur versa vice mutentur, fce-. lerunque fupplicia bonos premant, prajmia virtutum malirapiant, vehementer admiror: quasquetam injufla; confufionis ratio videatur, ex te Icire defidero. Minus enim mirarer,fi mis-ceri omnia fortuitis cafibuscrede-rem.lSiunc ftuporem meum Deus re-ötorexaggerat, qui cum fepe bonis jucunda tribuat, malis afpera con-traque bonis dura tribuat,malis opta-! taconcedat: nifi caufa deprehenda-tur,quid eft,quod ä fortuitis cafibus differre videaturrNec mirum,inquit, fi quid ordinis ignoratä ratione teme-rarium, confufumque credatur. Sed tu quamvis caufam tanta difpofitio-1 nis ignores, tarnen quoniam bonus - mundum rečtor temperat, recce fieri cuncla ne dubites. ME- METRUM V. Slquis Ar Buri ßdera ne feit Fropinquafummo cardine labi, • Cur legat tardus plaußra Bootesr Mergätqueßras equoreßammas: Cum nimis celeres explicet ortus, Negernflupebit atheris alti, Talle ant plen£ cornua Lun£ . lnfeSla metis noSlis opaca, Qmqua fulgent i texer at ore• Confufa phiebe, detegat aßra» Commovetgenteis pub lie us error, Laffäntque crebris pulfibus or a Nemo miratur flamina Cori Litus frementi tunder e ßu&u, Necnivis duramfrigoremolem Fervent i pbcebi folvier mßu. Heic enim caufas cernerepromtum eß: lllic latent espe&oraiurbant Sančia^qu& rar a provebit at as, Stupetque fubitis mobile vulgus. Sedat infeitia nubilus error, Cejfent profeefo mira vider i. PRO- QU A RTU S. isj PROSA IV. ITaeftinquam. Sedcumtiri mu-neris fit latentium rerum caufäs evolvere, velatasque caligine ex-plicare rationes : quaefo uti hincd«-cernas ,& quoniam hoc me miracu-lum maxime perturbat , edifieras. Tum illa paulifper arridens, Adrem me , inquit j omnium quaefitu maxi-mam vocas, cui vix exhaufli quid-quam fatis fit. Tab's namque materia •eft, utuna dubitatione fuccisa, innu-merabiles aliae , velut hydra; capita, fuccrefcant: nec ullus fuerit modus, nifi quis eas vivaciffimo mentis igne coerceafc. In hac enim de providen-tis fimplicitate, fati ferie,de repetinis cafibus, de cognitione,pra?deftinatio.-ne divina, de arbitrii libertate quaeri folet,quae quäti oneri's fint ipfe perpen dis.Sed quoniä hsc quoq;te nofTe,qua; dä medicin» tuse portio sfi, quamquä ga- .» t angufto limite^emporis fepti, tarnen aliquid deliberare conabimur. Quod . fi te müfici carminis obledamenta deledant, hanc oportet paulifper dif. feras voluptatem , dum nexas tibi or. dine contexo rationes. Ut übet, in-quam. Tum velut ab alio orfa prin-cipio, ita difleruit. Omnium gene-ratio rerum, cundufque mutabili-um naturarum progrefTus,& quid-quid aliquo movetur modo, caufas, ordinem,formas, ex divinae mentis •ftabilitate fortitur. Hasc in fufe fim-plicitatis arce compolita, multipli-bem rebus gerendis modum ftatuit: qui moduSjCÜm in ipfa divinae intel-ligentiae puritate confpicitur, Providentia nominatur: cum vero ad ea, qua; mo vet, atque difponit, refertur, Fatum ä veteribus appellatum eft. Qujediverfa eile, facile liquebit , fi quis utriufque vim mente confpexe-nt.Nam providentiaeft ilia ipfa divi-na ratio in fummo omnium principe conftitut?, quae cunda difponit,• fatum r- QJ1AR7US. iSy • tum vero inha?rens rebus mobilibus i difpofitio , per quam providentia fuis quscque connečlit ordinibus. Pro. t videntia namque cunc\a pariter , i quamvisdiverla, quamvis infinita , comple&itur : fatum vero fingula digeritin motum,locis, formis , ac temporibus diftributa : ut ha?c temporalis ordinis explicatio, in divine mentis adunata profpeftu,providentia fit ? eadem vero adunatio dige-ßa,atque explicata temporibus, fatum vocetur. Qua? licet diverfa fint, alterum tarnen pendet ex altero. Or-d-o namque fatalis ex providentia? fimplicitate procedit. Sicüt enim artifex facienda? rei foTmarA mente percipiens,movet operis effectum,& quod fimpliciterjprafentarieqne pro-fpexerat, per temporaleis ordines da-cit: ita Deus providentia quidem I fingulariter,ftabiliterque facienda dif-Kponit: fato vero haecipia, quae diC-pofuit,multipliciter ac temporaliter adminiftrat.Sive igitur /amulantibus qui- quibusdam brovidentia; divinis fpi„ ritibus , fatum exercetur, feuanima, feu tota inferviente natura, feu cade, ftibus fiderum motibus,feu angelica virtute, feu dremonum variäfollertiä, feu aliquibus horum, feu omnibus,fa-talisferies texitur: illud certe mani-feftumeft, immobilem, limplicem-que gerendarum formam rerum elfe providentiamjfatum vero eorü3quae divinalimplicitas gerenda efle difpo-fbit,mobilg nexum,atqj ordinem tem poralem. Quo fit,ut omnia qus fato fubfunt: providentiae quoq; fubječta fint: cuiipfum etiam fubjacet fatum, Quajdam verö , qua; fub providentia locata funt, fati feriem fuperent. Ea verö funt , quae primae propinqua divinitatiftabiliterfixa, fatalis ordi-nem mobilitatis excedunt. Nam ut orbium circa eundem cardiwm fefe vertentium, quieftintimus,adfim-plicitatemmedietatisaccedit, crete-rorümq jextra locatorum veluti cardo quid^circa que verfentur,exiftit:exti- raus mus vero majore ambitu rotatus , quantöäpundi media individuitate ' difceditj tantö amplioribus Ipatiisex-( plicatur; fi quid vero illi (e medi6 connedat& fociet, in fimplicitatem cogitur, diffundique,ac difiluere cef-fat. Simili ratione quod longiüs ä prima mente difcedit, majoribus fati nexibus implicatur, actantö aliquid fato liberum eft, quanto ilium rerum cardinem vicinius petit. Quod fi fuperna; mentis hseferit firmitati, motu carens, fati quoque fupergreditur neceifitatem. Igitur uti eft ad intel-lečhim ratiocinatio ; ad id quod eft, id quod gignitur ; ad seternitatem tempusj ad pundi medium circulus: Ita eft fati feries mobilis ad providen-tiae ftabilem fimplicitatem. Ea feries caelum ac fideramovet, elementa in fe invicem temperat, & alterna com-mutatione transform at. Eadem na-i fcentia , occidentiaque omnia per fi-mileisfoetuum,feminumque renovat progreiTus.Haec adus etiam/ortunaP que j go LIBER minum indiffolubili caufarum con- 1 nex'ione* conftringit ; qua: cum ab , immobilis providentiae proficifcan-turexordiis, iplas qu®que immutabi. leis necefse eft efle. Ita enim res o-ptime reguntur, fi manens in divina mente fimplicitas , indeclinabilem caufarum ordinem promat: hie vero ordo resmutabileis, & alioquin fernere fluituras propria incommutabi-litatecoerceat. Quo fit, ut tametfi vobis hunc ording minime confide, rare valentibus, confufa omnia per-turbataqe videantnr, nihilominus tarnen fuus modus ad bonum dirigens cunčta difponat. Nihil eft enim quod mali causa nec ab ipfis qnidem im-probisfiat : quos, ut uberrime de-monftratum eft, bonum qua:rentes pravus error avertit, ne dum ordo de fummi boni cardine proficifcens, a i fuo quemqnam