NARODNA IN UNIVERZITETNA KNJIŽNICA 39108 /1 » - Latinska vadnica prvi razred gimnazij in realnih gimnazij. Po gimnazijskem učnem načrtu z dne 20. marca 1909, št. 11.662, sestavil dr. Josip Pipenbacher. Cena v platno vezani knjigi K 2'—. -□- K. k. Studienbibliothek Laibach 1910 . Izdalo „Društvo slovenskih profesorjev" v Ljubljani. Natisnila Učiteljska tiskarna. » N. ' v: n 020026 ^ 5: - A. Vaje. I. deklinacija. § 24.'> 1 . 1. Sicilia est Tnsula. 2. Britannia est Tnsula. 3. Britannia et Sicilia sunt Tnsulae. 4. Puella habet rosam. 5. Aquilae habent alas. 6. Puellae habent rosas et violas. 7. AmTcitia est corona vTtae. 8. Austria et Italia sunt terrae Europae. 9. Asia habet copiam bestiarum. 2 . 1. Sicilija je otok. 2. Deklica ima venec. 3. Deklice imajo množico rož. 4. Orel ima peruti. 5. Sicilija je otok Italije. 6. Avstrija in Italija sta deželi Evrope. 3. 1. Dono patriae vitam. 2. Silvae puellTs umbram parant. 3. In ara deae est corona. 4. In TnsulTs sunt silvae, in silvTs bestiae. 5. In mensa est copia epistularum. 6. DTligentia para- mus fortunam. 7. Puellae aras dearum cororns (abl.) ornant. 8. Cur lacrimas, fllia? 9. Ubi laboratis, ancillae? 10. DTligentia ancillarum est feminls causa laetitiae. 4. 1. Deklici damo vijolice. 2. Rože pripravljajo ženam in deklicam veselje. 3. Zakaj jokate, dekle? 4. Kje je pismo, hči? 5. Na oltarjih boginj so venci. 6. V gozdu so zveri. 7. Deklica krasi oltar boginje z vencem. 8. Žena krasi mizo z rožami in vijolicami. 5. Pravilo : Adjektiv se sklada s svojim substantivom v spolu, sklonu in številu kakor v slovenščini: magna terra velika dežela, terra est magna dežela je velika. ') Vsi paragrafi se nanašajo na slovnico istega pisatelja. Dr. Jos. Pipenbacher: Lat. vadnica. 1 2 1. Silva opaca est iucunda. 2. Columbae timidae sunt. 3. Terra est globosa. 4. Ancillae sedulae sunt. 5. Austria magna terra est. 6. Vias silvarum densarum amamus. 7. Verae amTcitiae sempiternae sunt. 8. Aqua herbTs et bestiTs necessaria est. 9. Aurea corona regmarn ornat. 10. Vrtam rusticam laudamus. 6 . 1. Dekla je pridna. 2. Golob je boječ. 3. Senca gostih gozdov je prijetna. 4. Britanija je velik otok. 5. Žena hvali pridne hčere. 6. Pravo prijateljstvo je večno. 7. Živali ljubijo senčnat gozd. 8. Voda je rožam in vijolicam potrebna. 9. V gostih gozdovih je velika množica živali. 7. Latinski genitiv se cesto sloveni s primernim adjektivom in narobe. 1. Femina laudat epistulam filiae. 2. Magna est dlligentia ancillae. 3. Domina amat umbram silvae. 4. Jastitia dominae ancTllTs iucunda est. 5. Agricola habet columbas et gallTnas. 6. Poetas coronTs ornamus. 7. In mensa scrlbae multae epistulae sunt. 8. Luna nautTs viam monstrat. 9. In silva laborat ancilla agricolae. 10. Magna est gloria poetae. 11. Poetae laudant incolas Graeciae. 8 . 1. Gospodinja hvali deklino pridnost. 3. Hčerina pridnost je ženi vzrok veselja. 3. Gozdna senca je živalim prijetna. 4. Poljedelec ima veliko množico golobov in kokoši 5. Polje¬ delcev gozd je senčnat. 6. Luna je veselje mornarjevo. 7. Gre- cija je domovina pesnikov. II. deklinacija. § 25. 9. Masculina na -us, i. 1. NTlus est fluvius Africae. 2. AmT- cus erat in silva. 3. Deus est dominus mundT. 4. Natura cibum desTderat. 5. RTvus hortum irrigat. 6. Legati erant nuntiT victoriae. 7. Dominus laudat dTligentiam servorum. 8. Medicus habet fTlios et fTlias. 9. Puellae ludos amant. 3 10 . 1. Procella campo saepe perniciosa est. 2. Agricola fTliTs equum et asinum donat. 3. Serva, medice, vTtam aegrotl! 4. Quo properatis, dTscipulT? 5. In horto et in rTpa fluviT libenter ambulo. 6. In oculTs habitat animus. 11 . 1. Reka namaka polje. 2. Hlapci hvalijo gospodarjevo pra¬ vičnost. 3. Poljedelci imajo konje in osle. 4. Igre pripravljajo učencem veselje. 5. Prijatelj podari prijatelju rožo. 6. Na vrtu je velika množica zelišč. 7. Učenec, pridnost je vzrok sreče. 8. Konji in osli so bili na polju. 9. Avstrija ima množico rek in potokov. 10. Ljubite domovino, sinovi! 11. Na vrtovih so rože in vijolice. 12. Vrtna in gozdna senca je hlapcem in deklam prijetna. 12 . Feminina na -us, I. 1. Aegyptus fecunda est. 2. Populi altae in rlpls rlvorum sunt. 3. Per fagum opacam ventus fiat. 4. Piri et cerasT latae hortos ornant. 5. Corinthus in Graecia sita est. 6. Delus clara erat. 7. In Tnsula Cypro cedri procerae sunt. 13. 1. Vitki topoli krasijo bregove potokov. 2. Efez leži v Mali Aziji, Rim v Italiji. 3. V gozdovih so često visoke bukve. 4. V senci visokih črešenj in bukev se radi izprehajamo. 5. Cedre so košate in visoke. 6. Rodovitni Egipet je dežela Afrike. 7. Ciper je velik. 8. Na prijateljevem vrtu so mnoge hruške. 14. Masculina na -r. 1. Puer amlco librum donat. 2. Agri et campl sunt dlvitiae agricolarum. 3. Modestia puerorum magi- strls laetitiam parat. 4. Obtempera magistro, puer! 5. Modestia pueros et viros ornat. 6. LudT dlscipulorum magistrum delectant. 7. Magister puerls et puellls praeclaras fabulas narrat. 8. Ini- mlcus socerl est inimlcus generl. 15. 1. Njiva in vrt, prijatelj, razveseljujeta poljedelca. 2. Dečki imajo v šoli knjige. 3. Pridnost učencev je veselje učiteljev. 4. Na njivah delajo hlapci in dekle. 5. Knjige razveseljujejo l* 4 moža, igre dečka. 6. Poljedelec ima njive in vrtove. 7. Pra¬ vičnost, učitelj, krasi moža. 8. Tast obdari zeta z njivo in velikim gozdom. 9. Možje ljubijo domovino. 16. Neutra. 1. VTnum est donum terrae. 2. Stellae initium vesperT nuntiant. 3. Corinthus et Athenae erant oppida Grae- ciae. 4. In rTpTs DanuviT copia oppidorum est. 5. Aquilae rostrls pugnant. 6. Poetae Graecorum Bacchum, deum vrni, laudant. 7. In agro frumentum est. 8. Mendacium, puerT, vitium est. 9. Bellum oppida vastat. 10. Aurum et argentum metalla sunt. 11. Templum aedificium deT est. Adjektivi II. deklinacije. 17. 1. Oculus aquilae clarus est. 2. Ferrum est durum. 3. Ma¬ gistri severi sedulos dlscipulos amant. 4. Populus bellicosus fi- nitimls magna parlcula parat. 5. Dlvitiae probls virls non sunt perlculosae. 6. Viri improbl non sunt beatl. 7. Officia dscipu- lorum varia sunt. 8. Mala exempla perlculosa sunt. 9. Nautas providos laudamus 10. GraecT erant impavidl nautae. 11. Agri Siciliae frugiferl erant. 18. 1. Magnum gaudium paraš magistro, sedule dlscipule. 2. Epistulae amlcorum nostrorum iucundae sunt. 3. Magnus nu- merus ministrorum viro modesto molestus est. 4. PuerTs bonls patria čara est. 5. Vita amlcl vestrl misera est. 6. Malus plena est malorum rubrorum, pirus bonorum et pulchrorum pirorum. 7. Bella agricolls industrils perniciosa sunt. 8. Incolae oppidorum opulentorum luxuriam amant. 9. Liber vir, ama llberam patriam! 10. Liber! plerumque laetl sunt. 11. Iustum virum laudamus. 12. Arma multorum Persarum pretiosa erant. 13. PigrT dlscipull magistrorum paeceptls non obtemperant. 19. 1. Vzgled nepoštenega moža je dečkom nevaren. 2. Mnoga poslopja so lepa. 3. Oči našega prijatelja so črne. 3. Mesto leži na otoku. 5. Pošteni dečki so prosti skrbi (pl.) 6. Dedova darila so dečkom in deklicam prijetna. 7. Leni suženj, tvoja kazen je pravična. 8. Visoka hruška je polna lepih hrušk. 5 9. Tvoj vrt, delavni poljedelec, je lep. 10. Usoda lenih dečkov, otroci moji, je žalostna. 11. Nevarnosti vojne so velike. 12. Vr¬ tovi meje ob svetišče (= so svetišču sosedni). 13. Prebi¬ valci velikih mest krasijo svetišča bogov z zlatom in srebrom. 14. Grecija je domovina mnogih pesnikov. 15. Ugodni vetrovi so srčnemu mornarju prijetni. 16. Poslopja bogatih mož so cesto okrašena z dragocenimi kovinami. 17. Orožje premožnih Peržanov je bilo lepo. III. deklinacija. §§ 28—48. A. Substantiva. §§. 28—42. 20 . Masculina. § 30. 1. Honos caducum bonum est. 2. Te- rentia uxor Ciceronis fuit. 3. Vultur timido turturT inimlcus est. 4. Sermonem patrium amamus. 5. Magno labore puerl doctrTnam parant. 6. Leo pulchra bestia est. 7. Beata est vita soro- ris nostrae. 8. Mos patrius populo carus est. 9. Ordo hominT necessarius est. 21 . 1. MultT consules Romanorum clarl erant. 2. Magnus fuit timor in animTs proditorum Tgnavorum. 3. Llctores erant ministri consulum. 4. Varil sunt colores et odores florum. 5. Moreš patri! bonls hominibus earl sunt. 6. Magister moreš bonos dlscipulorum laudat. 7. Femina agricolae multos anseres habet. 8. Libenter irrigant liber! flores teneros aqua. 9. Vita nostra erroribus llbera non est. 10. MultI imperatores Roma¬ norum egregil fuerunt. 11. Mures et lepores timidl sunt. 12. Attentl et modestl dlscipull praeceptoribus gaudium parant. 13. Beneficia patrum et matrum erga llberos magna sunt. 22 . 1. Cvetlice našega vrta so lepe. 2. Tvoje pismo je bilo mojemu bratu všeč. 3. Dobre nravi sinov so očetom všeč. 4. Začetek govora je bil lep. 5. Boja sirskih levov je črna. 6. Poljedelci imajo konje in goveda. 7. Bog krasi zemljo z raz¬ ličnimi cvetlicami. 8. Bogastvo in časti so negotove dobrine. 9. Ljudje cesto niso zadovoljni s plačilom svojega truda (pl.). 10. Število odličnih govornikov je majhno. 11. Otroci dobrih 6 mater so navadno pošteni. 12. Bolečine mojega bolnega očeta so bile velike. 13. Junona in Venera sta bili boginji prve vrste. 14. Jastreb je boječi grlici sovražen. 15. Bratsko (= bratov) ljube¬ zen hvalijo dobri ljudje. 16. Kako prijeten je dobremu človeku materinski jezik (= domača govorica)! 17. Dolge vrste vitkih topolov in rodovitnih jablan krase pota naše domovine. 23. Feminina. § 32. 1. Intemperantia bonae valetudinl est ini- mTca. 2. Latro densam callginem amat. 3. Consuetudo sive bona sive mala quasi altera natura est. 4. Sloveni sunt parva natio rarae fortitudinis. 5. Repetitio est mater studiorum. 6. Vitam multo- rum hominum saepe libldines turbant. 7. Pulchrae arbores hortum decorant. 8. Autumno (jeseni) hirundines in alias re- giones volant. 9. Honos ordinis senatoril apud Romanos magnus erat. 10. Laurus ApollinT dicata arbor erat. 9. Imago amlcl čara est amlco. 24. 1. Lepe slike so dičile (= decorabant) svetišča staro- davnikov. 2. Izvor človeške pameti je božji. 3. Na vrtu mojega očeta je velika množica rodovitnih dreves. 4. Krepko zdravje je za 0 ') človeka (dat.) velik dar božji (= boga). 5. Tudi najvišja lepota je minljiva. 6. Z velikim občudovanjem opazujejo ljudje gotovi red nebeških (= neba) znamenj. 7. Ljudje so gospo¬ darji vesoljne zemlje. 25. Neutra. § 32. 1. Iucundum est murmur aquarum. 2. Frlgus multls hominibus molestum est. 3. Corpora puerorum labore durantur. 4. Nomen Carthaginis temporibus') Hannibalis clarum fuit. 5. Magistri carmina poetarum Graecorum laudant. 6. Avaritia causa multorum scelerum fuit. 7. Carminibus Ho- merl valde delectamur. 8. Amoenum Campaniae lltus a 2 ) multls scrlptoribus laudatur. 9. Cibus corporibus necessarius est. 10. Cae- lum varils sideribus orna tur. 11. In Savo flumine non sunt Insulae. 12. Muscae mel amant. 13. Fel multorum hominum ni- grum est. 14. Jus hominibus carum est. 24. >) Besede, pri katerih je 0 , se ne latinijo. 25. ■) = v časih (prim 23, 8) = za; na vprašanje kedaj? stoji abl. temporis; § 254, a). — 2 ) gl. § 24. prip. 4. 7 26. 1. Moj brat ima zdravo telo. 2. Slavni so bili Hanibalovi čini. 3. Časi izpreminjajo značaj (tudi pas). 4. Obale mnogih rek so ravne. 5. Močen mož nosi velika bremena. 6. Javna dela našega mesta so potrebna. 7. Bog krasi zemljo in nebo z le¬ pimi deli (tudi pas.). 8. Odlične pesmi grških pesnikov razve¬ seljujejo dečke in može (pas.). 9. Zvezde so vsled 0 svoje luči 1 ) mornarjem prijetne. 10. Strele imajo duh po 0 žveplu (gen.). 11. Ljudje ljubijo svoja prava. 27. 1. Ver hominibus gratum est. 2. Vere viatoribus itine£a valde iucunda sunt. 3. Cadavera sunt cibus corvorum. 4. Os rubrum est sTgnum flrmae valetudinis. 5. Ossa amTcT meT in patria sita sunt. 6. Pretium aeris CorinthiT magnum erat. 7. Marmoris colores varil sunt; marmor Parium candidum est. 8. Pulchritudinem marmoris Paril scrlptores laudant. 9. Verbera etiam pecorl iniucunda sunt. 28. 1. Lepota parskega mramorja je znana. 2. Bleda usta so znamenje slabega zdravja. 3. Nekatere velike reke imajo mnoga ustja. 4. Visoka (= velika) je bila cena korintske medi. 5. Vi¬ jolica je cvetlica prijetne pomladi. 6. Razpokana posoda je po¬ doba potratnega človeka. 7. Dolgo potovanje je slabotni deklici nadležno. 8. Trupla dragih rajnikov krase ljudje s cvetlicami. 9. Pot po (per z ak.) ljubkih vrtovih je prijetna. Druga vrsta konsonantne deklinacije. 29. Feminina. § 33. 1. Pax mTlitibus bellicosTs iucunda non fuit. 2. Leges Romanorum severae erant. 3. Cicero laudem clarl oratoris habet. 4. Variae sunt hominum voluntates 5. Ar- ces Athenarum et CorinthT fuerunt flrmae. 6. Hieme sorores in urbe fuerunt. 7. Auctoritas legum bonTs hominibus čara est. 8. Multae sunt causae mortis. 9. Athenae domicilium artium et lTtterarum erant. 10. Populus Romanus dominus multarum gentium fuit. 11. Aestate spatium noctium longum non est. 26. ■) Na vprašanje vsled (zavoljo) česa? stoji a bi. causae, gl. § 245, b. 8 12. Libertas populiš Graeciae čara fuit. 13. Magna virtus est frugalitas. 14. Iudices custodes iuris nostrl sunt. 30. 1. Huda prevara je bila vzrok sovraštva. 2. Volja pravič¬ nega kralja je bila narodu prijetna. 3. Korist zakonov je člo¬ veku znana. 4. Mnogi ljudje imajo neumna poželjenja. 5. Dolga zima je bila starčkom nadležna. 6. Mnoge grške države so imele izborne zakone. 7. Razum je velik dar božji. 8. Hudobni ljudje ljubijo družbo hudobnih ljudi 0 . 9. Slava mnogih mest je velika. 10. Cezar je bil vešč umetnosti (pl.) vojne in miru. 11. Vrata (pl.) gradov so navadno močna. 12. Dečke razvese¬ ljuje po zimi (gl. 25, 4) debeli (= visoki) sneg (pas.) 13. Rimljani so imeli oblast nad 0 velikimi deli (gen.) Azije in Afrike. 14. Sužnost ljudem ni prijetna. 15. V zlati dobi je bila večna pomlad. 31. Masculina. § 34. 1. Pollex ad multa opera hominT neces- sarius est. 2. Aper dente acuto venatores violat. 3. Pontes Romanorum olim lTgneT erant. 4. MultT fontes in altTs montibus sunt. 5. Teneros florum calices ros nocturnus recreat. 6. Lupi etiam magnos greges fugant. 7. Homines opulentl parietes pulchros pretiosTs imaginibus ornant. 8. PretiosT lapides rarT sunt. 9. Pedes ciconiae longT sunt. 10. Albi dentes orl humano magnum decus sunt. 32. 1. Azija je domovina dragocenih kamenov. 2. Zobovi volkov so tudi veliki čredi pogubni. 3. Nekatere visoke gore so tudi po leti (gl. 25, 4) s snegom pokrite. 4. Široke reke imajo dolge mostove. 5. Zlato in srebro diči visoke stene sve¬ tišča. 6. Studenci so navadno mrzli. 7. Pavi imajo grde noge. 8. Palec je posebno potreben prst. 33. Neutra in drugi vzgledi. § 34, dodatek. 