KRALJEVINA JUGOSLAVIJA
UPRAVA ZA ZASTITU
Klasa 77a (2)
INDUSTRISKE SVOJINE
Izdan 1. Maja 1930.
PATENTNI SPIS BR. 6962
Hans Hocke, profesor, Wiesbaden, Nemačka.
Letilica-avion.
Prijava od 10. oktobra 1928.
Važi od 1. decembra 1929.
Ovaj se pronalazak odnosi na leiilicu, a ima tu celj u jedru ruku da onemoguči padanje u stranu, u drugu ruku da omoguči, da se letilica iz svakog položaja samostal-no vrati u svoj prvobitan položaj.
Suština ovog pronalaska sastoji se u torne, što su sa nosačkim površinama u vezi još naročite stabilizacione površine, koje se mogu postaviti tako, da one prave sa nosačkim površinama neki ugao, dok kad se ne upotrebljavaju, leže paralelno sa nosačkim površinama ili leže u istoj ravni sa njima. To je rasporedenje udešeno tako, da se stabilizacione površine mogu svaka zasebno ili obe istovremeno da postave samo koso na više jednim jedinim pokre-tom ruke. Ovde je važno, da osovine, oko kojih se mogu preklapati stabilizacione površine leže medusobno u koso, tako da one, obzirom na središnju osu letilice, kon-vergiraju napred ili pozadi. Mogu se tako-der na svakom kraju nosačkog krila postavili po dve stabilizacione površine; od kojih su npr. obe unutrašnje spojene sa krilima pomoču osovina, koje konvergiraju napred, a obe spoljašnje spojene su sa unutrašnjim stabilizacionim površinama, pomocu osovina, koje konvergiraju pozadi. Kod takvog dvostrukog rasporedenja dovoljno je da se sve četiri stabilizacione površine po-maknu samo za sasvim male uglove, pa da se postigne celj stabiliziranja.
Zatlm su opiti pokazali, da je pri prime-ni pronadenih stabilizacionih površina mo-guče, da se potpuno izostave upravljački
kapci na krilima sa strane, koji su dosad bili u upotrebi bod avijona, tako da se za upravljanje pomeraju samo pojedine ili dvostruke stabilizacione površine, koje se nalaze na jednoj strani avijona, a one druge, soje se nalaze na drugoj strani avijona ostave se tako, da produžavaju površina krila. Da se omoguči taj način upotreblja-vanja zajedno sa upotrebljavanjem obostra-nih površina istovremeno kao sredstvo bez-bednosii protiv opasnosli pada, sprovedena su upravljačka užad za obostrane stabilizacione površine do dve poluge, koje su postavljene neposredno jedna do druge, od kojih se mogu, ili jedna ili druga, ili pak obe zajedno da pomeraju.
Na priloženim crtežima predstavljeni su primeri izvodenja ovog pronalaska, i to po-kazuje:
sl. 1 izgled spreda jednog monoplana, sl. 2 izgled odozgo istog, gde stabilizacione površine leže u položaju mirovanja, paralelno sa nosačkom površinom; sl. 3 izgled spreda jednog biplana, kod kog su stabilizacione površine smeštene izmedu nosačkih površina.
Kod oblika izvodenja predstavljenih na sl. 4—20 leže stabilizacione površine u položaju mirovanja u ravni nosačkih površina. Tu pokazuju: sl. 4-5 oblike izvodenja o rasporedenju osovina kod stabilizacionih površina, sl. 6 vezu vučnih užeta sa stabi-lizacionom površinom, sl. 7 vezu vučnih užeta sa dve stabilizacione površine, sl. 8 sprovodenje užeta blizu pilotovog sedišta.
Din. 30.
sl. 9 rasporedenje polugi za dejstvovanje pored piiotovog sedišta, sl.10 uzdužni presek ležišta za poluge za dejstvovanje, sl. 11 izgled spreda sprovodenja užeta kod po-jedinih slabilizacionih površina, sl. 12 dalj-nji oblik izvodenja sprovodenja užeta kod dvostrukih slabilizacionih površina. Na slikama 13 — 20 predstavljeni su primeri izvodenja o rasporedenju dvostrukih stabili-zacionih površina.
Prema primeru izvodenja, predstavljenom na sl. 1 i 2, položene su stabilizacione površine (b, b ) tako, da se mogu preklapati oko osovine (c, c,). Osovine (c, c ) postavljene su iznad nosačke površine (a), pa konvergiraju pozadi. Kod primera izvodenja, predstavljenog na sl. 3 postavljene su stabilizacione površine (b, b,) izmedu nosačke površine (a, a ). Rasporedenje osovina je isto.