defle&at exordio. Qua: vero,inquies,poteftullainiquior efle confufio, quam ut bonis tum ad-verfa, turn profpefa ; malis etiam " - turn I tum optata, tum odiofä contingant ; Num igitur eä mentis integritate ho-' mines degunt,utquos probos impro-bošve ceniuerint , eosquoque, uti exiftimant, efle necefse fit ? Atqui in hoc hominum jndicia depugnant ; & qnosaliipraemio, alii lupplicio di-gnos arbitra ntur. Sedconcedamus, utaliquis polfit bonos, malosve di-fcernere. Num igitur poterit intue-riillam intimam temperiem,veluti in corporibus dici folet , animornm ? Non enim diflimile eil miraculum nefcienti j cur fanis corporibua; his quidem dulcia, illis vero amara con-veniant. Curagri etiam quidam le-nibus, quidam vero acribus adjuvan-tur. Athocmedicus, qui fanitatis ipfius , atque a?gritudinis modum ! temperamentumque dignolcit,mini-I me miratur. Qmdvero animorum ] aliudfalus videtur efle, quam prebijaš ? quid agritudo, quam vitia ? Quis au tem alius vel lervator bonorum, vel malorum depulfor , quam 1 re- , / rečtorac moderator mentium Deus? Qui, cum ex alta providentiae fpecu-larefpicit,quid unicuiqueconveniat, agnoicit, & quod convenire novit,, accomodat. Hinc jam fit illud fa-talis ordinis infigne miraculum, cum a Iciente geritur, quod ftupeant igno Tantes. Nam ut pauca,qu£e ratio valet humana, de divinaprofunditate per-ftringam , de hoc, quem tu juftifli-mum, & Kcjui fervantiffimum putas, omnia fcienti providentis diverfum videtur. Et viclricem quidem cau fpm diisj-vidam vero Catorii placuifie fnmiliaris nofter Lucanus admonuit. Hie igitur quidquid citra fpem videas geri, rebus quidem rectus ordo eft: opin oni vero tuae perveria con-■fufio. Sed (it aliquis ita bene mora-tus, ut de eo divinum judicium pari, -ter, humanümque confentiat: Sed eft animi viribus infirmus : cui fi quid «veniat advert], definet colere forfi-tan innocentiam , per quam non po--tuit ietinere fortunam. Parcititaque lapiens djfpenfatioei, quem deterio« S . -- —^: &UAR7US. ic, t rem facere poffit adverfitas , ne cui non convenit laborare, patiatur. Eft alius cundis virtutibus abfolutus, fandusque , ac Deo proximus : hunc contingi quibuslibet adverfis nefas Providentia judicat ;adeo,utne corporis quidem morbis agitari finat. Nam ut quidam me quoque excel-lentior ait : virifacri corpus virtu-tes. Fitautem faepe 5uti bonis fum-ma rerum gerenda deferatur , ut exu-berans retundatur improbitas. Aliis miifa quaedam pro animorum quali-tate diftribuit : quofdam remordet, ne longa felicitate luxurient ; alios puris agitari finit, ut -virtutes animi patientia? ufu, atque exercitatione confirment Alii plus aequo metuunt, quod ferre poiiunt: alii plus squo defpiciunt, quod ferre nonpoflunt: eos, in experimentum (ui , triftibus ducit. Nonnulli venerandum {arc tili ' nomen gloriofsprecio mortis erne-runt. Qu'dam fupplieiis inexpugna-biles exemplum ceteris praetulerunt, 1 Z invi- invidammalis eile virtutem : qua? i quam rede atque difpofite , & ex eo- j rum bono, quibus accidere videntur, . iiant, nulla dubitatio eft. Nam il- ^ lud quoque, quod impröbis nunc tri- i ftia, nunc optata proveniunt, ex eif-dem ducitur caufis. Ac de triftibus qui dem nemo miratur, quod eos male meritos omnes exiftimaut ; quorum quidem fupplicia , tum caiteros ab fceleribusdeterrent; tum ipfos,qui<-bus invehuntur,emendant: lseta verö magnum bonis argumentu m loquun- \ tur, quid de hujufmodi felicitate de* beant judicare, quamfamukri fa=pe j improbis cernant. In qua re ill ud etiam diipenfari credo, quod eft forfi-tan alicujus tam prsceps atque im-portunanatura, uteum in icelerapo-tiüs exacerbare poffit rei familiari? inopiä: hujus morbo providentia collate pecuniae remedio medetur. Hie foedatam prob-iis conlcientiam fpe- ii dans, & iecum fortunam fuamcom- Pa" .'