1. Labacum caput et magnum decus Carniolae est. 2. Guttur angustum est. 3. Bom moreš, adulescentes, decus vestrum sunt. 4. Lac bonum est sanus cibus parvorum lTberorum. 5. Nostra cala- mitas iuventutT causa virtutis fuit. 6. Nulla salus sine virtute, nulla virtus sine labore. 7. Augustus nepos et heres Caesaris fuit- 9 8. ElephantT magna capita habent. 9. Purum mel puerls iucun- dus cibus est. 10. VTsceribus etiam iecur et cor adnumeramus. 11. Hannibal dux summa audacia') fuit. 12. Clara sunt poemata Homer!, poetae GraecT. 34. 1. Rim je bil glavno mesto rimske države. 2. Pluča in srce so deli drobja. 3. Deklice so navadno nežnega telesa (pl., prim. 33, 11.). 4. Čelo in oči so deli naše glave. 5. Velike so očetove (pl.) in materine dobrote. 6. Mleko je belo. 7. Bivališče razuma je v glavi. 8. Učitelj hvali čine Aleksandra Velikega (pas.). 9. Kraljeve (= kraljev) glave krasijo zlati venci. 10. Rane na tvojih prsih, vojak, so dika. 11. Mnogi ljudje lju¬ bijo med. 12. Belo mleko teši otroke (pas.). Vokalna deklinacija. 35. Feminina (in masculina). § 36. 40. 1. Aquila, regina avium, robusta est. 2. ElephantT magnas aures habent. 3. Cla- des Carthaginiensium clves Romanos delectat. 4. Fames agri- colae laboriosT magna est. 5. Patria clvibus bonls čara est. 6. Prudentia Themistoclis GraecTs causa llbertatis et gloriae erat. 7. Imperator noster magnam classem navium longarum parat. 8. Aer est sedes nubium. 9. Latera turrium altarum firma erant. 10. Virginibus vestes variae sunt. 11. Nubes atrae a nautls non amantur. 12. Imbres continul segetl noxiI sunt. 13. Parvae (parvl) lintres nautas impavidos portant. 14. Grues raniš perniciosae sunt. 36. 1. Stolpi mnogih mest so visoki. 2. Peržanske ladje so bile dolge in široke. 3. Ovce so boječe. 4. Črne lisice so po leti redke. 5. Sestra mojega prijatelja ima lepe ptiče. 6. Sovražni (= sovražnikov) tabor je bil našemu mestu nadležen. 7. Sestro moje matere razveseljuje lepa obleka (pl.) (pas.). 8. Po zimi vojaki niso bili na ladjevju. 9. Malo sodržavljanov našega mesta ima veliko bogastvo. 10. Kože črnih lisic so dragocene. 11. V toplih letnih časih je velika množica različnih čolnov na rekah in potokih. 12. Silovita ploha opustoši rodovitne njive delavnih kmetov (tudi pas.). 33. >) abl. qualitatis (§ 213.); v slov. gen.: najvišje smelosti. 10 37. Masculina. § 38. 1. Mul tis hominibus crlnes nigrT sunt. 2. Segetes flavae panem hominibus necessarium suppeditant. 3. Extremus flnis imperii Romani erat Euphrates, magnus Asiae amnis. 4. Colles arboribus consiti et valles frugiferae animum viatoris delectant. 5. Prlmus annl mensis non semper Januarius fuit. 6. Dentes multorum piscium firmi sunt. 7. Felibus acutl ungues sunt. 8. Universus fere orbis terrarum sub imperio populi Romani erat. 38. 1. Močni orlovi kremplji so boječemu zajcu pogubni. 2. Rim je bilo glavno mesto vesoljnega zemljekroga. 3. Včasi je tudi trd kruh prijetna hrana. 4. Smrt je gotov konec truda (pl.). 5. Nil o (per z ak.) poletnih mesecih izstopi. 6. Potovanje po (per) ljubkih dolinah in z drevjem (= drevesi) obrastlih gričih je prijetno. 7. Konec življenja mnogih ljudi je žalosten. 8. Zadnja meseca leta sta november in december. 9. Majhen ogenj vname pogostokrat velik požar. 39. Neutra. § 39. 1. Mare magnum est. 2. In Utore maris classis erat. 3. Conclave regis amplum et magnificum est. 4. Mari sunt Utora, fluminl rlpae. 5. Mare nautae amant. 6. Retia venatorum avibus in silvls saepe perniciosa sunt. 7. Magna vectlgalia clvibus molesta sunt. 8. Genera animalium varia sunt. 9. In marl profundo multa animalia sunt. 10. Eques incitat equum pigrum calcaribus. 11. Homo ratione et sermone animalia superat. 40. 1. Imena morij so različna. 2. Mnoge živali so človeku škodljive. 3. Mornarji jadrajo po znanih in neznanih morjih. 4. Za (= v časih) cesarja Avgusta so bili Rimljani gospodarji morij in dežel. 5. Ostroge jezdecev so bile počasnim konjem vzrok velikih bolečin. 6. Na morju je množica velikih in majhnih ladij. 7. Z mrežami se love zlasti morske živali. 8. Mnoge in velike reke hite v morje. 11 B. Adiectiva. §§ 43—48. 41. 1. Vetus est proverbium: quot capita, tot sententiae. 2. Pauper vidua etiam exiguam stipem uber iudicat donum'). 3. Vetera vina bona sunt. 4. Templa veterum (hominum) ma- gnifica erant. 5. In urbe nostra multT pauperes sunt. 6. BonT homines amlcorum miserorum semper memores sunt. 7. AmT- corum moreš pares sunt; pares sunt voluntates, paria sunt studia. 42. 1. Nautae audacT multa maria nota sunt. 2. Classis nostra in perTculo ingentT fuit, sed in navibus nautae prudentes fu¬ erunt. 3. Studium dTligentium dTscipulorum magistram delectat. 4. Dolores vulnerum meorum vehementes fuerunt. 5. Corpora nonnullorum hominum ingentia sunt. 6. Lacedaemoniorum puerT audaces fuerunt. 7. Inter animalia homo solus rationis et ser- monis particeps est; reliqua animalia expertia sunt. 43. 1. Število zvezd je ogromno. 2. Imena odličnih povelj¬ nikov so državljanom in vojakom draga. 3. Moj oče podari revni ženi denar. 4. Pesniki starih Grkov in Rimljanov so okrašeni z velikansko slavo. 5. Tvoje pesmi, Homer, razveselju¬ jejo duha modrih mož (pas.). 6. V začetku peržanskih vojn Atenci niso bili mogočni. 7. Zdravi ljudje so srečni, bolni nesrečni. 8. Življenje smelih mornarjev je često v velikanski nevarnosti. 9. Čas smrti je za 0 bogate (dat.) in revne ljudi negotov. 10. Nepošteni ljudje niso bogati, ampak revni. 11. Na¬ klepi Hannibalovi so bili smeli in Rimljanom nevarni. 12. Bo¬ gastvo mnogih Amerikancev je ogromno. 13. Vojna nevarnost je v sedanjem času majhna. 14. Staro vino krepi telo bolnega očeta (pas.). 44. 1. Leges hominibus utiles sunt. 2. Corinthus urbs celebris Graeciae fuit. 3. Vulnera fratris me! gravia sunt. 4. Dulcia sunt Homer! carmina. 5. Tempus vTtae humanae breve est. 6. Ora- cula Graecorum clara et celebria erant. 7. Iustus rex habet clves fideles. 8. Mors omnibus aetatibus communis (est). 9. Somnus mortT similis est. 10. Turpia fuerunt imperatoris 41. ') kot (za) darilo. 12 Neronis facinora. 11. Instrumenta medicorum acria sunt. 12. In corpore mortalT animus est immortalis. 13. Forma hominum si- milis, moreš dissimiles. 14. Celeris gloria fortium copiarum nota est. 15. Nobilia verae amTcitiae exemplaria sunt Achilles et Patroclus, Orestes et Pylades, Damon et Phintias. 45. 1. Človeško telo je smrtno. 2. Pošteni sluge so gospodarju zvesti. 3. Evropa ima mnoge [in] 1 ) rodovitne dežele. 4. Mnogi ptici imajo ljubek glas. 5. Prizadevanje (pl.) pridnih učencev je hvalevredno. 6. Pomoč hitrih konjenikov je bila pešcem koristna. 7. Niso vsa bremena lahka. 8. Cezar hvali hitro pomoč zaveznikov. 9. Vaši napori, dečki, so lahki. 10. Vsak začetek je težak. 11. Pravim prijateljem je vse (pl.) skupno. 12. Modre naredbe (= zakoni) so znamenita dika cvetočega mesta. 13. V vaši starosti (= dobi), učenci, je spomin dober (= oster). 14. Jez¬ deca razveseljuje hitri konj (pas.). 15. Veseli ljudje ne ljubijo žalostnih spremljevalcev (in pas.). 16. Sladko mleko je za 0 človeka (dat.) zdrava (= zdravilna) pijača. 46. Grki in Rimljani. Graecia et Italia sunt terrae Europae. In Graecia habi- tabant GraecT, in Italia Romani. Celebres urbes Graeciae erant Athenae et Corinthus, caput Italiae erat Roma. AntTquTs tem- poribus urbes templls et arls et statuls ornatae erant. Neptunus, Vulcanus, Apollo, Mercurius, Bacchus erant dil, luno, Minerva, Venus, Ceres, Diana erant deae Graecorum et Romanorum. Neptunus in mar! habitabat; Ceres hominibus frumentum, Bacchus vlnum dulce donabat; Venus erat uxor VulcanT, Diana soror Apollinis; Minerva, dea sapientiae et artis belil, in arce Athenarum praeclarum templum habebat. Magna erat gloria Graecorum bellls PersicTs, Romanorum bellls PunicTs. MultT poetae et scrlptores TnsTgnia facinora belli- cOsorum clvium et praestantium ducum laudant. 47. Lisica in štorkla. Vulpes quondam ciconiam ad cenam invltavit. ConvTvium ad suam, non hospitis voluntatem exornabat. Omnes cibT cico- 45. i) V [ ] stoječe besede so le za pravilno latinitev potrebne. 13 niae alien! vel odios! erant. — Mox ciconia revocat vulpem. In mensa tantum magnae cibl plenae lagoenae erant. Ciconia farnem sedavit, vulpes, ut antea ciconia, nihil gustavit. IV. Deklinacija. § 49. 48. 1. Brevis est cursus vTtae nostrae. 2. Milites nostrT usus armorum perltT sunt. 3. Consilia tua, improbe cTvis, senatu! nota sunt. 4. Rex impetum vehementem mTlitum fortium lau- davit. 5. Cantu suav! avium aestate delectamur. 6. Vir sapiens parvo vlctu contentus est. 7. In patria nostra mult! lacus sunt. 8. Consules erant duces exercituum Romanorum. 9. Voluptas sensibus grata, animo saepe perniciosa est. 10. Imperator ma- gistratus severos et iustos laudat. 11. Homines dTvites equos celeres et currus pulchros habent. 12. Autumno hortus fructibus dulcibus ornatur. 13. In exercitu Hannibalis mult! elephant! erant. 14. Cornua cervorum alta sunt. 15. Caput sensuum no- strorum sedes est. 16. TaurT cornibus pugnant. 49. 1. Vzrok naše bojazni je cesto različen. 2. V hrvaških (= Hrvaške) gozdih so visoki hrasti. 3. Kraljevi prijatelji so imeli krasno obleko. 4. Ptičje petje je prijetno. 5. V rimskem senatu je bilo mnogo veščih starcev. 6. Dobri državljani želijo vojski zmago. 7. Po leti je senca visokih hrastov delavnim poljedelcem prijetna. 8. Mnogi ptiči razveseljujejo naša ušesa s sladkim petjem. 9. Hitre kretnje, deček, so za 0 tvoje telo (dat.) zdrave. 10. Oblika rogov je različna. 11. Ljudje imajo pet čutov: vid, sluh, okus, voh, tip. 12. Hud mraz ljubi le 0 malo ljudi. 13. V človeškem življenju so mnogi slučaji. 14. Peštvo in konjeništvo sta dela vojske. V. Deklinacija. § 51. 50. 1. Pulchra facies non semper est speculum bon! anim!. 2. Re! publicae spes omnis est in iuventute. 3. Leges bonae re! publicae utiles sunt. 4. Multae bestiae magnam aciem sensuum habent. 5. Exercitus hostium in magna spe victoriae fuit. 14 6. Multae res hominT noxiae sunt. 7. Sapientia est rerum dlvl- narum et humanarum scientia. 8. Bella cTvTlia rebus publicls utilia non sunt. 9. MultT agricolae magnam rem familiarem habent. 10. Dies clarus noctem fugat. 51. 1. Vsa nada Trojancev je bila na Hektorju, Priamovem sinu. 2. Gospodar hvali redko zvestobo hlapčevo. 3. Vzroki mnogih reči človeku niso znani. 4. Ura je majhen del dneva. 5. Nesrečna vojna je bila začetek vaše pogube. 6. V rimski bojni vrsti je bilo mnogo pešcev (= so bili mnogi pešci), toda malo konjenikov. 7. Lenim ljudem so dnevi dolgi, pridnim kratki. 8. V nesreči, dragi prijatelj, imajo ljudje malo prijateljev, v sreči mnogo. 9. Dobri ljudje so v vseh rečeh zakonom po¬ korni. 10. V toplem poldnevu razveseljuje hladna senca pridne poljedelce (pas.) Mešani vzgledi. 52. 1. Vita hominum pauperum saepe misera est. 2. In Tnsula Sicilia Ciceronis temporibus magna copia omnium rerum fuit. 3. Hominum dTvitiae certae non sunt. 4. In InsulTs Graecorum et Romanorum portus tutl erant. 5. Inopia saepe causa sce- lerum est. 6. PaucT mllites fortes saepe victores magnorum exercituum fuerunt. 7. PulchrT flores hortorum oculTs hominum iucundl sunt. 8. Auctoritas senum et patrum Romanorum magna fuit. 9. Non omnes homines beatl sunt. 10. Multae res publicae Graeciae parvae fuerunt. 11. Homines boni et sapientes fellces sunt. 12. Totus mundus templum del est. 13. In Asia multa genera animalium sunt. 14. Fulmina saepe causa magnae pernicieT sunt. 15. MultT puerT audaces sunt. 16. In parva parte corporis saepe magnT dolores sunt. 17. LTgnum quercus altae durum est. 18. In Asia magnae planities sunt. 19. OculI et aures partes capitis sunt. 20. Opera hominum varils annl tem¬ poribus varia sunt. 21. Mors est mul tis hominibus magnum beneficium naturae. 22. Honos praemium virtutis. 23. Usus ma¬ gister egregius est. 24. Reditus parentum llberls iucundus est. 25. Sparta in Peloponneso sita est. 26. Castra Romanorum qua- drata erant. 27. Multae Tnsulae praeda plratarum fuerunt. 15 28. Musae poetTs amTcae sunt. 29. Incolae oppidorum perlculum 1 ) belil non amant. 30. Iniustos viros') non laudamus. 31. Nautas') perTtos procellae non territant. 53. 1. Atene so bile rojstno mesto mnogih [in] slavnih pesnikov, hrabrih vojskovodij in 0 smelih mornarjev. 2. Mnoge pesmi Grkov in Rimljanov so slavne. 3. Čast starčkov je bila v vseh časih velika. 4. Lenoba ljudi je često vzrok siromaščine. 5. V gozdih so hitri jeleni. 6. Dobri ljudje so pošteni prijatelji. 7. V vseh delih sveta so delavni poljedelci srečni. 8. V grških državah je bilo mnogo odličnih mož. 9. V rimskem senatu so bili odlični in slavni govorniki. 10. Luč solnca je ljudem in živalim prijetna. 11. Kretnje živali so različne. 12. Zvesti pastir je bil svojemu gospodarju koristen. 13. Ukrepi konzulov so bili smeli. 14. Mnogi vojaki v sovražnem (= sovražnikov) taboru imajo težke rane. 15. Težke jedi so človeškemu telesu škodljive. 16. V velikanskem morju so mnoge in lepe rastline. 17. Po leti je gozdna senca prijetna. 18. Konjeništvo Kartažanov je bilo rimskim pešcem često nevarno. 19. Ljudje in živali imajo umrljivo telo. 20. Leni ljudje ne ljubijo truda. 21. Delavni poljedelec ne ljubi vojn. 22. Laži dečkov ne pripravljajo staršem veselja. 23. Lepe pesmi primerjamo s sladkim medom. 24. Mnoge živali so človeku koristne. 54. VTta agricolarum. Agricolae non in oppidTs, sed in vlcls, nonnullT in agrTs et campTs habitant. Agros et campos hort! et silvae, rTvT et fluvir ornant. Aedificia agricolarum sunt humilia. Agricola amat equum et taurum robustum, socios laborum suorum; habet magnam copiam gallorum, gallTnarum, columbarum, anserum. Agri et hort! fertiles cibum salubrem donant, oves et boves magnam utilitatem parant. MultT poetae omnium populorum corpora sana, somnum suavem, moreš puros, industriam, dTli- gentiam, patientiam, probitatem, pietatem agricolarum celebrant. Sed vita in agrTs non semper homines laboriosos delectat, nam 52. ] ) V slov. gen. —V latinščini imajo tranzitivni glagoli vedno, torej tudi v nikalnih stavkih, objekt v akuzativu; v slovenščini pa stoji v tem slučaju redno genitiv. 16 aestate calor molestus est, hieme frTgus; multae res adversae frumento et frOctibus noxiae et causa sunt inopiae. Omnibus temporibus labor agricolae in magno honore fuit, nam rel publicae utilis est. FTliT regum antTquorum erant pa- stores, ut Pariš, Priami fllius. Pomožnik esse. § 106. 55. Indikativ prež., impf., fut. I., imperativ in inf. prež. 1. ProbT este, puerl! 2. Bello Troico omnis spes Graecorum in Achille erah 3. Vulnera in pectore mllitis fortis semper decus erunt. 4. Uvae paucls diebus maturae erunt. 