Kod starta i za vreme normalnog leta leže stabilizacione površine (b, b ) paralelno sa nosačkom površinom ili sa no-sačkim površinama, lako da avion ima dejstvo kao običan avion. Ali ako avion usled naglih vetrova ili drugih okolnosti dode u kos položaj, pa ako se želi ponovno da uspostavi normalan horizontalan položaj, onda se dovedu stabilizacione površine u kos položaj (nacrtan isprekidanim linijama). Onda letilica zauzima odmah svoj normalni horizontalni položaj. Taj efekt ne nastaje samo, kad avijon stranomice pada, nego u opšte u nekom položaju, pa čak i onda, kad je okrenut donjom stranom prema gore.
Naprave, kojima stabilizacione površine iz položaja mirovanja postavljajo u kos položaj, mogu da budu proizvoljne vrste.
Prema ovom pronalasku je sve jedno, dali su ove dodate stabilizacione površine nameštene na gornjoj ili na donjoj strani nosačkih površina.
Kod oblika izvodenja, koji su opisani u nastavku, stabilizacione površine su pomični nastavci nosačkih površina.
Do prave linije (A—A), koja leži u pravcu leta, predstavlja sl. 4 jedmi letilicu sa u-pravljačkim kapkom (z) sa strane, koji je priključen uz krilo. Taj se kapak skida i zamenjuje se odgovarajučim dopunjavanjem krila. Zalim se pričvrsti uz krilo jedan tro-uglasti deo (a2). Po sebi se razume, da je kod novih konstrukcija moguče i celjisho-dno, da se taj deo (a2) izradi unapred za-jedno sa krilom (a) kao jedinstvena celina. Zatim se uzduž osovine (d), koja leži koso prema pozadi, doda stabilizacioni kapak (e), koji ima u jednu ruku srazmerno ve-liku površinu, a u drugu ruku mora da se pomera za srazmerno veliki ugao (do 45°) pa da bude dovoljan za stabilizacione ce-
Iji, dok su za upravljanje u stranu dovoljni več manji uglovi naginjanja.
Izvodenje prema sl. 5 razlikuje se od prethodnog samo time, što se vrh Irougla-slog nastavka (a3) nalazi napred, pa je prema torne osovina (d1) nagnuta napred. Stabilizaciona površina (e1) dobija od prilike istu veličinu i isti ugao pomeranja kao površina (e) sa sl. 4.
Kod izvodenja prema sl. 13, trouglasti nastavak (aL,) obrazovan je i smešten kao na sl. 4, pa isto tako kao tamo osovina (d), leži ovde osovina (d-) koso prema pozadi. Ipak površina (e.2), koja je pridodata uz tu osovinu ima trouglasti obim pa je ograničena osovinom (d3), koja leži koso nagnula napred, uz koju je priključena je-dna druga površina (e3) na taj način, da se obe osovine (d2, d3) medusobno sastaju na prednjoj ivici krila. Obe površine (e2, i e3) zajedno imaju od prilike istu površinu kao površina (e) na sl. 4 ili (e1) na sl. 5 sama za sebe. Ali uglovi pomeranja su svaki zasebno, a i ukupno uzevši, mnogo manji. Oni iznose naime kod največeg iz-micanja kod osovine (d2) oko 10 do 15°, a kod osovine (d3) oko 10°, što znatno smanjuje naprezanje krila, a da se time ne umanjuje upravljačko i stabilizaciono dejstvo sa uporedenjem prema rasporedenju po sl. 4 i 5.
Kod upotrebe po jedne jedine površine, smeštena je njena šarkasta osovina (d1) blizu gornje granične površine krila (a) sl. 6, tako da na donjim ivicama sučeljnih površina od krila (a) i dela (ej) nastaju sami od sebe odbojci, koji isključuju neželjeno preklapanje slabilizacionih površina na niže. Na jednom okovu (1) stabilizacione površine, nameštenom kod osovine (d1), pričvrščena je islokračna dvokraka poluga (g1, g2), sa čijih krakova ide po jedno vučno uže (h1, h2) u unutrašnjosti šupljeg krila, ka trupu (k) aviona (sl. 9). U trupu idu oba užeta preko dva kolutiča (1‘, l2) koji leže jedan za drugim, a u sl. 8 su nacrtani kao da se podudaraju, onda pored dva skretna kolutiča (m1, m2) pa su vezana kroz dve rupe (n1, n2) jedne dvokrake poluge ili jednog kotura (o) ili (p), i to je prema sl. 8 uzeto ukrštavanje na taj način, da su oba vučna užeta leve stabilizacione površine vezane za desni kotur (p), i obrnuto, oba užeta, koja dolaze s desne strane vezana su sa levim koturom (o).