■ parans, forfitan pertimefcit,'ne rei cujus jucundus ufus eft, fit triftis amif-fio.Mutabit igitur mores, acdum for-tunam metuit amittere, nequitiam derelinquit. Alios in cladem meritam prscipitavit indigns äucla felicitas. Quibufdam permiftum puniendi jus, ut exercitii bonis, & malis eilet caufa lupplicii. Nam ut probis atque im-probis nullum fsedus eft , ita ipfi inter fe improbi nequeunt convenire. Quidni? cum ä lemetipfis, difcer-pentibusconfcientiam vitiis, quique ciifleritiant , faciantque fiepe , quge cümgelferint, nonfuiil'e gerenda de-cernant:Ex quo fiepe fumma illa Providentia protulit infigne miraculum, ut malosmali bonos facerent. Natu dum iniqua fibi ä peilimis quidam perpeti videntur,noxiorum odio flagrantes ad virtutis frugem rediere , dum fe eisdiflimileis ftudent efle,quos oderant.Sola eft enim divina vis, cui mala <^uoque bona fiut , cum eis competenter utendo, alicujui boni 1 3 eli- elicit effectum- Ordo enim qui. dam cundla compledlitur,ut quod ab affignata ordinis ratione difcelTerit , hoc idem licet in alium, tamen in or-dinem relabatur , ne quid in regno Providentia; liceat temeritati. Difficile autem efi , me fermone explicare , quemadmodum Dem omnia regat , & fna Providentia dijponat. Neque e-nimfas elthomini cunctas divini o-peris machinas velingenio compre-hendere3 vel explicare fermone. Hoc tantum profpexifle fufficiat,quod na-turam omnium proditor Deus'idem ad bonum dirigens cunčla difponat : dumque ea,quae protulit,in fui fimili-tudinemretinere feflinat, malum o-mne de reipublicac fua; terminis per fatalis (eriem neceffitatis eliminat. Quo fit,ut quas in terris abundare cre-duntur,fi difponentem providentiam Ipecles,nihil ufquam mali.efle perpen-das.Sed video jam dudumte & pon-1 dere quseftionis oneraturri, & rationis prolixitate fatigatum,aliquä carminis ex-. v, exfpeflare dulcedinem.Accipe igitur ;hauftum,quo refectuSjfirmior in ulte-riora contendas. METRUM VI. Slviscelfijura tonantis Fur a filers cernerg mente , Adjpice fummi culmina call, lllucjujlofadere rerum Vet er em fir v antfidera-pacem.-Non fol rut Ho concitus igne Gelidum FbabuS imp edit axem. Nec quafummo vertice mundi Tie El i t rapides Vrfa meatus, Numquam occiduo lota profunda, Cetera cernens fideramergi-, Cupit Oceano tingere fiammas. Semper viribus t empor ü tquis Vejper feras nunciat umbras, Revebitque diem Lucifer almums, Sic &t er no s reficit cur fits Alt emus amor: fie aßrigeris Bellum difcors exulat oris. HdC concordia temp er at aquis Element a modis,ut pugnantia Viribus cedant humidaficcis.