5. AmTci fideles era tis. 6. Clves urbis pulchrae sumus. 7. Dux vester ero; victores erimus. 8. Sl vestra sorte contentl eritis, pauperes non eritis. 9. Non modestae estis, virgines. 10. Es, puer piger, patri docto dissimilis. 11. Sum mortalis; nam omnes homines mor- tales sunt. 12. Iudex custos severus iuris esto! 13. Reges patres patriae sunto! 14. Beneficiorum memores estote! 15. Semper fortuna sua contentum esse arduum est. 16. Magistratus vigi- lantes sunto! 56. 1. Dalmatinci so vešči mornarji. 2. Grozdje bo v malo dneh zrelo. 3. Vsem ljudjem si vzgled pravičnosti, Aristid. 4. Velika dika domovine ste, odlični pesniki. 5. Bodite skromne, deklice; kajti skromnost diči dečke in deklice. 6. Imena velikih evropskih mest in rek naj bodo vsem učencem znana! 7. Kje ste bili po leti, prijatelji? 8. Zlat venec naj bo dika zmagovalca! 9. Učiteljem bodite (II. imp.) hvaležni, učenci! 10. Vsak začetek bo vedno težek. 11. Zakaj ste žalostni? Naši starši so bolni. 12. Kje ste, otroci? Na vrtu smo; sadje (= sadovi) je zrelo in sladko. 13. Prijetno je bivati (= biti) med prijatelji. 57. Indikativ pf., pluskvampf, fut. II., inf. pf. in particip fut. 1. FuistT, Ulixes, in omnibus rebus prudentia praestantl. 2. Ubi fuistis? Fuimus in lacu. 3. HerT cum patre in silva eram, ubi antea nunquam fueram. 4. Romulus fortissimus rex erat, quamquam antea inter pastores semper fuerat. 5. Sl tempora 17 nubila fuerint, sine amTcTs eris. 6. DTvitem fuisse 1 ) aliquando parva laus erit. 7. Res futurae hominibus Tgnotae sunt. 8. AmTcus fidelis ful. 58. 1. Hrabri ste bili v bitki, vojaki. 2. Če bodete [prej] po¬ šteni in pravični, bodete ljubi svojim sodržavljanom. 3. Hudobnim ljudem ni prijetno biti v družbi dobrih ljudi 0 . 4. Danes smo tam, kjer so bili včeraj bili naši prijatelji. 5. Mojemu bratu je bilo koristno, da je bil v Greciji. 6. Nada na 0 prihodnjo srečo (gen.) je mnogim vzrok pridnosti. 7. Bedno bode naše življenje, če ne bomo v letih mladosti marljivi. 8. Če boš [prej] priden, bodeš vesel. 59. Konjunktiv pomožnika esse. 1. Sit mens sana in corpore sano! 2. Semper modestT et gratT sltis, puerl! 3. Iustae sint causae bellorum! 4. Attentus et dTligens sTs, dTscipule! 5. AristTdl, viro probo, similes slmus! 6. In rebus secundTs modestus sim! 7. MultT homines felTces essent, sl prudentes fuissent. 8. Res familiaris vestra magna esset, sT laboriosT fuissetis. 9. Non pauperes essetis, sl sorte vestra contentT essetis. 10. Utinam prudentes fueritis! 11. Fe¬ lTces fuerimus, amid! 12. Semper fideles sltis patriae, puerl! 13. Sit tibi terra leviš! 60. 1. Zakoni naj bodo kratki! 2. Bodi revnemu dečku oče! 3. Ko bi bila vedno zima, bi zemlja ne bila rodovitna. 4. Dečki, ko bi bili pridni bili, bi bili vaši obrazi veseli. 5. Ko bi bili mi 0 zdravi bili, bi bili v šoli bili. 6. Bogati sodržavljani, bodite pomljivi siromaštva nesrečnih ljudi! 7. O da si bil sicer strog, toda pravičen sodnik, dragi prijatelj! 8. Da (naj) vam je bila hvala učiteljev in starišev vedno draga, učenci! 9. O da so tvoji nasveti bili domovini koristni! 10. O da bi bila svoboda in mir vsem narodom! 11. Ko bi ne bile strani ladje bile močne, bi bil vihar bil mornarjem poguben. 12. O da bi bil ti 0 manj slavohlepen! 57. >) Ker slov. nima inf. pf., se sloveni ta navadno z da (če) uve¬ denim stavkom; da (če) si (je kdo) bil bogat. Dr. Jos. Pipenbacher: Lat. vadnica. 2 18 Composita z esse. § 107. 61. 1. Ulixes a patria multos annos 1 ) afuit. 2. Miserls adesto! 3. BonTs hominibus amlcT non deerunt. 4. In nonnullTs librTs multa et praeclara carmina Tnsunt. 5. Alexander Magnus multls proeliTs interfuit. 6. Mala exempla saepe obsunt, bona semper prosunt. 7. Difficile est magno exercituT praeesse. 8. Miserls profuisse 2 ) magna est voluptas. 9. Sl imperator reT navališ pe- rTtus classl hostium praefuisset, victores non fuissemus. 10. Se- veritas patris proderit puero pigro. 11. AmTcus absens in pe- rTculo amTcTs adesse non potest (potuit, poterit). 12. Omnibus hominibus prodestote! 13. AmTcTs vestrTs proderitis, sT in perT- culo affueritis. 62. 1. Izumniki umetnosti so človeškemu rodu mnogo koristili. 2. Na čelu rimskega senata sta bila konzula. 3. Pomagajte ne¬ srečnim ljudem! 4. Pravični zakoni bodo ljudem vedno koristili. 5. Vsi državljani morejo državi koristiti. 6. Vsi čuti so v glavi. 7. Nezrelo grozdje je dečkom in deklicam škodilo. 8. Veliki peržanski vojski je manjkal vojne vešč vojskovodja. 9. Malo bojev si se udeležil, tvoj brat se je udeležil mnogih. 10. Hrabri vojskovodje naj vodijo vojsko! 11. Ko bi bili na širokem (altus) morju bili, bi bil velikanski vihar škodil našim ladjam. 13. Pri¬ jateljem bi bili mi 0 pomagali, ko bi bili mi 0 bili v mestu. Stopnjevanje adjektiva. §§ 60, 61. 63. 1. Patriae iura sunt sanctiora quam amTcitiae. 2. Aestate dies longiores sunt quam noctes. 3. Mare profundius est quam flumina. 4. Clarissimus poetarum Graecorum Homerus est. 5. Sapientissimus omnium Graecorum Socrates fuit. 6. Noctes brevissimae sunt aestate. 7. Patria omnibus hominibus carissima esto! 8. FelTcissima pars Italiae Campania fuit. 9. NautTs auda- cissimTs tempestates iam saepe offuerunt. 10. Turpissimum est amTcTs in rebus adversTs non affuisse. 11. Sensus oculorum acrior est quam aurium. 12. ImprobT hominis vTta miserior est 61. >) Na vprašanje k o 1 i k o časa? kako dolgo? stoji akuz., § 206, b. 2 ) Prim. 57, 6. 19 quam pauperis. 13. Nihil hominl prudentia 1 ) utilius est. 14. Boni moreš dlvitils pulchriores et pretiosiores sunt. 15. Nihil patria hominibus iucundius pulchriusque est. 64. 1. Mladeniči so hitrejši kakor starčki. 2. Knjige mojega prijatelja so lepše kakor moje; moje so raztrgane. 3. Slavno svetišče Apolonovo je bilo daljše in širše kakor svetišče Ve¬ nerino. 4. Pravi prijatelji so zelo redki (= najredkejši). 5. Psi so zelo pametne živali. 6. Ko bi bili (vi) zadovoljni, bi bili srečnejši. 7. Ravna pot je vselej najgotovejša. 8. Nič ni (est!) redkejše od pravega prijateljstva. 9. Dečki, laž je grša napaka nego lenoba. 10. Žena ima na glavi zelo težko breme. 11. Naj- učenejši in najmodrejši možje bodo vselej najskromnejši. 12. Že¬ lezo je koristnejše od zlata. 13. Nihče ni bil modrejši od Sokrata. 14. Nobena dežela dobremu človeku ni dražja od domovine. 65. Superlativ na -rimus, -limus. §§ 62, 63; stopnjevanje na -entior, -entissimus. § 64. 1. Pulcherrima animalia non semper utilissima sunt. 2. AcerrimT sunt oculT avium. 3. Celeberrimae urbes Asiae in po- testate Romanorum fuerunt. 4. Vita hominum malorum miserrima est. 5. FTliae matrl saepe simillimae sunt. 6. In humillima časa saepe est sapientia. 7. Facillimus labor non semper iucun- dissimus, difficillimus non semper molestissimus est. 8. Cervus crura habet gracillima. 9. Moreš fratrum saepe dissimilliml sunt. 10. Lingua Latina multls puerTs difficillima est. 11. Homines dlvitissiml non semper benevolentissiml sunt. 12. Nihil caelo magnificentius est. 13. Thersites in Graecorum exercitu apud Troiam taeterrimus et maledicentissimus fuit. 14. AmTcus est beneficus, magister beneficentior, beneficentissimT sunt parentes. 66 . 1. Človeška dela so svobodna, svobodnejše so besede, najsvobodnejši je duh. 2. Detel je lep, golob je lepši, pav je najlepši. 3. Čuti mnogih živali so zelo ostri. 4. Bodite skromne, >) Mesto quam z nominativom stoji lahko sam abl. (abl. comparationis), ki se stavi navadno pred komparativ; sloveni se z „od, mimo“ in genitivom. 2 * 20 deklice; skromnost je vaša najlepša dika. 5. V Periklejevih časih so bile Atene najslavnejše (celeber) grško mesto. 6. Neprijateljstva so bila že mnogim ljudem vzrok zelo nesreč¬ nega življenja. 7. Duševna (= duha) bolezen je jako slična telesni bolezni. 8. Zgovornost je zelo težka reč. 9. Otroci so staršem često zelo nepodobni. 10. Naše mesto je okrašeno z nekaterimi zelo veličastnimi poslopji. 11. Hudobni hvalijo često tudi najbolj opravljive ljudi. 12. Tvoj oče je bil dobrotljivejši od tvojih bratov. 13. Mesto Dunaj je najlepše izmed 0 vseh mest Avstrije. 67. Opisno in nepravilno stopnjevanje. §§ 65, 66. 1. Iuventus ad labores magis idonea est quam senectus. 2. Bella cTvTlia rel publicae maxime noxia sunt. 3. Memoria oratorT maxime necessaria est. 4. Res maxime exigua suam saepe difficultatem habet. 5. Pax melior est quam bellum. 6. Turpis vita peior est quam honesta mors. 7. In maximTs urbibus plerumque plurima et maxima vitia sunt. 8. Savus flumen maior, sed non violentior est quam Dravus flumen. 9. Minores fluviT navibus perTculosiores sunt quam maiores. 10. Luna terra minor est. 11. Optimas leges Athenienses habebant. 12. Leones tigribus maiores sunt. 13. Minimum peccatum maximae saepe calamitatis causa est. 14. Bestiae ho- minibus plura commoda parant quam aves. 15. Plures homines pecuniam amant quam virtutem. 16. Plurimae vulpes albae non sunt. 68 . 1. Dan je za delo pripravnejši od noči. 2. Najpotrebnejše reči niso redke. 3. Železo je potrebnejše kakor zlato in srebro. 4. Nekatere živali imajo zelo majčkena ušesa. 5. Največ naj¬ večjih živali je v morju. 6. Solnce je večje od lune. 7. Za 0 ljudi (dat.) ni nič boljše(ga) kakor zdrav razum v zdravem telesu. 8. Najlepše ni vselej najboljše. 9. Sramoten beg je večje zlo (= slabejši) kakor smrt. 10. Grecija je manjša od Italije. 11. Amerika ima večje reke kakor Evropa. 12. Sramota je večje zlo kakor bol. 13. Največ ljudi je revnih. 14. V Aziji je več velikih rek kakor v Evropi. 21 69. Peržanske vojne. Persae, gens fortis et bellicosa, in Asia habitabant et domini erant multorum populorum. AntIquissimTs temporibus regnum Persarum potentissimum erat. Multos annos parvae Graecorum copiae cum ingentibus Persarum exercitibus pu¬ gnaverunt. PrTma pugna fuit Marathonia. Lacedemonil Atheniensibus non affuerunt, tamen Miltiades, dux fortis et reT mllitaris pe- rltus, magna victoria et rem puhlicam Atheniensium et llber- tatem Graeciae servavit. Postea Graeci apud Tnsulam SalamTnem victores fuerunt. Initio discordia ducum in ingentl perlculo erant; sed Themistoclis consillo pugnaverunt et clarissimam victoriam paraverunt. Nam hostibus in angusto mar! copia navium altarum et latarum oberat, GraecTs celeritas navium parvarum proderat. Laude iustitiae et probitatis ornatus erat AristTdes, aequalis Themistoclis; in re publica Atheniensium paucl clves AristTdT similes fuerunt. Poetae et scrlptores constantiam et concordiam clvium et facinora audacium ducum celebrant. Prislov. § 159. 70. 1. Romani in theatro clamabant: pulchre, bene, recte. 2. LacedaemoniT fllios severe educabant. 3. Socrates de immor- talitate animl egregie disputavit. 4. Imperator dlligenter cibaria curavit. 5. A duce TgnavT mllites vehementer vituperantur, fortes eximie laudantur. 6. Carthaginienses acriter et constanter, sed male cum Romanis pugnaverunt. 7. Magnus subito terror totum exercitum occupavit. 8. Mediocriter aegros homines me¬ dici celeriter curant. 9. Facile bonum paratur, non facile ser- vatur. 10. Senex raro sententiam mutat. 11. Veterrima vina plerumque optima sunt. 12. Bene nominant poetae placidum somnum imaginem 1 ) mortis. 70.') Pri glagolih smatrati, imenovati stojita v lat. v aktivu dva akuzativa: na vprašanje koga (ali kaj) objektivni, na vprašanje kaj (kot kaj, za kaj) predikativni; § 204, a) in c); v pasivu postane iz objektivnega aku¬ zativa subjektivni, iz predikativnega predikativni nominativ. 22 71. 1. Orli lete visoko. 2. Naši so se bojevali hrabro in srečno (= dobro), sovražniki pa 0 bojazljivo in nesrečno (= slabo). 3. Sramotno so hiteli v tabor. 4. Ranjenci so ža¬ lostno upili. 5. Vešč zdravnik neznatno bolnega učenca hitro in dobro ozdravi (pas.). 6. Človeško življenje obiščejo često (= ne redko) hude (= težke) nadloge. 7. O nesmrtnosti duše so mnogi pisatelji prosto(dušno) in učeno razpravljali. 8. Živo (= silno) te prosim pomoči. 9. Premnogi ljudje so neprestano revni. 10. Hanibal se je z Rimljani bojeval v začetku srečno, potem nesrečno. 11. Pomotoma smatrajo mnogi človeško na¬ ravo za 0 slabo (tudi pas.). Stopnjevanje prislova. § 162. 72. 1. Aquilae columbTs altius volant. 2. Athenienses in campo Marathonio fortissime pugnaverunt. 3. AnimT morbT difficillime curantur. 4. Canes TgnavissimT vehementissime latrant. 5. Socrates virtutem summum bonum rectissime nomi- navit. 6. Facilius toleratur fames quam sitis. 7. Somno placido corpus maxime recreatur. 8. Animalia omnia acerrime pugnant pro pullTs suTs. 9. Athenienses pueros liberius educabant quam LacedaemoniT. 73. 1. Mladeniči zbole često huje (= teže) kakor starčki. 2. Lacedemonci so se pri Termopilah bojevali hrabreje kakor Peržani. 3. Telesne bolezni zdravnik laže ozdravi kakor du¬ ševne. 4. Nekateri ptiči prav lepo pojo. 5. Naši hlapci delajo jako pridno na polju. 6. Enaki se z enakimi najlaže družijo. 7. Marljive in pazljive dečke učitelji najbolj hvalijo (pas.) 8. Sovražniki so se borili zelo hrabro, vendar so bili naši zmagovalci. 9. Ciceron je državo zelo vestno (= marljivo) upravljal. 10. Daši so se sovražniki ‘) borili zelo srdito, vendar niso naše vojske zmagali. >) Stavi sovražniki na čelo stavka: hostes, quamquam . . . Latinec stavi skupni subjekt odvisnega in glavnega stavka na čelo odvisnega stavka (stavkove celote). 23 Števnik. 74. Glavni števnik. §§ 72, 73. 1. Homo unam linguam, duas aures, duos oculos habet. 2. Romam Corinthum et Carthaginem, duas urbes potentissimas, expugnaverunt. 3. Cerbero tria capita erant, ali! centum numerant. 4. In duobus amTcTs unus animus est. 5. Ex omnibus saeculTs vix tria aut quattuor nominantur paria amlcorum. 6. DieT horae sunt duodecim. 7. Homo sexa- ginta annorum senex est. 8. Octoginta annorum vita rara est. 9. Audacia unlus hominis iam saepe multorum vrtam servavit. 10. In pugna Marathonia Atheniensibus mille Plataeenses auxilio fuerunt, 11. Annus est spatium trecentorum sexaginta quTnque aut sex dierum. 12. Marathon ab Athenls decem mTlia 1 ) passuum abest. 13. Muri BabyloniT decem passus lati erant. 75. 1. Mnoga dela so za 0 enega (dat.) težka, za dva ali tri lahka. 2. Dan je čas 24 ur. 3. Grki so v salaminski bitki uničili 200 peržanskih ladij. 4. Pri skupnem grškem brodovju je bilo 180 atenskih ladij. 5. V Hanibalovi vojski je bilo 37 slonov. 6. Koliko ur ima leto? 8760 ali 8784. 7. Grki so osvojili v 10 letih eno mesto. 8. 478 let so načelovali konzuli rimski državi. 9. 1000 konjenikov in 20.000 pešcev se je bojevalo v bitki. 10. Trem učencem je učitelj podaril zelo koristne knjige. 11. Naš vrt je 94 korakov dolg in 50 korakov širok. 12. Atene so od morja oddaljene 2000 korakov. 