Kotur (o) spojen je sa cevastom glavči-nom (o1) jedne ručne poluge (o2), koja ima s desne strane dršku (o3). Cevasta glavčina (o1) pričvrščena je pomoču dvaju nogara (j) za trup (k) letilice. Na cevnoj glavčini (o1) položena je cevna glavčina (p1) ručne poluge (p2) sa drškom (p3) s
leve strane, a koja je sa kolurom (p) sje-dinjena u jedan komad. Naglavak (r) spre-čava da se cevasta glavčina (p1) pomera po cevastoj glavčini (o1). Obe poiuge (o-, p2), a isto tako i njihove drške (o3, p3) leže neposredno jedna do druge, pa se nalaze ispred pilotovog sedišta (s). Pilot ima pogubnost da povuče ili jednu ili dru-gu, iii pak obe poiuge na više. Ukrščava-nje užeta (si. 8) ima tu celj, da pilot pri upravljanju u desno ili u levo instiktivno ulivati pravilnu polugu.
Kod rasporedenja sa dve stabilizacione površine na svakoj strani, obzirom na po-vršinu (e3) ponovljeno je prethodno opisano sprovodenje užeta (sl. 7). Površine (e3) ■ima dvokraku polugu (g3, g‘) na čijim su krajevima privezana užeta (h3, h4), koja u unutrašnjosti površine (e2) idu preko odn. ispod koluliča (i3, i4), zatim pod kolutiče nameštene na osovini (d2) sprovode se u nnutrašnjost nosačke površine (a) pa su iakoder na diametralno suprotnim mesiima vazani za kotur (o) odn. (p). Dakle ovo rasporedenje dejstvuje na taj način, da se unutrašnja stabilizaciona površina (e2) o-kreče prema gore oko osovine (d2), a isto-vremeno spoljašnja stabilizaciona površina (e3) oko osovine (d3), i to obe za podjed-nake uglove. Umesto toga može da se želi, da se najpre spoljašnja stabilizaciona i upravljačka površina (e2) okrene prema gore samo oko osovine (d3), dok površina (e2) ostaje u produžetku nosačke površine (a), pa tek onda, kad se postigne največi dozvoljen ugao okretanja za površinu (e2), da se okreče na više površina (e2) oko osovine (d2) prema nosačkoj površini, dok ugaoni položaj površine (e3) ostaje isti prema površini (e2).
To naročite dejstvo postiže se raspore-denjem prema sl. 12.
Ovde su blizu osovine (d3) predvidena na površini (e3) dva kraka (g3, g4) od ko-jih jedan strči gore a drugi dole, slično kao kod izvodenja prema sl. 7. Ipak privezana užeta (h11 i h22) nisu sprovedena u unutrašnjost površine (e2), nego su ispod odn. iznad te površine sprovedeni svaki zasebno kroz jednu ušicu, koja se nalazi na donjem odn. gornjem kraju po jednog kraka (g11) odn. (g22), koji je pričvrščen blizu osovine (d2) na površini (e2). Odatle su užeta (h11 i h22) sprovedena preko odn. ispod kolutiča (i1 i i2) u unutrašnjost nosačke površine (a), a odatle do upravlačkih polugi, koje se nalaze u unutrašnjosti avi-onskog trupa, a koje mogu biti obrazovana kao na sl. 8 pa su na sl. 12 samo šemat-ski označene.
Kak se kod opisanog rasporedenja užeta (h11 i h2'2) pomeraju samo za kratki razmak.
onda krakovi (g11 i g22) dejstvuju samo kao vodice za uže, pa se pokreče na više samo površina (e3). U izdignutom položaju pravi ona izveslan otpor vetru, koji dolazi spreda, a koji nastoji da zatvori kapkov zglob kod (d2). Radi toga nije potrebno nikakvo naročilo uredenje, da obezbeduje, da se okreče prema gore samo površina (e3), a ne istovremeno i površina (e2).
Na sl. 12 naertani su isprekidanim linijama položaji, koje zauzimaju površine (e2 i e3) pri običnom pravom letu, dakle kad one prosto sačinjavaju produžetak nosačke površine. Dejstvo nosačkih površina daje sile upravljene prema gore, koje nastoje da izdignu površine (e2 i e3) t. j. da ih okrenu na više. To naprezanje prima donje uže (hn).