- 1-4 Urft- Iungäntque fidem /rigor a flathis, Pendu I us ignis furgatin altum, Terr aque graves ponder e fidant. Ilifdern c'aufis vere tepenti Spiratflorifer annus odor es , JEflas Ceriremfervida fie at. Remeat pomis gravis autumnus, Hiemem defluusirrigat imber. Hite temp'eries alit, ac prof er t Qttidquid vit am Jpirat in orbe\ Eademrapiens condit, &auferi, Obitu mer gens ortajupremo. .Sedetinter ea condit or alt as , Remmque regensfleSit h ab en as, . Rex & dominus ,fons & origo, Lex &fiipiens arbiter 1JJ guiN*rus. " )d fi in corporibus fentiendis, uamvis aificiant inftrunpenta lenfuü forinfecüs objecto qua-litates,änimiq;agentis vigorem palfio corporis antecedat, quae in fe actum mentis provocet, excitetque interim quiefcenteis intrinfecüs formas ? fi in fentiendis ,inquam , corporibus animus non paflione infignitur, fed ex fua vi fubječtam corpori judicat pa(-fionemj quantömagisea3quje cun-dtiscorporum affečtionibus abfoluta funt j in difcernendo nonobječta ex-trinfecüs fequuntur, led ačtum fua» mentis expediunt ? Hac itaque ratione multiplices cognitiones diver-fis ac differencibus cefsere fubftan-tiis. Senfus enim folus cunctis aliis cognitionibus deftitutus, immobili-busanimantibus ceflit ; quales funt K 7 con- concha: maris, quseque alia faxis rentia nutriuntur. Imaginatio vero mobilibus belluis, quibus jam inefle :fugiendi,, appetendive aliquis videtur afFedas. Ratio vero humani tantüm generis efl, ficuti intelligentia fola divini: quo.fit ,utea notitia ceteris prüftet qua; fuapte natura non modo proprium, fed ceterarum quoque noti darum fubje&a cognofcit. Quid igitur, li ratiocinationi fenfus, ima-ginatioque refragentur , nihil elfe illud univerfale dicentes, quod fefe intueri ratio putet: Quod enim fenfi. bile, velimaginabile eft, id univer-fum effe non poteft. Aut igitur ratio-nis verum eife judicium, nec quid-quameffefenfibile: aut quoniam fibi notum fit, plura fenlibus & imagi-nationi eife fubje&a, inanem conce-ptionem eife rationis , qua:,quod fen-fibile fit, ac fingulare, quafi quod-dam univerfale, confideret. Ad hasc, fi ratio contra refpondeat, fe quidem &quod fenfibile, & bile quod imagina- bile fit in univerfitatis ratione con-fpicere j ilia vero ad univerfitatis cognitionem adfpirare non poile : quoniam eorum notio corporaleis.fi-guras non pofiit excedere. De rerum vero Cognitionen finniori potius, per-fe&iorique judicio efle credendum. Inhujusmodi igitur lite, nos quibus tarn ratiocinandi, quam imaginandi etiam, fentiendique vis ineft, nonne rationis potius caufam probaremus ? Simile eft, quod humana ratio divi-nam intelligentiam futura., nifi ut ipiä cognofcit , non putat intueri. Nam ita difteris, fi quascertos ,, ac neceflarios habere non videantur eveutns, ea certo eventura prfelciri nequeunt. Harum igitur rerum nulla eftpraefcientia, quam fi etiam in his efle credamus, nihil erit, quod non ex neceifitate proveniat. Si igitur, uti rationis participes fumus, ita divine judicium mentis habere pofle-muSjficut imaginationem, fenfum-que rationi cedere oportere judica- vimus vimus,fic divin® feie menti huma. nam fummittere rationem, juftifii-mum cenferemus. Quare in illius fumm® intelligentiae cacumen, fi poflumus erigamur? illic enim ratio videbit, quod in fe non poteft in-tueri, id autem eft, quonammodo etiamqu® certosexitus non habent, certa tarnen videat ac definita pr®-notio : neque id fit opinio , fed fum-ms potiüs fcienti® nullis terminis inclufa fimplicitas. METRUM V. QUam variis terras animalia per- meantfiguris! Namque alia extento funt corpore, pulveremque vertunt, Continuumque tr abunt vi pectoris inci- tata fulcum. Sunt quibus alarum levit as vaga, ver- beritque ventos , Et liquido longi jpatia atheris enatet volatu} Hat QUlkTUS. 