13. Naš cesar že vlada 62 let 1 ). 14. Štiri letne čase štejemo: pomlad, poletje, jesen in 0 zimo. 76. Vrstilni števniki. § 72., 76. 1. A prlmo anno usque ad annum qulntum decimum homines puerl sunt. 2. Aristldes anno ante Christum natum quadringentesimo octogesimo pugnae SalamTniae interfuit. 3. DTscipulT quartae classis quartanT, sextae sextanT appellantur. 4. Anno p. Chr. n. millesimo octingen- tesimo sexagesimo sexto exercitus noster Italianorum copias superavit. 5. Quartam hostium partem mTlites nostrl fugaverunt. 74. ■) Pri izrazih oddaljen, dolg, širok, visok (globok) stoji na vprašanje kako? akuzativ. 75. i) Prim. 61. '). 24 6. Dies trecentesima sexagesima quTnta vel sexta annl pars est. 7. Anno p. Chr. n. septuagesimo imperator Titus Hierosolyma expugnavit. 8. Alexander Magnus anno a. Chr. n. trecentesimo trTcesimo quarto cum quadraginta fere mTlibus mllitum in Asia fuit. 9. Ab anno quadringentesimo octogesimo quTnto usque ad annum a. Chr. n. quadringentesimum octogesimum Xerxes bellum contra Graecos paravit. 77. 1. Prva rimska konzula sta bila Brut in Kolatin. 2. Leta 490. pred Kr. Lacedemonci Atencem v bitki na maratonskem polju niso pomagali. 3. Avgust, prvi rimski cesar, je vladal od leta 30. pred Kr. do leta 14. po Kr. 4. Aleksander Veliki, ki je že v 20. letu svoje dobe načeloval vsej Greciji, je vladal 13 let. 5. Cezarja so leta 44. pred Kr. zarotniki umorili. 6. Koliko leto po Kr. štejemo sedaj? 1910. 7. Pir je Rimljane premagal 1. 280. in 279. pred Kr.; v° tretji bitki I. 275. so ga pa Rim¬ ljani premagali in v beg zapodili. 8. Koliko leto že vlada naš cesar Franc Jožef I.? 9. Slavni vojskovodja je 1. 1848. in 1. 1859. premagal sovražnike naše domovine. Zaimek. 78. Osebni in svojilni zaimki. §§ 82, 84. 1. Ego canto, tu clamas. 2. AmTcT trn et me! memores sunt. 3. Patria mihi et tibi et omnibus borns hominibus carissima est. 4. Ades mihi, amlce! 5. Praeceptor te laudat, quia sedulus es. 6. Sapiens omnia sua secum portat; nam semper in se dTvitias suas habet. 7. Melior pars meT et trn, nostrl et vestrT immortalis est. 8. STtis semper nostrl memores! 9. MultT nostrum felTces sunt, multl vestrum InfelTces. 10. Corpora nostrum et vestrum om- nium mortalia sunt. 11. Parentes nobTs et vobls carT sunto! 12. Absit a vobls Tra! 13. Homines avarT non šibi, sed aliTs dT¬ vitias parant. 14. In nostrTs librTs plura carmina sunt quam in vestrls. 15. Nos amamus nostros parentes, vos vestros amatis. 79. 1. Mene veseli mestno življenje, tebe kmetsko (tudi pas.). 2. Meni so moji učitelji dragi in me ljubijo. 3. Mi smo vsi 25 ljudje. 4. Laž je i vam i nam zoperna. 5. Pravi prijatelji bodo mene in tebe vedno pomljivi. 6. Mojo domovino grajate, svojo hvalite. 7. Kri je del nas. 8. Telo, slabši del nas in vas, je smrten 9. Ne nam, ampak sebi ste škodovali. 10. Vsi državljani hvalijo svojega pravičnega vladarja. 11. Ljubite svoje starše bolj kakor vse ljudi! 12. Po pravici dičiš svoje življenje s čednostmi. 13. Vojaki, v bitki se spominjajte nas, svojih otrok in svojih žen! 14. Čednost ima vse dobrine v sebi. 15. Jaz ljubim svojo njivo, vi ljubite svoj vrt. 80. Kazalni zaimki. § 86. Hic, iste, ille. 1. Demosthenes et Cicero clarissiml oratores fuerunt; ille erat Graecus, hic autem Romanus. 2. NobTs nomina Homer! et Aristldis nota sunt; huius iustitia semper ab omnibus celebratur, illTus carmina immor- talia sunt. 3. Plebs nune hoc amat^nunc illud. 4. In hac urbe non multT homines dTvites sunt. 5. Oro te, ut huic ludo intersTs. 6. Memoria harum rerum nobTs iucundissima est. 7. Hae terrae silvTs pulcherrimls ornatae sunt. 8. Ista studia tua probamus. 9. Specimen istud virtutis tuae omnes laudant. 10. IllT sen! pauper! vTctum necessarium donabamus. 11. Omnis labor hls hominibus pigrTs molestus est. 12. Haec flumina profunda sunt. 13. Has arces mllites frustra oppugnabant. 14. Color horum florum puleher est. 15. Nos delectamur h!s librTs, vos delec- tamin! illTs. 81. 1. Vino tega poljedelca je staro, onega novo. 2. Onemu dečku so igre najprijetnejše, ta pa ljubi lepe knjige najbolj. 3. Zakaj grajate vedno tega moža, ono ženo pa hvalite? 4. Te cvetlice nas razveseljujejo z vonjem, one z bojo. 5. Dela teh slavnih pesnikov darujem tvojemu bratu. 6. Tem pridnim deklicam je delo prijetno. 7. Te revne, pa poštene ljudi ljubimo, onih bogatih nepoštenih se izogibljemo. 8. Ta vaš ugled je velik. 9. Hiter beg konjenikov je bil onega dne vzrok velikega po¬ raza. 10. Klical sem te, da bi pomagal z menoj temu nesreč¬ nemu možu. 11. Tudi včeraj sem bil z vami na tem ljubkem jezeru. 12. Te mreže so tenke. 13. Oni mož po pravici graja te poredne deklice (tudi pas.). 26 82. Is, ipse, idem. §§ 86—88. 1. Achilles et Patroclus, amTcus eius, viri fortissiml Graecorum fuerunt. 2. Homines miserl essent, sl notus iTs esset dies mortis. 3. Alexander Magnus victor hostium fuit; sul ipsTus victor non fuit. 4. Amate omnes homines ut vos ipsos vestrosque parentes! 5. Faustulus eius- que uxor Romulum et Remum inter pastores educabant. 6. AmTcT vobTs erunt verT, sT ipsT fideles eritis; consilia adula- torum vltate! 7. Sapientiam horum senum laudatis; tamen eorum consilia non probatis. 8. Homines laetT et trTstes non eundem vultum habent. 9. Iudices laudamus; nam iudicium eorum iustum fuit. 10. iTdem cibl aegroto corporl obsunt, sano prosunt. 11. Omne animal se ipsum amat et sul ipsTus curam habet. 12. Fructus earundem arborum non semper eadem magnitudine sunt. 83. 1. Hanibal je bil sovražnik Rimljanov in je pri Kanah premagal njihovo (— njih) vojsko. 3. Skromen človek se ne hvali sam. 3. Dolžnosti poveljnika in vojakov niso iste. 4. Krut vojskovodja ne podari prebivalcem zavzetega mesta življenja, ampak jih (= je) usmrti. 5. Pridni in pazljivi učenci koristijo samim sebi. 6. Teže je sebe samega premagati kakor sovraž¬ nika. 7. Moji in tvoji starši so stanovali v istem mestu. 8. O istih rečeh sodbe starčkov in dečkov često niso iste. 9. Naši so ranili mnogo sovražnikov v boju; poveljnik jim je podaril svobodo. 10. Zdravniki včasi ne morejo sebe samih zdraviti. 11. Oče in njegov (= njega) sin sta se udeležila bitke. 12. Krepost je najvišje dobro; njena hvala je večna. 84. Oziralni zaimek. § 89. 1. DTvites et felTces sunt il, qul suTs rebus contentT sunt. 2. Laudamus id, quod nobTs et vobTs et omnibus hominibus utile est. 3. Ancillae, quas domina laudat, probae et sedulae sunt. 4. Non eum appellamus beatum, cui maximae dTvitiae sunt, sed eum, quT sorte sua contentus est. 5.'Vana sunt ea decora, quae in dTvitiTs sita sunt. 6. Cuius omnis spes in pecunia est, eius animus est a sapientia remo- tissimus. 7. Omnes in eo, quod iTs notum est, sunt eloquentes. 8. Libri, quos pater nobTs donavit, tibi et mihi proderunt. 9. Narra nobTs eas res, quibus ipse interfuistT. 10. Saepe sunt 27 probl et boni parentes, quorum liben improbi et mali sunt. 11. Quocum herT una eratis, frater amid meT est. 85. 1. Ni oni dober, ki se sam hvali, ampak oni, ki ga hva¬ lijo najboljši ljudje. 2. One ljudi, ki jih ljubi moj oče, ljubim i jaz i moj brat. 3. Prijatelj, ki ti ga pridobi tvoje bogastvo, ne ljubi tebe, ampak tvoje bogastvo. 4. Ono veselje, ki ga lju¬ bijo neumni ljudje, je nam zoperno. 5. Onim vojakom, ki jim manjka pogum, ne bo orožje nič koristilo. 6. Velika je bila bol vseh, ki so bili prisotni. 7. Miltiad si je pridobil nesmrtno slavo onega dne, ko (== katerega) je v beg zapodil ogromne peržanske vojne čete na maratonskem polju. 8. Peržanska vojska, ki jo je vodil Kserks, je opustošila velik del Grecije in mesto Atene samo. 9. Zelo mnoge dežele, katerih niti imena niso bila znana stari m Grkom in Rimljanom, so sedaj znane. 10. Ta, ki te zmeraj hvali (pas.), ni tvoj prijatelj. 11. Tisti, ki si jim pomagal v nesreči, bodo tebi samemu v prihodnosti po¬ magali. 86 . Vprašalni zaimki: quis, quid, qui, quae, quod. § 92; ne¬ določna zaimka: aliquis, quidam. § 93. 1. Quis numerat stellas, quibus caelum ornatur? 2. Quid Neptunus, deus maris, Graecls donavit? 3. Cui libram pulchrum donavistl? 4. Cuius vita ab omnl parte beata est? 5. Quem non delectat suavis avium cantus, varius floram color? 6. Quid mendacio turpius est, puerl? 7. A quo laudaminT et amaminl, dfscipulT, sT dTligentes estis? 8. Quae pars nostrT mortalis est? 9. Cuius hominis vita curls et doloribus llbera est? 10. Quae vocabula sunt masculTnT generis? 11. Quem amTcum appellamus veram? 12. Magna est iniuria obesse alicuius famae. 13. Vir sapiens semper aliquid cogitat. 14. Avium quaedam genera autumno in Africam avolant. 15. Nos omnes quibusdam vitifs et virtutibus praeditl sumus. 87. 1. Kdo je preštel zvezde na nebu, kdo cvetlice na polju? 2. Kaj je dražje od domovine? 3. Kdo je prekosil Kodra, aten¬ skega kralja, v ljubezni do domovine? 4. Katera žival ima na glavi rogove? 5. Komu niso pisma odsotnih prijateljev prijetna? 6. V katerem letnem času so dnevi najkrajši? 7. Katerega 28 grškega pesnika pesmi so bile Aleksandru Velikemu najljubše? 8. Kaj upaš od nas, kojim si vedno škodoval ? 9. Koga je pro¬ sila Tetida, da bi podaril Ahilu novo orožje? 10. Kateri vzgledi pravega prijateljstva so ti znani? 11. Katerega spola so hortus, virtus, corpus, sensus? 12. Katera boginja je pomagala Uliksu v vseh nevarnostih? 13. Napake nekogar grajati je laže kakor svoje poboljšati. 14. Gotovih ljudi navada je, vse (pl.), dobro in slabo, grajati. 88 . Solus, totus ... § 94. 1. QuT alterT exitium parat, šibi ipsl saepe pestem parat. 2. HominT soli omnium animantium sermo est. 3. TotTus huius mundl cTves sumus. 4. Qualis vir, tališ bratio (est). 5. Nulllus beneficia erga te, amTce, tanta sunt, quanta parentum. 6. Ver generis neutrl est. 7. Nemo tot urbes expugnavit, quot Alexander Magnus. 8. Nulllus hominis vita sine vitio est. 89. 1. Kakršen kralj, takšna čreda. 2. Kolikor ljudi, toliko misli. 3. Moj prijatelj ima dve sestri; eni je ime Ana, drugi Silvija. 4. Nikogar življenje ni večno. 5. Kakršno je delo (pl.), takšno je plačilo (pl.). 6. Nobena reč ni drugi popolnoma po¬ dobna. 7. Za') Epaminonde so bile Tebe glavno mesto vse Grecije. 8. Nihče vas ne ljubi, krivični možje (pas.). Mešani vzgledi. 90. 1. Philippus, rex Macedonum, et Alexander, fTlius eius, dissimilibus moribus 1 ) erant. 2. Rex ipse huic proelio intererit. 3. Consilia hostium nobTs non proderunt. 4. Homo sapiens non easdem res laudat, quas stultus. 5. Auctoritas tua in hac re magnum pondus habet. 7. Quis nostrum nunquam erravit? 8. VTtamus eos cibos, qul corporT non salubres sunt. 9. Illae puellae dTligentiores sunt quam hT servT. 10. Quo colore sunt equl vestrT? 11. Illum diem semper celebramus, quo perTcu- losum patriae hostem superavimus (smo premagali). 12. VestrT vestrorumque beneficiorum semper memores erimus. 89. ') Prim. 25, stavek 4. — 90. ') V slov. gen.; prim. 33, stavek 11. 29 91. 1. Kateremu mestu je načeloval Periklej od leta 468. do leta 429. pred Kr.? 2. Vojska, ki jo je vodil Aleksander Veliki, je bila hrabrejša kakor peržanska vojska. 3. Onega imenujemo srečnega, ki je s svojo usodo zadovoljen. 4. Napačno je mnenje onega, ki misli: Jaz sem sebi samemu najbližji. 5. Začetek druge punske vojne, v° kateri so premagali Rimljani Kartažane, je bil leta 218. pred Kr. 6. Za Avgusta, prvega rimskega ce¬ sarja, Rimljani niso bili isti, ki so bili za prve punske vojne bili. 7. Imena onih slavnih vojskovodij slave vsi smrtniki (pas.). 8. Vsi hvalimo one, ki jim je domovina dražja od življenja. 9. Ko bi bil bolj potrpežljiv bil, bi ti bile bolečine lažje bile. 10. Nravi teh dečkov, ki so svojim staršem enaki, hvalijo vsi (pas.). 11. Ogibljite se vsega (pl.), kar dobri ljudje grajajo! 12. Mnogi prebivalci tega mesta so revni. 13. Mnenja ljudi niso vedno ista. Prva (a-)konjugacija. I. Aktiv. 1. Prezentovo deblo. § 110. 92. Indik. konj. in inf. prež. 1. Erras, puer; non omnes aves cantu aures hominum delectant. 2. Amemus') patriam! 3. Špes bona animum fTrmat. 4. Servetis pacem cum omnibus homini- bus! 5. Libri non solum delectent, sed etiam prosint! 6. Quis non optet (bi želel), ut sit mens sana in corpore sano? 7. In rebus adversls ne 2 ) desperemus, in rebus secundls ne slmus superbl! 8. Errare humanum est. 9. Difficile erit vulnera mllitis fortis sanare. 93. 1. Starši vzgajajo otroke; dobri otroci ljubijo svoje 0 starše. 2. Ljubite vedno domovino! 3. Ne menjajte prijateljev! 4. Lju¬ bimo vse ljudi, tudi neprijatelje! 5. Razum ti je, da izslediš resnico. 6. Želim, da ohranim dobro vest. 7. Kralj oboroži vo¬ jake, da se bojujejo za državo. 7. Ogiblji se tovarišije hudobnih 92. ') Konjunktiv prež. slovenimo cesto z imperativom. — 2 ) Pri pre¬ povedi rabi Latinec nikalnico ne = (slov.) ne. 30 ljudi! 9. Pridobivajte si 0 prijatelje s poštenostjo! 10. Nič ni težje kakor premagati svoje poželjenje (pl.). 11. Pridnim dečkom j e delo (= delati) prijetno. 12. Za 0 državljane (dat.) je najčast- nejše domovino ljubiti. 94. Impf. in fut. I. 1. Rem puhlicam Romanam consules gu- bernabant. 2. In proeliTs multos hostes vulnerabamus. 3. Tu herl in horto flores rigabas, ego autem purgabam terram. 4. Ad quas res aptissimT erimus, in iTs potissimum elaborabimus. 5. MTles timidus in proelio semper trepidabit. 6. Mllites, ho- stium agros vastabitis et eorum urbem expugnabitis. 7. Dum felTx eris, multos numerabis amTcos. 8. Omnes mortales no- mina Miltiadis, Themistoclis, AristTdis celebrabunt. 9. Homines dTvites laudarem, sT curls lTberT essent. 10. Semper optabamus, ut in rebus adversTs veros amicos numeraremus. 11. ST pru- dens esses, amTcos tuos beneficiTs superares. 12. Cum hostes appropinquarent, incolae in magno metu erant. 95. 1. Grki so trupla prvakov sežigali. 2. Z lepim vedenjem (moreš bom), delavnostjo in 0 marljivostjo ste razveseljevali očetovo srce. 3. Zdravniki bodo tvojega brata ozdravili. 4. Je¬ seni odpotujemo (fut.) v Italijo. 5. Začetek nesrečnega boja bodem jaz pripovedoval. 6. Po pravici si hvalil junaštvo naših vojakov. 7. Starih Grkov in Rimljanov šega je bila, da so krasili (impf.) svetišča bogov in boginj s kipi. 8. Hvalil bi vas jaz 0 , ko bi hvalo zaslužili (= bili hvale vredni.) 9. Ko bi ti 0 ohranil v vseh rečeh zmernost, bi bil srečen. 96. Imperativ in particip prež., gerundij. 1. FestTna lente! 2. Salutate libenter! 3. Honesta') amatote, inhonesta vTtatote! 4. PigrT puerT moreš suos mutanto! 5. In omnibus rebus mo- dum servato! 6. ErrantT viam monstremus! 7. Imperator mT- lites agros vastantes vituperat. 8. Studium agricolarum arantium magnum est. 8. Aves in silvTs cantantes aures nostras saepe delectant. 9. DTscipulum peccantem praeceptor non laudat. 