Na užefu (h22) je na udešenom odstoja-nju ispred kraka (g22) pri ispruženom položaju površina (e3, e3) pričvrščen jedan odbojac (1), koji u onom trenutku, kad se je površina (e3) okrenuta prema gore na-spram površini (e2) za največi dozvoljeni ugao, dolazi u dodir sa krakom (g22), pa se zatim površina (e2) okreče na više prema nosačkoj površini (a^ oko osovine (d2). Da se pri torne ne bi mogla površina (e3) da dalje okreče prema površini (e2) oko osovine (d3), pričvrščen je blizu osovine (d3) na površini (e2) jedan odbojac (u2), na koji prilegne krak (g4). Isto tako je o-graničen krajnji kos položaj prema gore kod površine (e2) time, što krak (g22) prilegne uz odbojac (u), pričvrščen na nosačkoj površini (a) blizu osovine (d2).
Sl. 14 pokazuje jedno rasporedenje dvo-strukih stabilizacionih površina, kod kog obe unutrašnje šarkaste osovine (d2) kon-vergiraju napred, a obe spoljašnje šarkaste osovine (d3) konvergiraju pozadi. Prema slikama 15 i 16 idu unutrašnje šarkaste o-sovine (d2) paralelno sa pravcem leta, a spoljašnje (d3) konvergiraju pozadi odn. napred. Sl. 17 i 18 pokazuju kako unutrašnje šarkaste osovine (d2) konvergiraju napred odn. pozadi, a spoljašnje šarkaste o-sovine (d3) pri ispruženom položaju površina leže paralelno sa pravcem leta. Ovde treba primetiti, da pomeranjem unutrašnjih površina (e2) dolaze samostalno spoljašnje šarkaste osovine (d3) u kos položaj prema pravcu leta. Naposlelku pokazuju sl 19 i 20, da je moguče da se postave obe šarkaste osovine (d2 i d3) tako, da obe konvergiraju ili napred ili pozadi.
Patentni zahtevi:
1.	Letilica (avion) naznačen time, što su nosačke površine na svojim krajevima spojene sa stabilizacionim površinama, koje se mogu postavljati samo koso na više.
2.	Leiiiica prema zahlevu 1, naznačena time, što se stabilizacione površine mogu okretati oko osovina, koje leže koso prema praven leta, a konvergiraju prema po-zadi.
3.	Letilica prema zahteva 1, naznačena time, što se stabilizacione površine mogu okrelati oko osovina, koje leže koso prema praven leta a konvergiraju prema napred.
4.	Letilica prema zahlevima 1—3, naznačena time, što su stabilizacione površine u svom položaju kad ne dejstvuju, postavljene paralelno prema svojoj nosačkoj površini.
5.	Letilica prema zahtevima 1—3, naznačena time, što stabilizacione površine u svom položaju kad ne dejstvuju, sačinjavaju produženje nosačkih površina.
6.	Letilica prema zahtevima 1—3, naznačena time, što stabilizacione površine u svom položaju kad ne dejsivuju, leže blizu gornje ili dome strane pripadajuče nosačke površine.
7.	Letilica prema zahtevima 1 -6, naznačena time, što se stabilizacione površine mogu pomerati istovremeno ili svaka zasebno pomoču poiuge ili sličnog jednim pokretom ruke.
8.	Letilica prema zahtevima 1—7, naznačena sa dva para stabilizacionih površina (e,, e3) postavljenih na krajevima nosačkih površina, koje se mogu pomerati samo koso na više, a od kojih su unutrašnje (e2)
pomoču po jedne šarkaste osovine (d,) spojene sa krilom (a), a spoljašnje (e3) pomoču po jedne šarkaste osovine (d3) spojene su sa unulrašnjim površinama (e2),. pri čemu su barem dve od lih šarkastih o-sovina, dakle ili obe osovine (d;) ili obe osovine (d3) ili pak i osovine (d-) i osovine (d3) nameštene medusobno koso prema pravcu leta.
9.	Letilica prema zahtevima 1 i 8, naznačena time, što se kod dvostrukog raspore-denja stabilizacionih površina na svakom kraju nosačke površine vrši regulisanje obih stabilizacionih površina pomoču užeta tako, da ono najpre reguliše spoljašnje stabilizacione površine, pa se one onda, dejstvom odbojca spajaju sa unulrašnjim slabilizaci-onim površinama.
10.	Letilica prema zahtevima 1—9 naznačena time, što su vučna užad od stabilizacionih površina sprovedena do dve poiuge (o2, p2) koje su kod pilotovog sedišta postavljene jedna do druge, koje može pilot da slavlja u dejstvo jednom i istom rukom, obe istovremeno ili pojedinačno tako, da desna poluga upravlja desnom, a leva po-luga levom stabilizacionom stranom.
11.	Naprava da se postoječe leiilice naprave podesne za postavljanje stabilizacionih površina prema zahlevu 1, naznačena time, što se uz nosačke površine nastavijaju ploče (a2, a3) trougaonog oblika.
>

SL

Adpatent broj6962+
o

/ ty!1
>š CQ	Ad patent b roj696Z.