2gr Jrhc perfsijje folo vefligia grefstbufqut gauden^. Velvirideis campos transmittere, vel fubire filvas. Qua variis videas licet omnia, difcrepare for mis, Vronatamen fades hebet es valet ingra- varefenfus. Vnicagens hominum celfum levat altius c acumen, Atque levis rechflat corpore , dejpicitque terras. .. Hac, nifiterrenusmaledefipis, admo- net figur a, Qui re&o calum vultu petis, exer'ifque frontem, In fublime feras animum quoque, ne gravatapeffum, Inferiorfidat mens corporc celCms levato. PROSA VI. Quoniam igitur, uti paulo ante monftratum eft,omne quod fci-tur, non ex fua fed ex compre-hendentiü natura cognofcitur,intuea- mur murnunc, quantum fas eft, quis fit divine fubftantia? ftatcs, ut qusnam etiam fcientia ejus fit, poflimus agnofcere. .Deum igitur aeternumef-fe, cundorum ratione degentium comune judicium eft. Quid fit igitur Ktenitas , confideremus. Ha;c enim nobis naturam pariter divinam, fcientiamque patefecerit. iEternltas igitur eft, interminäbilis vita: tota fi-mul & perfeda pofleflio.- quod ex collatione temporalium clarius liquet. Namquidquid vivitintempo-re, id prsefens ä praiteritis in futura procedit: nihilque eft in tempore conftitutum, quod totum vita; .fua: Ipatium pariter pofiit ampledi;Sed craftinum quidem nondum appre-hendit: hefternum verö jam p erdidit. mhodierna quoque vita non ampli Üs vivitis, qnäm in illo mobili tranfi-torioque momenta. Quod igitur temporis patitur conditionem, licet illud ficut de mundo cenfuit Arifto-teles nec cosperit unquam effe; nec definat definat, vitaque ejus cum temporis infinitate tend^tur, nondum tarnen tale eft, ut reternum efle jure creda-. tur. Non enim totum fimul, infinite licet vita; fpatium comprehendit, atque complectitur : fed futura nondum transafta jam non habet. Quod igitur interminabilis vita: plenitudi-nem totam pariter comprehendit, ac poffidet, cui neque futuri quid-quam abfit,necprreteriti fluxerit, id aeternnm eflejureperh'ibetur: idque necefle eft ut lui compos prrefens fibi lemper affiftere, & infinitatem mobilis temporis habere praefentem. Vndenon refte quidam,qui. cum au-diuntvifum Piatoni, mundumhunc nec hahuifle initium temporis, nec habiturum efle defečlum, hoc modo conditori conditum mundum fieri coxternum putant. Aliud eft enim, perinterminabiJem duci vitam,quod :mundo Plato tribuit: aliud intermi-inabilis vita; totam pariter comple- xain xam efle prsefentfam , quod divina» mentis proprium efle, manifefteim* efl. Neque Deus conditis rebus antiquior videri debet temporis quan-titate fed limplicis potiüs proprie-tate natura;. Hunc enim vita: immo-biiis pra;fentiarium flatum, infinitus ille temporalium rerum motus imi-taturj cümque eum efingere, atque »quare non poffitex immobilitate deficit immotum, & ex fimplicitate prsfentia; decrefcit in infinitam fu-turi, ac prsteriti quantitatem ; &, cum totam pariter vita; (us pleni, tudinem nequeat poffidere , hoc ip(o, quodaliquo modo nunquam efledefinit, illud, quod implere atque exprimere non poteft, aliquate-lius videtur smulari, alligans le ad qualemcünque prsfentiam huius exigui volucrifque momenti: qu.ie, quoniam manentis illius