96. >) Samostalni neutrum plur. se sloveni navadno s singularom: pošteno. 31 10. Varia sunt genera imperandT: imperat rex clvibus, dux mTlitibus, magister dTscipulTs, pater lrberTs. 11. PhoenTces erant peritT artis navigandl. 12. Asinus ad portandum idoneus est. 13. Vituperando amlcos emendabitis. 97. 1. Krasi telo in duha! 2. Molite in delajte! 3. Dečki naj premagajo lenobo! 4. Bodite (II. imper.) zakonom pokorni, so¬ državljani! 5. Tvoj prijatelj naj pripoveduje svojemu 0 očetu zgodbo nesrečnega moža! 6. Zahtevajočemu ne podarimo (fut.) nič. 7. Naši bodo, hrabro se boreči, sovražnike premagali. 8. Zadovoljni kmet poje pri delu (= delajoč). 9. Veselje na mirnem morju plujočih mornarjev je veliko. 10. Obupavajo¬ čemu možu bodo podarili usmiljeni ljudje obleko in živež. 11. Umetnost vzgajanja je težka. 12. Z delom (= delanjem) si pridobiš (paro, fut.) učenost. 2. Perfektovo deblo. § 111. 98. Perfekt. 1. Barbari tam fortiter pugnaverunt, ut sociT nostrT eorum copias non profllgaverint. 2. Non is (takšen) es, CatilTna, ut te metus a perlculo revocaverit. 3. Bonos amlcorum moreš semper laudavistis. 4. Saepe erravistl et errabis, amlce. 5. Utinam fratres meos invltaveritis! 6. Nunquam tam crudelis fuT, ut iocT causa animal vexaverim. 7. Non tam boni sumus, ut nunquam peccaverimus. 8. Militi turpe est fuga vltam servavisse. 9. Innocentes perlculls llberavisse magnum est gaudium. 99. 1. Mnogi prebivalci naše (— te) dežele so odpotovali v Ameriko. 2. Kdo izmed 0 nas je tako moder, da se ni nikoli zmotil? 3. Priam je ukazal Trojancem, da naj sežgo (impf.) truplo Hektorjevo. 4. Z zvijačo ste izvojevali Trojo, Grki. 5. Nikoli niste bili tako kruti, da bi bili živali mučili (pf.) 6. O da si mi rešil mojega prijatelja! 7. S svojo pridnostjo, deček, si pridobil sebi samemu največje koristi. 8. Sovražnika v beg zapoditi (pf.) in domovino velike nevarnosti rešiti (pf.) je posebna slava. 32 100 . Pluskvampf. in fut. II. 1. Epistulam tuam, carissime amlce, quam mihi servus paulo ante portavit, iam herT ex- spectaveram. 2. Auxilium fTlio misero non defuisset, sl patrem oravisset. 3. Pulchram fabulam, quam nobTs narraverat An- tonius, narravimus parentibus nostrTs. 4. ST sermonT nostro in- terfuissetis, sententiam vestram mutavissetis. 5. VobTs impera- veramus, ut adventum amTcorum exspectaretis, sed non ex- spectavistis. 6. Consules oppidum expugnavissent, sT mTlites magis strenul fuissent. 7. Sl minus erravTsses, minus notus esses, Ulixes. 8. Laudavissemus vos, puerT, si sedulT et attentl fuissetis. 9. Nos eramus hodie in horto, ubi antea saepe vo- bTscum laboraveramus. 10. ST moreš vestros mutaveritis, amTcT erimus. 11. Peccato conscientiam tuam maculabis, etiamsT amTcT causa peccaveris. 12. STbonam famam mihi servavero, satis dTves ero. 13. Iniuste fortunam accusabimus, nisi perTcula vTtaverimus. 14. QuT šibi veros amTcos paraverint, in rebus adversTs solT non erunt. 101 . 1. Veseli dečki so bili prepevali v gozdu, mi smo pa bili jadrali po reki, potem smo pa bili vsi na polju, ki leži ob reki. 2. Danes bi bil jaz 0 povabil svojega prijatelja, ko bi že on 0 bil v našem mestu bil (adsum). 3. Sovražniki bi bili opustošili naša polja in naše vrtove, ko bi jih vi, hrabri vojaki, ne bili zapodili v beg. 4. Mi bi vas bili pričakovali, ko bi nam bil Tone naznanil vaš prihod. 5. Kip slavnega moža, ki se je bil hrabro bojeval za domovino, smo okrasili z venci. 6. Darej je 1. 490 pr. Kr. zbral velikansko vojsko proti Grkom, ker so bili Atenci izvojevali Sarde, veliko azijsko mesto. 7. Iz gradiva, ki ste ga bili znosili, je zgradil vešč mož lepo poslopje. 8. Ce se bodem zmotil, mi bo pokazal prijatelj pot. 9. Če bodo naši sovražnike premagali, bodemo velikanske nevarnosti prosti. 10. Če vas pokličemo (fut. II.), bodite (adsum) takoj v mestu! 3. Supinovo deblo. § 111. 102 . 1. In urbem saepe migrant agricolae ludos spectatum. 2. LegatT hostium adsunt (= so prišli) pacem rogatum. 3. Iu- 33 cundum est memoratu, 1 ) quod omnibus carum est. 4. ST patriam llberaturT 2 ) estis, cum hostibus pugnabitis. 5. Hodie ex urbe migraturT sumus. 6. CatilTna urbem Romam expugnaturus et bonos cTves necaturus erat. 103. 1. Kedaj se nameravate seliti iz mesta? Začetkom (= v začetku) poletja. 2. Težko je omeniti ono 0 , kar razburja ljudi (= duhove ljudi). 3. Napoleon je nameraval premagati vso Evropo. 4. Bogati ljudje gredo (migro) v vročem poletju izven mesta stanovat. 5. V starih časih so trgovci često pluli črez morja svoje blago (res, pl.) zamenjavat. 6. Cesar ne mislim s seboj vzeti (porto), podarim tebi, dragi prijatelj. II. Pasiv. 1. Prezentovo deblo. § 112. A. 104. Indik. in konj. prež. 1. Fortuna a multTs hominibus ac- cusatur. 2. Omnes bestiae ab hominibus superantur. 3. Navis gubernetur a nautTs perTtls! 4. Cantu avium delectamur. 5. DTscipulT seduli, merito a praeceptoribus laudaminT. 6. Fra- tres a sororibus, sorores a fratribus amentur! 7. Vocor, ut sermonT amTcorum intersim. 8. Elaboro, ne a bonTs hominibus vituperer. 9. Dlligentes este, puerT, ut a parentibus praemiTs doneminT. 10. Cur non oras, ut poena llbereris? 11. Curemus, ut brevT tempore sanemur! 105. 1. O da bi vas, mladeniči, razveseljevali (prež.) govori modrih mož. 2. Zakaj ne želiš, da se od dobrih ljudi hvališ? 3. Ne pomirijo te, kruti zmagovalec, solze nesrečnih prebi¬ valcev (pas.). 4. Po zimi veseli (= razveseljuje) dečke debel (= visok) sneg, po leti voda rek (pas.). 5. Čas dela (= delanja) je tu (adsum); delajmo torej pridno, da nas starši pohvalijo (pas.)! 6. Koristne knjige naj se darujejo marljivim učencem! 7. Učitelj pripoveduje zgodovino punskih vojn (pas.). 8. Zakaj me mučite (pas.), krivičniki (= krivični ljudje)? 9. Bolnik naj 102. i) Gl. §. 243, prip. 3. - 2) Gl. § 120. Dr. Jos. Pipenbacher: Lat. vadnica. 3 34 se pokorava zdravnikovim predpisom, da ozdravi (= se ozdravi)! 10. N i k d a r ‘) naj me n e ') razveseljuje nesreča drugih ljudi (pas.)! 11. Vas, moji prijatelji, mi vsi ljubimo (pas.). 12 Časi se izpreminjajo in mi se izpreminjamo v njih. 106. Impf. in fut. I. 1. Gravia onera portabantur a mTlitibus RomanTs. 2. A nobTs laudareminT, sl consilia vestra patriae utilia essent. 3. Ab hominibus laudabiminl, sT probl eritis. 4. PuerT modestT a magistrTs amabuntur. 5. Venus optavit, ut GraecT a Troiams superarentur. 6. PrTncipes Graecorum ab Agamemnone postulaverunt, ut IphigenTa Dianae immolaretur. 7. Consilium tuum, amlce carissime, ab omnibus borns proba- bitur. 8. Sl fortes eritis, mTlites, ab hostibus non fugabimur. 9. Sl hostes superaremus, aureTs cororns donaremur. 10. Res puhlica Romana a consulibus gubernabatur. 11. Vehementer vituperabaris, piger dTscipule. 12. Nulla difficultate fatTgabaminT, puerT. 13. AlienTs malTs non delectabamur. 107. 1. Lacedemonci so se prekašali od Atencev v° učenosti. 2. Napad naših vojakov je bil tako silen, da se je mnogo so¬ vražnikov pobilo (impf.), ostali so se pa ranili in v beg zapodili. 3. Po leti nas bode razveseljevalo ptičje petje in ljubki vonj cvetlic (pas.). 4. Tvoje dobre načrte bodo vsi hvalili (pas.). 5. Dr¬ žava se bo dobro upravljala, če ji bodo stali najboljši na čelu. 6. Tvoje pismo me bode zelo razveselilo (pas.). 7. Vešči zdrav¬ nik vas bode kmalu ozdravil (pas.)) 8. Ker si bil v mladosti zvest in priden, te bo gospodar oprostil v starosti vseh skrbi in naporov (pas.). 9. Ko bi nas dobri grajali (pas.) in slabi hvalili (pas.), bi se naš neprijatelj zelo veselil (= razveseljeval). 10. Sovražnik je pustošil našo deželo (pas.). 11. Mi bi vas ne grajali (pas.), ko bi ne bili vzrok razprtije in neprijateljstva. 12. Zakaj si želel, da bi bil bogat in da 0 bi te slavil (pas.) pesnik? 13. Ko bi ti bil nezvest bil, dragi prijatelj, bi me po pravici grajal (pas.). 108. Imperativ, inf. prež., gerundiv. 1. Id optimum putator, quod rectissimum est. 2. Regio imperio duo sunto iTque con- 105. !) ne unquam. 35 sules appellantor! 3. A bonis hominibus amare, iuste vir! 4. Nullo commodo inhoneste mutaminT, probT homines! 5. Turpe non est a robustiore superarT. 6. In vita humana multa mala toleranda 1 ) sunt. 7. Reus iuste iudicandus est. 8. Laudemus laudanda, vituperanda vituperemus! 9. Non omnes homines aegrl sanarl possunt. 10. Parentes llberls amandl sunt. 109. 1. Od hudobnih ljudi hvaljen biti ni hvala; skrbi vedno, da te dobri ljudje hvalijo (pas.)! 2. Ce grešite, ste kazni vredni (= se morate kaznovati). 3. Žival se ne sme mučiti (gerundiv), ampak naj se, če je škodljiva, ubije. 4. Pošteno (pl.) naj se ljubi! 5. Bodite srčno pozdravljeni, hrabrih očetov sinovi, ki ste nam rešili domovino! 6. Naj te ljubijo vsi dobri (pas.), vrli deček; tvoj plemeniti čin bode razveseljeval srca poštenih ljudi (pas.), 7. Sovražniki ne bodo mogli premagati naših hrabrih čet (pas.). 8. Nesrečni (superl.) [mož] Priam je moral prositi onega, ki mu je bil ubil najljubšega sina. 9. Boječ deček ne more ladje krmiliti (pas.). Supinovo deblo. § 112. C. 110 . Particip perfekta. 1. Terra floribus ornata delectat ocu- los hominum. 2. Duces exercitus nostrT in proelio vulneratT sunt. 3. Ab imperatore nostro rex hostium superatus est. 4. Troia a GraecTs dolo expugnata est. 5. Patria llberata esset, sl exercitus noster fortius pugnavisset. 6. Apud Plataeas a PersTs et GraecTs pugnatum est. 7. Pars magna Italiae a Car- thaginiensibus vastata erat, sed postea Carthaginienses a Romanls superatl sunt. 8. Agri fertiles essent, sl ab agri- colls studio acriore aratT essent. 9. VulneratT mTlites sa- nabuntur. 10. Epistula tua delectat! sumus. 11. Vos a pa- rentibus pulchrTs rebus donatT eratis; nobTs donum magistri magnam paravit laetitiam. 12. Utinam amTcT nostrl servatl sint! 13. AristTdes adeo superabat omnes abstinentih, ut unus (edini) cognomine Iustus sit appellatus. 14. Cum res publica perturbata erit, cTves miserT erunt. 15. Rebus necessariTs orna- tum esse iucundum est. 108. ') GL § 121. 3 * 36 111 . 1. Vojaki, plen osvojenega tabora bo vaš. 2. Prosečim mestnim prebivalcem se je podarila prostost. 3. Od učiteljev pohvaljeni dečki so pripravili staršem veliko veselje. 4. Slaba tovarišija je izpremenila tvoje lepe (dobre) nravi (pas.). 5. Atene so bile od Perikleja z odličnimi deli okrašene. 6. Da se vam je pripovedovala od učitelja zgodovina junaških grških činov! 7. Ko so bili sodržavljani Hanibala iz Italije nazaj po¬ klicali (pas.), se je bojeval s Scipionom v Afriki. 8. Redki (pauci) izmed 0 vas so bili staršem tako lepo pokorni, da niso bili nikdar kaznovani (pf.). 9. Ko bi me bili hudobni ljudje hvalili (pas.), bi ne bil vesel. 10. Ko so bili sodniki Sokrata obsodili (pas.), so ga prijatelji prosili, da naj reši (impf.) življenje z begom. 11. Zmotili bi se bili, ko bi nas ne bili prijatelji poklicali na pravo pot nazaj. 12 Spomin naših slavnih mož bi se bil ohranil, ko bi jih bili pesniki slavili (pas.). 13. Ce bodo naši vojaki sovražnike domovine v beg zapodili (pas.), bomo okrasili vsa poslopja s cvetlicami (pas.). 14. Za domovino ra¬ njen biti je častno. 15. Ahil se bo udeležil bitke, če bo Patrokla Hektor ubil (pas.). Pripovedke. 112 . 1. Mulier et ancillae. Mulier pauperrima ancillas suas ex somno ad opus exci- tabat, cum gallus cantaverat. At ancilliae magno labore fatl- gatae gallum necaverunt. Sed paucls diebus optabant, ut gallus vTvus esset; nam mulier de hora noctis incerta tum ancillas saepe iam media nocte excitabat. 2. Equus et asinus. Asinus onustus equum rogavit, ut partem oneris srn por- taret. Sed equus superbus omnes preces repudiavit. Paulo post asinus labore fatTgatus media in via animam efflavit. Tum do- minus omnT onere et Tnsuper pelle asinl equum oneravit. Sero equus superbiam suam improbavit et vituperavit. 3. Bi a s. Bias, unus ex septem sapientibus, cum patria ab hostibus expugnaretur et omnes cTves bonls suTs onustl in fuga essent, 37 interrogatus est: Cur nihil ex bonTs servavistT? Tum, bona mea, inquit, mecum porto omnia. — Nam bona sua in animo, non in umerTs portabat. 4. Hlc Rhodus, hTc salta! Homo nonnullos annos a patria afuerat. Redux in patriam omnibus cTvibus praeclara sua facinora narrabat. In Tnsula Rhodo, inquit, saltando omnes superavT, multT incolae Insulae testes sunt artis meae. Tum unus ex clvibus, sT vera narras, inquit, non necessariT sunt testes RhodiT; hTc Rhodus, hTc salta! 5. Troia a GraecTs expugnatur. Decimo bellT anno Troia a GraecTs expugnata est. Con- silio deae Minervae ingens equus aedificabatur. Equo occul- tantur Menelaus, Ulixes, Neoptolemus, Achillis fTlius, aliT virT armatT. Et in equo erant scrTpta haec verba: GraecT Minervae donant. Tum fuga a GraecTs simulatur. In Tnsulam Tenedum navigaverunt. TroianT autem omnT perTculo iTberatT, ut putabant, ex omnibus portTs evolabant, ut castra hostium spectarent. Equus lTgneus, dTvrna Minervae arte aedificatus, ab omnibus magnopere laudatus est. At a Laocoonte, Apollinis sacerdote, Troianorum caeca cupiditas vituperabatur. O miserT, inquit, hostes fugatT non sunt. Vos dolo Graecorum superabiminT. DonTs Ulixis pernicies Tro- iarns parata erit. Aut equo occultantur GraecT, aut in nostros muros machina est fabricata. Priamus autem, Troianorum rex, imperavit, ut equus in arcem Minervae portaretur. ST TroianT equum lTgneum in arce non locavissent, Troia a GraecTs non esset expugnata. — Nox erat et TroianT curTs et metu ITberatT somno dulcT recreabantur. Tum GraecT ex equo a Sinone proditore lTbe- rantur. Postquam custodes portarum necatT sunt et exercitus Graecus advocatus est, Troia paucTs horTs a GraecTs expugnatur. 6. Grki osvoje Trojo. Potem ko so Grki Trojo 10 let naskakovali in je niso mogli osvojiti z orožjem, so se Trojanci premagali z zvijačo. Grki so bili zgradili s pomočjo boginje Minerve velikanskega lesenega konja. Vanj (= v tega) so skrili najhrabrejše može in so odpluli, beg hlineči, na otok Tened. Sedaj (iam) so hiteli prebi- 38 valci pri 0 vseh vratih (abl.) iz mesta gledat sovražni tabor in lesenega konja. Laokoont, Apolonov svečenik, je želel, da bi Trojanci bili previdni, ter jih je prosil, da bi se ne (ne) dali premagati (= da bi se ne premagali) od Grkov z zvijačo. Trojance, je rekel, bo leseni konj ugonobil (= Trojancem bo pripravil pogubo). Vendar je ukazal kralj Priam, da bi se postavil leseni konj na gradu. Ko bi bili Trojanci izdajalca Sinona ubili, bi se v konju skriti Grki ne bili rešili. Toda od Sinona osvobojeni, so čuvaje vrat pomorili in poklicali grško vojsko. Tako so osvojili Grki Trojo z zvijačo. 7. Alexander Magnus. Temporibus PhilippT et AlexandrT regnum Macedonum po- tens et clarum fuit. Alexander, PhilippT fTlius, ab Aristotele, viro doctissimo, educatus est. Post patris mortem cum gentes fmitimas superavisset, Thebas expugnavit, omnia aedificia huius urbis vastavit, at templa deorum non cremavit. Tum trTnginta mTlia peditum et quTnque mllia equitum in Asiam transportavit, ut regnum Persarum expugnaret; et tam fortis et rel mTlitaris perTtus erat ipse rex, tam fortes et audaces erant eius milites, ut ingentes copiae Persarum tribus proeliTs ab iTs superarentur. Sic Alexander potentissimo regno praeerat et Magnus nominatus est, sed iam, cum tredecim annos regnavisset, tricesimo tertio aetatis anno animam efflavit. Homer! carminibus valde delectabatur, huius poetae libros semper secum portabat optabatque, ut ipse a poeta cele- braretur. Druga (e-)konjugacija. I. Aktiv. 1. Prezentovo deblo. § 110. 113. Indik., konj. in inf. prež. 1. Multum in bello fortuna valet. 2 . Parentes te cotTdie monent, ut industrius et dlligens sTs. 3. A deo omnia habemus, quae ad vrtam necessaria sunt. 4. Cur timetis mortem, quae omnibus hominibus communis est? 5. Ego valeo et opto, ut vos, amTcT carissiml, valeatis. 6. Tibi ipsl, stulte puer, pigritia tua noces, non mihi. 7. BonTs 39 hominibus placeas, displiceas malTs! 8. Dies diem docet. 9. Amemus patriam, pareamus magistratibus! 10. Sperare pro¬ den tius est quam timere. 11. Quae nocent, saepe docent. 12. Oves nobTs praebent lanam. 13. Mors mea ne careat la- crimTs! 14. Ne bonTs displiceam! 114. 1. Škoditi je lahko, koristiti je težko. 2. Žalostno je ne imeti prijateljev; kajti kaj je prijetnejše kakor prijateljstvo? 3. Po zimi niti ne cveto rastline niti ne pojo ptiči. 4. Starčku ne nudi naslade ista stvar, ki je dečku prijetna. 5. Opomi¬ njamo te, deček, da molčiš. 6. Da vam ta izvrstna pesem ugaja! 7. Po pravici nudite prosečim prijateljem pomoč. 8. Poštena žena, zakaj se bojiš smrti? 9. Če si ti zdrav, je dobro (adverb); jaz sem zdrav. 10. Skrbimo, da ne urimo samo telesa, ampak tudi duha! 11. Učitelji žele, da imajo marljive učence. 12. Ne strašite otrok! 13. Zločin je, zaradi lastnega (= svojega) do¬ bička škoditi drugemu. 115. Impf. in fut. I. 1. Cum Lacedaemonii corpora magnls la- boribus exercerent, exercitus eorum multum valebat. 2. Athenae habebant portum praestantissimum, cui nomen Piraeeus erat. 3. Cambyses, rex Persarum, tam crUdelis fuit, ut eum omnes timerent. 4. LaudareminT, sT taceretis. 5. Hostis nos timeret, sT exercitum maiorem haberemus. 6. PuerTs pigritia nocebit. 7. RomanTs cUncta maria terraeque patebant. 8. DTscipulos nostros non solum artes et lTtteras, sed etiam moreš bonos docebimus. 9. Labore rem familiarem augebitis. 10. Hodie multT laetT sunt; cras flebunt. 11. Tibi ipse noceres, sT improbos magis amares quam probos. 12. Athenienses iTs clvibus, quibus res pUblica magnam gratiam debebat, in prytaneo vTctum prae- bebant. 116. 1. Zmeraj smo bili svojim staršem pokorni. 2. Otroci, vsled svoje sloge ste ugajali očetu in materi. 3. Varnejše bodo imeli (= držali) vladarstvo oni 0 , ki jih ljubijo državljani, kakor oni 0 , ki se jih boje. 4. O vaših stvareh sem dolgo molčal. 5. Nihče ne bo vsem ljudem ugajal. 6. Jaz 0 bi se ne bal kazni, ko bi je ne zaslužil. 7. Vi bi imeli zveste prijatelje, ko bi vi sami 40 bili zvesti. 8. Ko so za časa (aetas) Avgusta, prvega rimskega cesarja, cvetele umetnosti in znanosti, si je pridobil med dru¬ gimi Horacij veliko slavo; njegove pesmi učenjakom zelo ugajajo. 9. Rimljani so zahtevali (pf.) od Kartažanov, da raz- denejo (impf.) Kartagino in zgrade novo mesto, ki bi bilo 10.000 korakov od morja oddaljeno. 117. Imperativ, particip prež., gerundij. 1. Clves legibus pa- rento! 2. Praebete huic hominT pauperT cibum! 3. Omnibus placere difficile est; stude ils placere, quT probT sunt! 4. Do¬ lores et mortem timentes TgnavT fuistis. 5. Laborando laudem praeceptorum merere studete! 6. Acerrimus ex omnibus sen- sibus nostrls est sensus videndT. 7. Flendo patris Tram non placabis. 8. Etiam hieme homines opulentT conclavia rosTs flo- rentibus ornant. 9. In omnibus rebus modum adhibeto! 10. Me- moriam exercendo firmate! 11. Ars tacendT difficillima est. 118. 1. Z molčanjem bi si ti 0 koristil. 2. Ljubki vonj cvetečih rastlin nas vsak dan razveseljuje (pas.). 3. Bodite zakonom po¬ korni, predragi prijatelji! 4. Deček, drži v° spominu ukaze učiteljeve! 5. Z vajo (= vajenjem) bodete krepili telo (pl.). 6. Zeleneče livade zelo razveseljujejo oči. 7. Za (ad) učenje ni vsak sposoben. 8. Od nepoštenosti naj vas odvrača ljubezen do poštenosti! 9. Učenci naj urijo spomin! 10. Umetnost učenja je težka. Perfektovo deblo. § 111 B. 119. 1. Senatus populusque Romanus saepe post maximam cladem celerrime exercitum explevit. 2. Anno ante Christum natum centesimo quadragesimo sexto Romani Carthaginem de- leverunt. 3. Alexander Magnus mTlites ante proelium monuit, ne ingentes copias Persarum timerent. 4. Quot urbes non ex- stant, quae aliquando floruerunt! 5. Non clamavissemus, nisi nos terruisses. 6. ST memoriam exercuissetis, nune labor vobTs facilius esset. 7. DTvitiae iam multTs hominibus nocuerunt. 8. QuT pauperibus puerTs cibum praebuerint, laudem merebunt. 9. BonTs placuisse, malTs displieuisse maxima laus est. 10. Hostes 41 tam fortiter pugnaverunt, ut milites nostrl eorum urbem non deleverint. 11. Solamen miserTs (est) socios habuisse malorum. 12. Athenienses diu prTncipatum omnium Graeciae cTvitatum tenuerunt. 120 . 1. Croesus ipse bellum moverat, quo a Cyro, rege Per- sarum superatus est. 2. Pulcherrimos hortos huius viri vTdistis? VTdimus. 3. Legatus CaesarT res nuntiavit, quas non vlderat. 4. Themistocles Atheniensibus suasit, ut classem ducentarum navium aedificarent. 5. ST errantT suaseris, a nobTs laudaberis. 6. Quod mihi ipsl suasero, amTcTs quoque suadebo. 7. Cartha- ginienses secundo bello Punico post pugnam apud Cannas Hannibalis copias non auxerunt; tamen hic multos annos in Italia mansit. 8. Utinam tibi recte suaserim! 121 . 1. Rastline, ki so bile po leti tako lepo cvetele, je uničil hudi (acer) jesenski mraz. 2. Da ste videli svoje 0 prijatelje, ki so vas že željno pričakovali! 3. Ko bi bil ti 0 molčal, bi bil pameten bil. 4. Z delom imetek pomnožiti (pf.) je hvalno. 5. Ko te na¬ učim plavati, bodeva plavala po (in) široki reki. 6. Ko bi ti 0 ne bil neumen, bi se ne bil smejal, kajti druge učence je bila nesreča onega dečka ganila. 7. S hvalo, ki jo bomo zaslužili, se bomo krasili. 8. Kdo je takšen, da je vsem ugajal? 9. Ker so bili sovražniki naše mesto razdejali, smo odpotovali iz svoje domo¬ vine ter stanovali štiri leta v Italiji. 10. Scipion je objokoval usodo mesta Kartagine, ki ga je bil sam razdejal. 11. Ce bodo nam vaše knjige ugajale (f. II.), bodemo skrbeli, da bodo tudi naše prijatelje razveseljevale (pas. prež.). Supinovo deblo. § 111 C. 122 . 1. CatilTna bellum cTvTle moturus erat. 2. Imperatorem vTsurl sumus, qul hostes patriae acrT proelio superavit. 3. Non- nullae bestiae turpes vTsu sunt. 4. PuerT in theatrum properant spectaculum vTsum. 5. Trlginta dies in urbe apud avum man- surus fueram; sed pater post quTndecim dies me revocavit. 6. Omnibus placiturus multTs displicet. 42 123. 1. Kdor hoče škodovati drugim, škodi cesto samemu sebi. 2. Jaz sem bil nameraval tvojemu bratu svetovati, da se naj izogne (impf.) nevarnosti; ker ga pa nisem videl, nisem mogel odvrniti od 0 njega 0 nesreče. 3. Prijetno je videti in omeniti, kar nam vzbuja spomin srečnih dni. 4. Jutri pridemo k tebi gledat (= videt) stvari, ki so ti jih na tvoj rojstni dan podarili dobri starši. 5. Ko je Hanibal hotel uničiti rimsko državo, so ga poklicali Kartažani nazaj v domovino (= Hanibala r. drž. uničiti hotečega so poki...). II. Pasiv. § 111. 1. Prezentovo deblo. 124. Indik. in konj. prež. 1. Vos omnes in armTs exerceminl, ut postea pro patria pugnetis. 2. PuerT moneantur, ut perlcula societatis malae semper vltent. 3. Ventum, quo plantae in campTs et naves in flumine moventur, non videmus. 4. Magnus honos iTs debetur, per quos patria servata est. 5. Memoria a vobTs, pueri, cotTdie exerceatur! 6. Sl neque precibus neque eonsilio moneris, poena te monebit. 7. Metu perTculorum saepe magis movemur quam ipsTs perTculls. 8. Multarum avium cantu maxima nobls praebetur voluptas. 9. Optamus, ut a perTtis ma- gistrTs doceamur. 10. Ab amlco moneor, ne sine causa terrear. 11. Leges breves sunto, ut etiam ab imperTtTs memoria tene- antur! 125. 1. Čas uniči najmočnejše delo (pas.). 2. Vojaki se urijo v vojnih umetnostih. 3. Premoženje delavnega poljedelca mn oži delo (pas.). 4. Nesrečnim ljudem osvojenega mesta naj se da hrana! 5. Naj vas ne straši (pas.) blisk, boječi ljudje! 6. Smrti se ne boje (pas.) oni, ki so bili pošteni. 7. Tebe, brezbožni deček, ne ganejo solze tvoje matere (pas.)? 8. Zakaj naj se smejem? 9. V šoli smo, da se učimo. 10. Dober mož si, če te narava, ne kazen odvrača od krivice. 11. V mnogih umetnostih se urimo. 12. Prijatelj, zakaj te plaši že mal šum (pas.)? 13. Uri se v lepih (bonus) umetnostih, da boš enkrat domovini koristil (prež.)! 43 126. Impf. in indik. fut. I. A magistrls monebaminT, ut dili- gentiores et attentiores essetis. 2. Nero ab omnibus RomanTs timebatur. 3. Fortes viri periculTs non movebuntur. 4. Res fa- miliaris augeretur, sT laboriosl essetis. 5. ST in animTs vestrTs amor patriae inesset, timore mortis non terrereminT. 6. Memoria illTus dieT, quo exercitus ingens Persarum in campo Marathonio a decem milibus Graecorum superatus et fugatus est, nunquam delebitur. 7. Ab Alexandro Macedones monebantur, ne magnls hostium copiTs terrerentur. 8. Interrogate; respondebitur. 9. Morte non terreberis, sl probus eris. 10. Apud populos ant!quos puen usque ad septimum annum tenebantur in cura matrum. 11. MultT, nisi ipsT miseri fuissent, miseria aliorum non moverentur. 127. 1. Vsi narodi so se bali rimskih vojstev (pas.). 2. Revežem se bo to zimo dalo žito. 3. Naši vojaki se bodo urili v novem orožju. 4. Ko bi vi 0 jezo krotili (pas.), se vas ne bi izogibal nihče. 4. Strogost sodnikova bi vas ne plašila (pas.), ko bi ne bili grešili. 5. V Ciceronovi dobi so grški sužnji poučevali in urili (pas.) dečke imenitnih Rimljanov. 6. Leni učenec, ko bi ne bil hudoben, bi te ganila skrb staršev (pas.). 7. Dobri otroci se ne bodo nikoli zaman opominjali. 8. Opominjal sem vas, dečki, da bi se v šoli ne gibali vedno. 9. Z delavnostjo in varčnostjo se bode tvoje premoženje ohranilo in pomnožilo. 10. Vojni čini mesta Aten so bili toliki, da so se Atenci od vseh Grkov po pravici šteli ne le za najhrabrejše, ampak tudi za vojne najbolj vešče. 128. Imperativ, inf. prež. in gerundiv. 1. Ab amTcTs libenter monemim et doceminT! 2. Ab iniuria non poena, sed amore iustitiae prohibere, adulescens! 3. Nimia severitas arcenda est. 4. Et monere et monerT proprium est verae amlcitiae. 5. Iucun- dius est amarT quam timeff. 6. Carthago delenda est. 7. Omnia vitia vltanda, omnes virtutes exercendae sunt. 9. AnimT et cor- poris facultates semper exercentor! 129. 1. Zakoni naj se drže od vseh! 2. Spomin naj se uri! 3. Urite se, dečki, v delu in potrpežljivosti! 4. Sramote se je 44 bolj bati kakor smrti. 5. Opominjaj prijatelje in opominjaj se od njih! 6. Sovražna (= sovražnikov) mesta se morajo raz- dejati. 7. V vseh rečeh se je držati mere. 8. Leni dečki se morajo često opominjati. 9. Strašen biti ni prijetno. 10. Mnogo reči, ki se morejo videti, še nismo videli. 2. Supinovo deblo. § 112 C. 130. 1. In urbe nostra numerus cTvium auctus est. 2. Multae urbes a RomanTs expugnatae et deletae sunt. 3. Cicero de omnibus consiliTs CatilTnae doctus (poučen) rem puhlicam Ro¬ manam servavit. 4. Hannibalem, sl eius copiae a Carthaginien- sibus auctae essent, Romani non superavissent. 5. Sine causa territum esse trlste est. 6. Athenienses in pugna Marathonia tam fortiter pugnaverunt, ut eorum auctoritas apud omnes Graecos nulla alia victoria magis aucta sit. 7. Ne optetis, ut laudeminT, sed ut merita laude orneminT. 8. Quid ab Ulixe GraecTs suasum est, ut Troiam expugnarent? 9. Nuntius monitus erat, ut per silvam in urbem properaret; tamen per agros properavit. 10. Quis ils, a quibus doctus erit, gratus non erit? 11. Profecto non beatus eris, nisi a te cupiditates coercitae erunt. 12. Duae urbes opulentissimae ab eodem ScTpione deletae sunt. 13. Sl dux noster plures mllites habuisset, a patria calamitas pro- hibita esset. 131. 1. Rim bi se bil razdejal, ko bi ga bili sovražniki osvojili (pas.). 2. Smrt plemenitega moža so objokovali revni prebivalci mesta (pas.). 3. Resnično srečni ne bodete, če ne ukrotite la¬ komnosti (pas.). 4. Ko bodete videli prijatelje (pas.), hitite z njimi k svojim staršem! 5. Prebivalce onega mesta je prestrašil prihod sovražnikov (pas.). 6. Sin, od očeta opominjan, se je izogibal družbe (gen.) slabih ljudi. 7. Bili ste nehvaležni in niste po¬ delili hrabremu vojskovodji zasluženih časti (pas.). 8. Od pri¬ jateljev opomnjen biti ni neprijetno. 9. Mojemu očetu je bil zdravnik svetoval (pas.), naj ostane (impf.) v Italiji; ker se pa zdravnikovemu nasvetu ni pokoril, ni ozdravel (= se ni ozdravil). 9. Kaj ste odgovorili vprašajočemu potniku (pas.)? 10. Če bodeš opominjan (fut. II.), ubogaj! 11. Da se je število naših prijateljev pomnožilo! 12. Ko so bili Grki razdejali Trojo 45 (pas.), so bila vsa pota napolnjena z orožjem in s telesi. 13. Ko bi bili meščani složni bili, bi bili odvrnili sovražnika od mesta (pas.). 132 a. Corvus et vulpes. Corvus caseum rostro tenens in altam arborem volaverat. Vulpes cum illum vldisset, ipsa caseum habere optavit. Cum igitur formam eius pennasque pulchras laudavisset, te, inquit, regem avium nominarem, sT cantus formae tuae similis esset. Tum ille, cui laudes vulpis placebant, ut etiam vox sua (njegov) ab ea laudaretur, rostro aperto cantavit; sic caseo prTvatus est, quem vulpes devoravit. 132 b. Asinus cum pelle leonis. Asinus, quT pellem leonis šibi paraverat, homines et bestias forma sua terrebat. Sed cum celerius se moveret, aures eius videbantur. Tum vulpes, quae aderat, iam, inquit, me non terres, quod aures tuae me docent de leone, quT in pelle inest. Tretja konjugacija. A. Aktiv. § 110. 1. Prezentovo deblo. 133. Indik. konj. in inf. prež. 1. Multas res utiles in schola dlscitis, puerT. 2. Iniuria minuis auctoritatem tuam. 3. Deum colamus, cui omnia beneficia debemus. 4. Utiles libros legatis, dTscipulT! 5. Mllites urbem defendant! 6. Hiems navigantibus mare claudit. 7. Semper ius vincat, nunquam utilitas! 8. Peto a te, ut scrlbas aliquid. 9. Nos dTscimus, vos luditis. 10. Vos curatis, ne mendacT hominT čredam. 