prsfentis quandam geftet imaginem, quibus-cnnque contigerit, id prsftat, ut efle videantur, Quoniam veroma- nere , nere non potuit, infinitum temporis iter aripuit : aoque modo fa&um efl: , ut continuaret eundo vitam Cujus plenitudinem complečli non va-i luit permanendo. Itaque fi dgna re-f busnomina velimus imponere, Fla-tonem fequentes, Deum quidem a;-ternum mundum vero dicamus efle perpetuum. Qitoniam igitur omne judicium fecundüm fui naturam,qua; fibi fubječta funt, comprahendit: efl: autem Deo femper seternus , ac pra;-fentarius flatus : fcientiaquoque ejus, oinnem temporis fupergrefla motio-nem, in fua; manet fimplcitate pra?-fentia;, infinitaque prseteritr, ac fu-turi fpatia compleciens,onmia quafi jnmgerantur, in fua fimplici cogni-tione eonfiderat. Itaque fi prafcien-tiam penlare veliš, qua cun&a di-gnofcit, non efle prasfcientiam , quafi futuri, led icientiam, nunquam defi-cientis inftantiae, rečlras sftimabis. vnde non pravidentia, fed Providentia potius dicitur , quod porrö ab rebus bus infimis conftituta, quafi ab ex celfo rerurn cacumine cnndta pro-fpiciat. Qu.icl igitur poftulas, ut ne-ceflaria fiant ,quoe divino luminelu-fljrentur, cum ne homines quidem neceflaria faciant.efle, quae videant; Numenim qua; pra?fentia cernis, ali-quam eis neceffitatem tuus addit in-tuitus? Minime. Atqui lieft divini humanique prsefentis digna collatio, uti vos veftro hoc temporario prb-fentiqua?dam videtis, ita ilia omnia fuo cernit aeterno. Quare hg?c divina pramotio naturam rerum, proprieta-temque non mutat; taliaque apudfe praji'entia fpeclat, qualra in tempore olim futura prouenient: nec rerum judicia confunditj unoque fuse mentis intuitu tam neceflarlo, quam non liecefläriö Ventura dignofcit. Sicuti vos eum pariter ambulare in terra hominem confpicitis, &oririincoe-lo Solem videtis: quamquam fimul utrümque confpe£lum,tamendifcer-liitis: &hoc voluntariuin, ill-ud efle neceflarium OJlltflUS. ZS7 neceflitatem judicatis.Itargitur cun-£la defpiciens divinus intuicus. qua-litatem rerum 3 minime perturbat , apud fe quidem pra?fentium, ad con-ditionem vero temporis futurarum. Quo fit j ut hsc non fit opinio, fed veritate potius nixa cognitio , cum exftiturumquid efle cognofcit, quod idem exiftendi neceflitate carere non nefciat. Heic fi dicas, quod eventu-rum Deus videt, id non evenire non pofTe: quod autem non poteft non evenire, id ex neceflitate contingere, neque ad hoc nomen neceflitatis ad-ftringas; Fatebor quidem rem foli-difiimsE veritatis, fedcui vix aliquis nifi divini (peculator acceflerit. Re-fpondebo nkmque idem futurum , tum ad divinam notionem refertur , neceflariumj cum vero in fua natura perpenditur , liberum prorfüs atque abiblutum videri. Dua; funtetenim neceflitates ; fimplex una , veluti quod necefse eft , omneis homines efle mortaleis j altera conditionis, ut fi fraliquemambulare fbias, eum am-bulare necefle eft. Quod enim quis-quenouit, id efle aliter, ac notum eft, nequit. Sed hxc conditio mini-me fecum illam fimplicem trahit, Hancenim neceflitatem non propria facitnatura, fedconditionisadjeftio. Nulla enim neceflitas cogit incedere voluntarie gradientem,quamvis eum tarnen, cum graditur, incedere ne-ceflariuu fit. Eodem igitur modo, fi quid providentia pnefens videt, id efle necefle eil, tametfi nullam habet naturae