11. Victoriarum omnium prTma et op tima est se ipsum vincere. 12. Difficilius est multos homines regere quam unum. 13. VerbTs adulatorum ne 1 ) un- quam 1 ) credas! 14. Quid est iucundius quam miserTs hominibus beneficia tribuere? 15. Ne dTcatis omnia omnibus! 16. MultT homines misere vlvunt. 133. >) = ne kedaj = nikdar. 46 134. 1. Vi govorite vedno resnico. 2. Pastir goni goveda na (in zak.) njivo. 3. Ta se branijo z rogovi. 4. Prijetno je dobrote deliti moči. 5. Kaj delaš? Pišem pismo. 6. Častite Boga, ki mu dol¬ gujete življenje in vse drugo (= vse druge reči)! 7. Izdajalca domovine zaničujemo. 8. Ne kupujmo nekoristnih reči! 9. Naj zmaga blaginja domovine! 10. Državljani naj branijo blaginjo države in cesarja! 11. Ne izroči dečku meča! 12. Vojne voju- jemo, da živimo v miru. 13. Starše ljubiti je prvi zakon narave. 14. Besede uče, vzgledi vlečejo. 15. Branimo svoje pravice (= svoja prava)! 16. Jemo, da živimo. 135. Imperfekt. 1. Vobls fidem habemus propterea, quod nun- quam vestram sententiam tegebatis. 2. Romam, cum in luctu erant, albam togam exuebant. 3. Cum Hannibal magnum ex- ercitum ad Romam ipsam adduceret, clves Romam territl sunt et in omnibus vils vocatum est: Hannibal ante portas. 4. ST templum lani apertum erat, clvitas Romana bella gerebat. 5. Prudentia Themistoclis, quT Atheniensibus suasit, ut urbem relinquerent et navibus se defenderent, llbertas Graeciae ser- vata est. 6. Homer! carmina, quibus vTtam antlquitatis cogno- scebam, dTligenter legebam. 7. Sexto decimo aut septimo decimo aetatis anno adulescentes apud Romanos togam virTlem sumebant. 8. MTlites Romani in hibernls casas stramentTs tegebant. 9. Pulchros libros tuos emeremus, sl eos venderes. 10. Plura tibi scrTberem, amTce, nisi pater me moneret, ut Latina voca- bula dlscerem. 136. 1. Kaj je odgovorilo onih 300 Lacedemoncev, od katerih je bil zahteval Kserks, da naj izročijo (impf.) orožje? 2. Skrbeli smo, da se naučimo koristnih umetnosti. 3. V šoli bi se ti 0 mnogo koristnih reči naučil, ko bi bil marljiv in pazljiv. 4. Rim¬ ljane je Pir, epirski kralj (= Epira), ki je iskal bojne slave, premagal. 5. Rimljani so v dvomnih zadevah (= rečeh) vpra¬ ševali za svet Sibiline knjige. 6. Sedaj čitam stvari, ki sem jih dolgo preziral. 7. Ljubimo vas, ker ste vselej odkrito povedali svoje mnenje. 8. Nikdar nismo prezirali hvale dobrih. 9. Zakaj si kupovala knjige, hči? Da bi jih podarila revni deklici, ki zelo rada bere, pa ni imela denarja, da bi si jih kupila. 47 10. Hvala vam (= zahvaljujem se vam), prijatelji, ker ste tako pogumno branili pravico in resnico. 137. Fut. I., imperativ, particip., gerundij. 1. Lacrimae mi- seriam non minuent. 2. Damnum non contrahes, sl cautus eris- 3. Bonus cTvis patriam iuvare non desistet. 4. Cras navem sol- vemus, amTcI. 5. Mors corpus tuum dissolvet, animum non ex- stinguet. 6. Post paucos annos Ciceronis libros legetis, puerT. 7. In- utiles libros neque ememus neque legemus. 8. DTvide et impera! 9. CTves patriam defendunto! 10. Mentem homines alunt dT- scendo et cogitando! 11. PuerT, nune est tempus dTscendT. 12. Virtutem colite, adulescentes! 13. Antonius me flens oravit, ut amico librum redderem. 14. Quis honorem non tribuet eT viro, a quo patria magno perTculo lTberata est? 15. ST linguam Latrnam dTsces, mentem acues. 16. MendacT hominl verum dT- centT (če tudi . . . govori) non credimus. 17. In silvTs lepores, in verbTs quaere lepores! 18. Homo ad agendum natus est. 19. Pauca petentibus desunt pauca. 138. 1. O potresu, ki je uničil mnogo poslopij našega mesta, ti bom pisal jutri. 2. Kedaj mi pošlješ knjigo, ki ti jo je po¬ daril oče? 3. Kdo izmed 0 vas bo branil domovino? 4. Danes bomo brali Ezopove basni. 5. Dobri in previdni ljudje bodo vedno govorili, kar je res, toda ne bodo vsega (pl.) vsem pra¬ vili. 6. Če bodete pazljivi, dečki, se bodete latinščine (latinskega jezika) lahko učili. 7. Drugemu odpuščajte, sebi nikdar! 8. Učenci naj berejo dobre in koristne knjige! 9. Lažnivega človeka se ogiblji in ga 0 zaničuj! 10. Želim, da se vadiš umetnosti (= vadiš umetnost) pisanja. 11. Piši,mi vse (pl.), kar vam je pripovedoval učitelj o trojanski vojni. 12. Veseli so obrazi igra¬ jočih se dečkov in deklic. 13. Mnogi se razveseljujejo z igranjem; mene razveseljuje branje in pisanje (pas.). 13. Lju¬ bimo in spoštujmo domovino! 14. Ljudje, ki pridno delajo (= delajoči), so navadno zadovoljni. 2. Perfektovo deblo. 139 a. Perfekt. 1. AmTcitia, quam utilitas constituit, firma non est. 2. Romani Carthaginem delere constituerunt. 3. Utinam 48 amlcus navem solverit! 4. Fortissime defendistis patriam, mT- lites! 5. Romam multa ex Graeco sermone in suum sermonem verterunt. 6. Illos libros tuos iam legi. 7. Utinam legeritis car- mina clarissimT poetae nostrl! 8. Res emistT, puer, quae tibi non proderunt. 9. Cur patriam rellquistis, cui omnia debetis? 10. Alexander Magnus hostes, non cupiditates suas fregit. 11. Luxuria magnas cTvitates corrupit. 12. Se ipsum vTcisse pulcherrima est victoria. 13. Populus Romanus saepe maximum hostium numerum parvTs copiTs fiidit. 139 b. 1. Gratias tibi ago pro malis, quae mihi mlsistT. 2. Persae ingentes copias contra parvum Graecorum numerum duxerunt. 3. Quando legetis libros, quos Livius de TnsTgnibus Romano- rum factTs scrTpsit? 4. QuT homines mali adeo contempserunt mortem, ut laeto vultu venenum biberint aut rogum ascende- rint? 5. Caesar multa bella gessit. 6. Antonius is (tak) est, ut senatus auctoritatem contempserit. 7. Pecuniam redde, quam tibi tradidimus, ne accuseris. 8. Quid didicistis, amid? 9. Cur tam neglegentes fuistis, puerl, ut carmen pulchrum non edidi- ceritis? 10. Magnorum virorum vTtas cognovisse non solum iucundum, sed etiam utile et necessarium est. 11. Hannibalis exercitus apud Cannas plurimos Romanos cecldit. 140. 1. Darej, kralj peržanski, je sklenil tretjo bitko biti in je peljal L 331 pr. Kr. velikansko vojsko proti Aleksandru, kralju macedonskemu. 2. Kdo je napisal pismo, ki si mi ga poslal? 3. Pišoč in beroč sem se mnogo naučil. 4. Rimljani so vojevali s Kartažani tri vojne. 5. Moji bratje ljubijo latinščino (= la¬ tinski jezik) tako zelo, da so prebrali mnogo Ciceronovih knjig. 6. Nismo taki (is), da bi bi bili prezirali (pf.) zakone in ugled oblastev. 7. Da sem podelil knjige res revnim in pridnim učencem! 8. Dobro je učiti se, bolje naučiti se. 9. Svojo do¬ movino izdati je gnusno. 10. Po salaminski bitki so si skoraj vse države Grecije izvolile 1 ) Atence za 0 voditelje proti Perža- nom. 11. Sovražniki so bili tako strahopetni, da izmed 0 naših ni skoraj nihče padel. 12. Naši vojaki so mnogo sovražnikov pobili. 140. 'j Prim. 70, 12. 49 141. Pluskvampf. in fut. II. 1. Cum epistulam meam legeris, sententiam tuam mutabis. 2. Sl gratias egissetis pro beneficiTs, ingratT non nominareminl. 3. Amlcus statim mihi scrlpsit, ut promlserat. 4. Fratri aegroto uvas donavT, quas in horto carp- seram. 5. Sl imperator auxilium mTsisset, cTves hostl urbem non tradidissent. 6. Sl hostes vTcerint, in pace non vTvemus. 7. ST semper bene vTxisses, mortem nunquam timuisses. 8. Cum aliTs beneficia tribueritis, silete! 9. Cum omnia didicero, tecum in horto ludam. 142. 1. Nas je ljubki vonj cvetlic, ki ste jih bili natrgali na vrtu, razveselil (pas.). 2. Sklenili smo bili po zimi ostati v Italiji; in bili bi ostali tam, ko bi nam bil oče dovolil. 3. Pismo, ki si mi ga bil poslal, je moje boli zmanjšalo. 4. Merkurij, božji sel, je vodil Priama v tabor Ahila, ki je bil ubil Hektorja. 5. Če ne bomo zaprli mestnih vrat, bodo sovražniki mesto osvojili. 6. Za¬ kaj so tvoji starši prodali vrt, ki so ga bili kupili? 7. Slabotno bo pri¬ jateljstvo, ki ga bo ustvarila (= sklenila) korist. 8. Jaz 0 bi ti bil več pisal, ko bi sel ne bil hitel. 9. Ko je bil neki Peržan rekel Spartancu (= k Spartancu): „Od (prae z abl.) velike množice naših pušič ne bodete videli solnca", je ta odgovoril: „Zelo prijetno nam bo, kajti bojevali se bomo v senci." 10. Ko mi bodo starši poslali denar, si kupim zelo koristne knjige. 11. Ko te popeljem na vrt, ti pokažem velikansko grozdje. 12. Ako zmanjšate svoje skrbi, boste srečnejši. Supinovo deblo. 143. 1. HelvetiT legatos ad Caesarem mTserunt pacem petTtum. 2. Omnia praetermittam, quae turpia sunt dictu. 3. GraecT llbertatem patriae semper defensurT erant. 4. Amlcus meus optima Graecorum opera in nostrum sermonem versurus est. 5. Xerxem Graeciam sub potestatem suam redacturum Athe- nienses vTcerunt. 6. Bellum scrTpturus sum, quod populus Romanus cum Iugurtha, rege Numidarum, gessit. 144. 1. Moji starši ne nameravajo zapustiti Italije, dokler bo tukaj mraz. 2. Dobro se mora razložiti, kar (pl.) je težko spo- Dr. Jos. Pipenbacher: Lat. vadnica. ^ 50 znati. 3. Vojskovodja je poslal konjenike naprej branit mesto. 4. Mi 0 hitimo v mesto kupovat potrebnih knjig. 5. Ko sem ti hotel pisati (= pisati hotečega), me je oče povabil na izprehod (= k izprehajanju). 6. Citati hočemo životopise (= življenja) slavnih (illustris, -e) vojskovodij, ki jih je napisal Kornelij Nepot. B. Pasiv. § 112. 1. Prezentovo deblo. 145. Indik. in konj. prež. 1. Omnes dolores tempore minu- untur. 2. Legatus mittitur ad ducem, quT urbem defendit. 3. Proditores etiam ab iTs, quibus profuerunt, contemnuntur. 4. Ilir feminae pauperT vestem donemus, ne frlgore laedatur! 5. Utiles libri a vobls emantur, puerl! 6. Trahimur omnes studio laudis et gloria maxime ducimur. 7. Exemplo virtus bene dlseitur atque docetur. 8. Spe alor; nam miser homo sum. 9. Sl nune bene regeris, aliquando vir probus eris. 10. Curate, ne vincaminl doctrlna a multls! 146. 1. Ta zemlja se deli na (in z ak.) pet delov. 2. Mesto in božja (bogov) svetišča se naj od vas branijo! 3. Dobri vas ne prezirajo, pošteni možje. 4. Skrbite, dobre deklice, da go¬ vorite vselej resnico (pas.)! 5. Tukaj ni mesto (= kraj), da se mnogo (pl.) govori. 6. Želim, da vas branijo dobri (pas.). 7. Na (ex) sadovih se spoznajo rastline. 8. Uči se latinščine z veliko vnemo (aere studium), da se bistri (= ostri) tvoj razum! 147. Im p er f. in fut. I. 1. A nobls praeceptores nostrT semper colebantur. 2. Res publica Romana ab anno quingentesimo de- cimo usque ad annum a. Chr. n. trlcesimum alterum a con- sulibus regebatur. 3. Ab omnibus bonls colereminT, sl semper iustl essetis. 4. Urbs ab hostibus non expugnabitur, sl a vobls, mllites, fortiter_ defendetur. 5. Ex operibus, non e verbls co- gnosceminl. 6. A fratribus cotldie puerls epistulae mittebantur. 7. A dlscipulls lingua Latina facile dlsceretur, sl dlligentes essent. 8. Legebaris et legeris, Homere, dum lltterae Graecae 51 colentur. 9. Valde offenderemur, sl donum nostrum a te repu- diaretur, 10. Defendereris ab optimo viro, amlce, nisi causa tua iustitia laederetur. 11. Semper elaborabam, ne a bonls hominibus contemnerer. 12. Bonus cTvis dlcar, sl patriae pro- dero. 13. Memoria minueretur, nisi cotldie cxerceretur. 148. 1. Pri Lacedemoncih so se starčki zelo spoštovali. 2. Grki so prekašali (vinco) Rimljane v° umetnostih (pas.). 3. Sokrata so ljubili (dlligo) učenci in prijatelji (pas.). 4. Učenci bi si ko¬ ristili, ko bi brali dobre knjige (pas.). 5. Mnogo pisem vam bodem pisal (pas.), če vam bodo pripravljala veselje (pas.). 6. Dobri otroci bodo svoje starše vedno spoštovali (pas.). 7. Konzul je ukazal, da se mestna vrata zapro. (impf.). 8. Starši so vas pošiljali v šolo (pas.), da bi se naučili latinščine. 9. Grki in Rimljani so častili mnogo bogov (pas.). 10. Mi 0 bi se zani¬ čevali, ko bi zapustili pot poštenosti. 11. Žene in otroci, vaši možje in očetje vas bodo branili z največjim junaštvom. 12. Ko bi bil delaven, bi te ne stiskala beda (pas). 13. Nikdar se ne bode zmagala nevarnost brez nevarnosti. 149. Imperativ, inf. gerundiv. 1. Lex erat Solonis: a quo leges cTvitatis contemnuntur, in exsilium mittitor! 2. Cupidita- tibus regi turpe est. 3. Dellberandum est diu, quod constituen- dum est semel. 4. Nemo ante mortem beatus dlcendus est. 5. PessimI homines ab omnibus contemnuntor! 6. Semper coli- minT a gratls dlscipulls, magistri! 7. Ab omnibus hominibus contemnitor, iniuste vir! 8. Ex bonls librls multae et utiles res dlsci possunt. 9. Boni poetae leguntor et edlscuntor! 10. Libri non solum eml, sed etiam legi debent. 150. 1. Očem se mora bolj verovati kakor ušesom. 2. Učenci naj ne berejo škodljivih knjig (pas.)! 3. Od hudobnih ljudi za¬ ničevan biti ni sramotno. 4. Učenost se ne more za 0 denar (abl.) kupiti. 5. Čednost se naj brani od vseh dobrih! 6. Naši vojaki niso mogli premagati sovražnih čet. 7. Sramotno je od enakega premagan biti (prež.). 8. Vedno se naj izbere naj¬ manjše zlo (plur.)! 4 * 52 2. Supinovo deblo. 151. 1. Oppidum a clve improbo proditum ab hostibus ex- pugnatum est. 2. FTlius rem familiarem a patre relictam indu- stria auxit. 3. Non omnia, quae ab oratore dieta sunt, proba- mus. 5. BrevT tempore epistula, quam tibi herl missurus eram, scrTpta erit. 6. Libri, qui a patre meo emptT mihique traditl sunt, tibi et amlco nostro, sl eos legetis, placebunt. 7. Arte medici perltissiml nobls redditus es, carissime amlce. 8. Car- pamus uvas carptasque illl feminae aegrotae donemus! 9. Om- nes mllites, qul anno a. Chr. n. quadringentesimo quinto decimo ab Atheniensibus in Tnsulam Siciliam missl erant, a Syracu- sanls occlsi sunt. 10. Sl hostes victl erunt, in pace vlvemus. 11. Quis tam perfectus est, ut virtus ab eo nunquam negleeta sit? 12. Utinam lectae sint a vobis epistulae, quae ante paucos dies vobis scrlpseramus! 13. Iniuria contemptum esse acer- bum est. 1. Prebranih (= branih) besed se bodete učili (pas.), učenci. 2. Ahil je hotel Agamemnona, ki ga je bil razžalil (pas.), ubiti. 3. Hektor, hrabri Priamov sin, bi bil zažgal grške ladje, ko bi jih ne bil branil Ajak (pas.). 4. Kartagino, ki so jo Rim¬ ljani 1. 146 pr. kr. osvojili in razdejali, so bili ustanovili Feni- čani 1. 880 (pas.) 5. Ko bi ne bili hrabri bili, bi vas bila veli¬ kanska množica (numerus) sovražnikov premagala in uničila (pas.). 6. Neron je užgal mesto Rim (pas.). 7. Če bodete pre¬ magali sovražnike v° srditem boju, vojaki, vas bodo hvalili vsi dobri sodržavljani (pas.). 8. Atenci so se na maratonskem polju tako hrabro bojevali, da jih niso premagali brezštevilni Peržani. 9. Za blagor domovine pasti (= ubit biti) je zelo slavno. 10. V Aziji so Rimljani nakupili mnogo sužnjev (pas.). 11. Cezar je vojeval mnogo vojn (pas.). 12. V maratonski bitki je padlo (= se je ubilo) 192 Grkov in 6400 Peržanov. ■v Četrta (i-)konjugacija. A. Aktiv. § 110. 1. Prezentovo deblo. 