neceflitatem. AtquiDeusea futura, qnse ex arb/trii übertäte pro-veniunt, prafentia contuetur. Hsc igitur, ad intuitum relatadivinum, neceflaria fiunt per conditionem di--vinae notionis: per fe verö confide -rata , ab abfoluta natura fuse liberta rte non definunt. Fiunt igitur procul dubio cundla, qua; futura Dens efle pranolcit,fed eorum quaedam de li-bero proficifcuntur arbitrio : quae quamvis eveniant exiftendo, tarnen propriam pin n tu s 239 propriam naturam non amittunt : quia priüs, quärh fierent, etiam non evenire potuiflent. Quid igitur re-fert non efle neceflaria , cüm propter divinse fcientia; conditionenx modis omnibus, neceflitatis inftar , eveniant ? Hoc fcilicet, quod ea,quas paulo ante propofui , Sol oriens , & gradienshomo, quae dum fiunt , non fieri non poflunt: eorum tarnen unum priüs quoque quam fieret, ne-cefse erat exiflere: alteram vero minime. Ita etiam quae prsfentia Deus habet, procul dubio exiftunt: fed eorum hoc quidem de rerum neceffitate defcendit: illud vero de poteftate facientium. Hand igitur injuria dixi-mus, ha;c, fi ad divinam notitiam re-ferantur, neceflaria ; fiperfe conll-derentur, neceflitatis efle nexibus ibfoluta; ficuti omne,quod fenfibus patet, fi ad rationem referras, uni v er-faleefl; fi adfeipfum refpicias, fin-gulare : Sed fi in mea,inquies, po-:eftate fitum eil mutare propofitum, L eva- evacuaboprovidentiam,cüm, qua ■ilia praenolcit, forte rhutavero. Re-■fpondebo. Propofitum te quidem tuum poffe deflečlerefed quoniam Ä id te poffe, & an facias , quove convertas, prasfens providentia? Veritas intuetur, divinam te prasfcien-tiam non poffe vitare j iicuti prsfen-tis oculi effugere non poffis intui-tum,quamvis te in varias adtiones libera voluntateconverteris. Quid igitur inquies ? Ex rneane difpofi-tione fcientia divina mutabitur f ut cum ego nunc hoc, nunc illud velim, •illaquoque nofcendi vices alternare videatur ? Minime. Omne nämque futurum divinusprscurrit intuitus , & ad pra?fentiam propria? cognitionis retorquet, ac revocat ; nec alter-nat, ut tu exiilimas, nunc hoc, nunc illud prsnofcendi,vices : fed uno iöumutationestuasmanens prave-nit, atque compleftitur.Quam com» prehendi omnia ,vifcndique prsefem tiam, QU INTUS. 24t tiim,nonexfuturarum proventu rerum, fed expi'opria Deus fimplici-tate fortitus eft. Ex quo illud quoque refolvitur, quodpaulo ante po-fuifti, indignume{Te3fi fcientiae Dei caufamfutura noftra pneftare dican-tur. Hase enim fcientiae vis praefen-tariä notione cundta compledens , rebus omnibus modum ipfa confti-tuit, nihil vero pofterioribus debet. Qua? cum ita lint-, manet intemerata mortalibüs arbitrii libertas": Nec ini-qua? leges folutis omni neceilltate voluntatibus, proemiajpoenafque pro-ponunt.: Manetetiarn fpe&ator de-fupercundorum pra;lciusDeus, vi-fionifque ejus praefens iemper a;ter-nitascumnoftrörtim a&uum futura qualitate concurrit , bonis pra?mia, mail's fupplicia difpenfans. Nec fru-ftra funt in Deo pofitae fpes, preces-que j qua; cum rečla; fint : ineffica-ces eiTe nonpoffunt,Averfamini igitur i vitia , colitevirtutes , adre&asfpes ' La ani- * i I - " 24a LIBER. animnm fublevate , humileis preces in excelfa porrigite. * Magna vobis eft, fi diflimulare non vultis, necelli-tas indicia probitatis , cum ante ocu-los agitis judicis cunčta cer-nentis.