153. Indik., konj. in inf. 1. Dlcit Socrates, vir sapientissimus: Ego nihil scio praeter id, quod (da) scio nihil; sed multl ho- 53 mineš id quoque neseiunt. 2. Pluvia agrum mollit. 3. Per hiemem ursT in antrTs dormiunt. 4. Curas tuas somno lenls. 5. Adulescentes artibus bonls erudlmus. 6. Causas inimlcitiarum saepe non repentis. 7. Aperias parentibus voluntatem tuam! 8. Vocem verorum amTcorum audiamus! 9. Parentibus magi- strTsque oboediatis! 10. Deum rogamus, ut te servet et custo- diat. 11. Cur amTco non adsim doloresque eius leniam? 12. Nihil scire turpe est. 13. PunTre iucundum non est. 14. Unde venTtis, amid? 154. 1. Življenje onih, ki služijo svojemu poželjenju (pl.), je zelo bedno. 2. Bog kaznuje nepoštene ljudi. 3. Poslušajte glas pojočih ptic! 4. Toliko vemo, kolikor imamo (= držimo) v° spominu. 5. Životinje imajo oči, da vidijo, ušesa, da slišijo, 6. Petje ptic, ki ga poslušam v gozdu, me razveseljuje (pas.). 7. One, ki so hrabro (= s hrabrim duhom) bojujoči se za do¬ movino v bitki padli, pokopljimo! Njih spomin se bo od nas vedno slavil. 8. Nisi dober državljan, če služiš svoji slavi, ne koristi domovine. 9. Kje naj najdem onega, ki bi stavil (prež.) prijateljevo čast nad svojo? 10. Nobena bol ni tako velika, da bi je dolgost časa ne zmanjšala in olajšala (prež.). 11. Hu¬ dobne ljudi slušati je sramotno. 12. Boli bednih ljudi lajšati je plemenito delo. 155. Imperf. in fut. I. 1. Romani castra alto vallo fossaque lata muniebant. 2. Per totam noctem saeviebant procellae; tu dormiebas, sed ego eas audiebam. 3. Hilaritate trlstitiam tem- poris condiebamus. 3. Parentes mel pauperem hunc puerum nutrlrent, sl modestior fuisset. 5. Magna victoria bellum flniet. 6. Praeceptores eos dlscipulos punient, qul clamaverint. 7. Per errores ad veritatem venies. 8. Cupiditatibus nunquam servie- mus. 9. Sl consilio med oboedlretis, non tam diu dormlretis. 10. Multas res nesclremus, nisi eas didicissemus. 11. Legibus semper oboediam. 156. 1. Jaz sem bil lačen, ti si me hranil. 2. Cesar Avgust je spaval po 7 ur. 3. Pošteni možje niso in ne bodo nikdar slu¬ žili denarju. 4. Čas bode olajšal našo bol. 5. Dobri državljani so se silno trudili, da bi končali žalostno državljansko vojno. 54 6. Čuvaji so stražili grad, da bi sovražniki ne našli dohoda. 7. Vi 0 bi si utrdili pot k sreči, ko bi zmeraj pošteno živeli. 8. Gosposke vas bodo kaznile, če ne bodete pokorni zakonom. 9. Nasvete pametnih mož bom vedno slušal. 10. Smrt bo kon¬ čala vse naše boli. 157. Imperativ, particip in gerundij. 1. Hominem mortuum in urbe ne sepelTto! 2. VenT in hortum, FrancTsce! Ego et Antonius te iam exspectamus, ut ludls nostrTs intersTs. 3. Pro- bitatl servientes satis fellces eritis. 4. AperTte portas, servT! Hospites adsunt. 5. Non semper facultatem audiendT habebitis. 6. Venite, amid, dolores vestros leniam! 7. MultT Troianl dor- mientes a GraecTs occTsT sunt. 8. Cantu tuo animl audientium delectati sunt. 9. Mllites castra muniunto et custodiunto, ne ab hostibus expugnentur! 10. Oboediendo parentibus gaudium parabitis, liber!. 11. Aures habemus ad audiendum. 158. 1. Sliši mnogo koristnih stvari! 2. Pokopljite trupla v boju ubitih vojakov! 3. Tvoj glas razveseljuje duha (pl.) slušateljev (= poslušajočih). 4. Starši naj kaznijo hudobne dečke, da ne pomnože njih napak! 5. Učenec naj bo pokoren (oboedio) uči¬ telju! 6. S kaznijo (kaznovanjem) nameravajo učitelji lene dečke poboljšati. 7. Pridite v gozd in poslušajte ptičje petje! 8. Bogatini (= bogati ljudje), lajšajte bedo revnih ljudi s hrano (= hranjenjem) in obleko (= oblačenjem)! 9. Zvežite in stra¬ žite izdajalce, da se ne oproste! Perfektovo deblo. 159 a. Perfekt. 1. Natura herbas et flores pulcherrime vestlvit. 2. Tantum fuit Achillis odium in Hectorem, ut ipsa mors illud non flnlverit. 3. PhoenTx flevit, quod Achilles, quem educave- rat et erudlverat, a Troianls necatus est. 4. Nisi dormlvissemus, incendlo territT essemus. 5. Romani urbem, quam hostes munl- verant, expugnaverunt et dlruerunt. 6. Cum accusatum audl- veris, iudica! 7. Legibus oboedlvisse clvibus maxima laus est. 159 b. 1. Legati Dare!, regis Persarum, ad Alexandrum Magnum venerunt pacem rogatum. 2. Mllites pugnantes non senserunt 55 vulnera. 3. Aquam ex flumine hausimus, ut dolores mllitis vul- neratT lenTremus. 4. Omnia, quae per amTcum comperero, tu prTmus audies. 5. Caesar aliquando hostem tam facile vTcit, ut senatu! Romano victoriam hls tribus verbTs nuntiaret: Veni, vid!, vici. 6. Cui non gratum est amTcum invenisse. 7. Tibi gratus essem, s! iam hodie advenisses. 8. Utinam sanam aquam hauserim! 9. Mllites nostrl, cum captlvos v!nxissent, mortuos sepelTverunt. 1. Knjige, ki si jo danes od mene zahteval, nisem našel. 2. Ko bi bil ti 0 včeraj bil v mestu, bi bil tam vse (pl.) izvedel, kar smo slišali od prijatelja. 3. Celo noč brez sna spati (pf.) je prijetno. 4. Kdo je oblekel zemljo z lepimi cvetli¬ cami? 5. Ko bodo vaši prijatelji slišali onega govornika, bodo odobravali njegovo mnenje. 6. Da sem s svojim pismom olajšal tvojo bol! 7. Vi niste slišali pesmi odličnega pesnika. 8. Pra¬ vega prijatelja najti (pf.) je velika sreča. 9. Ko prideš v naše glavno mesto, boš videl mnoga [in] lepa poslopja. 10. To (= te) so Ciceronove besede: državi sem vedno služil, sebi nikoli. 11. Vojaki, ki so bili po (per) noči stražili tabor, so po dnevi spali. 12. Ko bom vse učitelje slišal, ti pišem o tvojem sinu svoje in njih mnenje. Supinovo deblo. 161. 1. Pars exercitus urbem nostram custodTtum venit. 2. Ni- hil praetermittatis, amTcT, quod est iucundum audTtu! 3. Eum, qui pecuniae et voluptatibus servlturus est, omnes bon! vitu- perabunt. 4. Sl oratorem audTtur! estis, silete! 162. 1. Najbolje je iznajti (= najti), kar koristi i tebi i vsem ljudem. 2. Danes so prišli starši v mesto kaznovat svojega le¬ nega sina. 3. Če hočete lajšati bedo revežev (== lajšati hoteči), ne štedite z denarjem! 4. Nikoli nisem nameraval k tebi priti, ker je bilo vedno veliko število prilizovalcev okoli tebe. B. Pasiv. § 112. 1. Prezentovo deblo. 163. Indik. in konj. prež. in imperf. 1. TrTstitia animl dulci spe lenTtur. 2. Quis nostrum non optat, ut hoc bellum fmiatur ? 56 3. Legibus parete, ne puniaminl! 4. Curate, ut illT homines improbT vinciantur et a magistratibus nostrTs puniantur. 5. Ale- xander Magnus imperavit, ut corpus DareT, quem neeatum reppererat, sepelTretur. 6. PuerT in schola lltteris erudiuntur, ut tempore futuro clves utiles patriae sint. 7. Castra a mTliti- bus cuštodiebantur. 8. Nos omnes a deo nutrlmur. 9. Rheno et Danuvio imperium Romanum fmiebatur. 10. Čara patria, a fortibus tuTs fTliTs custodiaris! 11. PunTrer, nisi legibus cTvitatis oboedTrem. 12. PlurimT dolores tempore, omnes morte fTniuntur. 13. Cui omnia debes? A quo nutrlris et ctistodTris? 164. 1. Glad začinja jedi (pas.). 2. Celo največjo bol olajša čas (pas.). 3. Od oblastev se čuvajo zakoni. 4. Katero mesto se ni utrjevalo z zidovjem, ampak s hrabrostjo? Lacedemon. 5. Grki glave niso pokrivali (pas.). 6. Trupla se v starih časih niso pokopavala. 7. V šoli smo, da se v znanostih in umet¬ nosti izobrazimo. 8. Vsak zločin se naj kaznuje! 9. Naj se zasliši (= sliši) tudi druga stranka (= del)! 10. Ko bi se voje- vala vojna, bi se mesta utrjevala. 11. Ljubke glasove ptic radi (libenter) slišimo (pas.). 12. Oni, ki so padli v bitki, naj se pokopljejo na bojnem polju (campus proeliT)! 13. Prijateljem so se vedno odpirala vrata našega mesta. 165. Fut. I., imperativ, inf. prež., gerundiv. 1. Non semper, puerl, a parentibus jiutrieminT et vestieminl. 2. Jure punieris, si peccaveris. 3. A dTvitibus hominibus vestiminT, pauperes. 4. Audi et oboedT; punTrl tibi non placebit. 5. Vita nostra morte fTnietur. 6. Portae hominT, qul hostibus servTvit, non aperientur. 7. LenTre, amTce; iustus iudex scelera inimTcorum tuorum puniet. 8. IT, quT legibus non parent, puniendT sunt. 9. Nemo sepelTtor in urbe! 10. Clamor InfelTcis viri propter magnum intervallum audTrT non potuit. 166. 1. Tvoje bolečine, preljubi oče, se bodo lajšale od zvede¬ nega zdravnika. 2. Starši vas bodo kaznovali (pas.), če njih ukazom ne bodete pokorni (fut. II.). 3. Bogatini morajo hraniti in oblačiti reveže. 4. Možje, če bodete hoteli podeliti domo- 57 vini najlepše darove, bodete morali zelo dobro vzgojiti svoje 0 otroke. 5. Tudi najhujše zlo se bode enkrat končalo. 6. Tvoja pomoč me bo rešila vseh bremen. 7. Strogo se morajo kazno¬ vati oni, ki zasmehujejo reveže. 8. Solonov zakon je bil: ka¬ teri bodo padli v vojni, se naj pokopljejo na državne stroške (puhlice)! 9. Prošnje prijateljev vas naj omehčajo (pas.)! 10. Po krivici kaznovan biti ni sramotno. Supinovo deblo. 167. 1. Aqua a nobls hausta pura et sana est. 2. Romani a GraecTs artibus et lltterls erudltl sunt. 3. Deslderium absentis amlcl epistulTs saepe lenltum est. 4. ContentT homines, flr- missimls armls contra paupertatem munltl estis. 5. Quam multi homines innocentes vTnctT in carceribus miserrimam Vitam f Inlverunt. 6. Hostes a nobls tantum afuerunt, ut eorum clamor in castrls nostrls vix audltus sit. 7. Sl patientior fuisses, dolores tul iam lenltl essent. 8. Xerxes omnes sacerdotes, qul in arce Athenarum inventl erant, necavit. 9. Multae res notae non essent, nisi času inventae essent. 10. A quo clvis Roma- nus vlnctus erit, punltor! 11. Bene erudltum esse melius est quam magnas dlvitias habere. 168. 1. Od vojakov zastraženi tabor se od sovražnikov ni mogel osvojiti. 2. V vseh časih se je našlo malo ljudi, ki bi premagali svoje poželjenje (pl.), več, ki bi premagali sovražne vojske. 3. Če bodo tvoje bolečine jutri olajšane, te obiščem s prijateljem in njegovim bratom. 4. Konjeniki bi se bili rešili, ko bi njih bega ne bila ovirala široka reka. 5. Otroci mojega prijatelja, ki jih je bil redil in vzgajal moj oče, so zapustili včeraj naše mesto. 6. Ker je razsajal silen vihar, mrtvecev nismo mogli pokopati (pas.). 7. Vas je vzgojil brat mojega učitelja (pas.). 8. Sramotno je [dobri] glas pokopanega moža z besedami grditi. 9. Da so vojaki dobro utrdili in zastražili tabor (pas.)! 10. Ko bi bili Trojanci Heleno vrnili, bi se bila trojanska vojna prej končala. 11. Izdajalca so našli in zvezali (pas.). 58 169. Pripovedke in basni. 1. Enej. Cum GraecT decimo belil anno Troiam dolo expugnavissent, urbs incendio deleta est, incolae necatT, feminae vlnctae et in Graeciam transportatae sunt, ut servTrent. In numero eorum Troianorum, quos diT servaverunt, fuit Aeneas, fTlius Veneris, vir fortissimus et prudentissimus. Is iam initio consilia et faci- nora Paridis nunquam probaverat; et cum iniuriam huius viri cognovisset, optaverat et suaserat, ut bellum flnlretur. At cum hoc consilium repudiatum esset, neque laboribus neque vulne- ribus fatTgatus omnibus proeliTs interfuerat et cum ipso Achille pugnaverat. Tum fuga vltam servavit et tanta ‘) fuit pietate') erga parentes, ut patrem senem umeriš suis ex urbe portaret. Cum ceterTs Troiams, quT ex clade servatl erant, postea in Italiam venit ibique novam patriam repperit. 2. Kmet in sinovi. Agricola senex cum mortem appropinquantem sentlret, fTlios convocavit, quorum discordiam cognoverat et saepe vitu- peraverat. Tum vrnctas virgas ils tradidit et imperavit, ut eas frangerent. Cum fratres frustra elaborarent et virgae ab iTs frangT non possent, pater eas solvit. Cum singulas facillime fregissent, didicerunt haec: concordia firma res est, discordia perniciosa. 3. Lisica in grozdje. Vulpes cum magna farne premeretur, uvam in alta vite pendentem appetebat. Tandem inanT labore fatlgata est et discedens, nondum, inquit, maturae et dulces sunt; acerbas non gustarem, etiamsT in via repperissem. 4. D e d al. Daedalus, artifex perltissimus, in Cretam Tnsulam ad regem MTnoem venit. Ibi labyrinthum aedificavit. Sed cum rex eum laesisset, alas et šibi et Icaro fllio paravit et cum eo avolavit. Icarus nova arte volandT superbus soli appropinquavit. Tum 169, 1. >) tolike ljubezni; prim. 33, 11. 59 cera alarum solis radiis mollita est. Ipse in mare decidit, quod ex (po) eo Icarium nominatum est. Daedalus in Siciliam venit. 5. Tantal. Tantalus tam carus fuit omnibus diTs, ut ad epulas eorum invltaretur et consilia eorum cognosceret. Sed cum ea, quae apud deos audTverat, mortalibus proderet, apud Tnferos media in aqua collocatus est. Hanc frustra studebat haurTre, nam semper recedebat. Etiam fructus, qul super caput eius pen- debant, frustra studebat carpere, nam rami vento moti rece- debant. 6. Ni ob a. Amphlon, quT Thebas murls munlvit, uxorem duxit Nio- bam, Tantal! fTliam, et ex ea septem fTlios septemque fllias habuit. Sed cum Nioba Latonam superbTs verbTs laesisset, quod (ceš da) illa duos, ipsa quattuordecim llberos haberet, Apollo fTlios, Diana fTlias eius omnes sagittTs occTderunt. Tum Nioba omnibus liberTs orbata in saxum mutata est. 7. Jabolko Diskordije. Ad nuptias PeleT et Thetidis omnes diT invTtatT erant praeter Discordiam. Haec Tra et dolore mota malum mTsit, in quo scrTpta erant haec verba: Pulcherrima dea me habeto! Cum igitur et luno et Minerva et Venus illud malum appeterent et magna esset discordia dearum, Iuppiter Mercurio imperavit, ut eas ad Paridem, Priami fTlium, duceret, qui prope Troiam pastoribus praeerat. ParidT igitur luno, si se (njo) pulcherri- mam iudicavisset, omnium terrarum regnum, Minerva pruden- tiam et gloriam, Venus Helenam, pulcherrimam omnium mu- lierum, promTsit. Tum Pariš Veneri malum tradidit. Paulo post in urbem Spartam venit et Helenam, MenelaT regis uxorem, secum duxit. Haec erat causa belil Troicl. 7. Ifigenija. Classis Graecorum cum in portum Aulidem convenisset, multos dies tempestatibus retinebatur. Itaque Agamemnon, dux exercitus, sacerdotes interrogavit: Quae est causa tempestatum? Hi responderunt haec: Tempestatibus missls nos impedit Diana, quam superbia tua laesistl; sl Tram deae placaturus es, el im- molare debes fTliam tuam IphigenTam. Tum IphigenTa ex patria 60 adducta est, ut Dianae immolaretur; sed dea cervam pro ea sumpsit et virginem in terram Tauricam duxit, ubi templo praeerat. 170. Božidar in Srečko. B. Pridi na vrt, Srečko; dosti sva brala in pisala; sedaj se bova igrala. S. Jaz bom prej dokončal svojo nalogo. B. Je še nisi dovršil? S. Nisem se še vsega (pl.) naučil. Ti si se vse (pl.) naučil, kar nam je velel učitelj ? B. Ne vsega. S. Torej še ni dovoljeno igrati se. B. Zakaj bi ne bilo dovoljeno (prež.)? Po igri se bom še 0 drugo (= ostalo) učil. S. Toda bolje je prej se učiti, potem se igrati. B. Kako sitnega tovariša imam! S. Nisem siten, toda dovršiti hočem, kar nam je učitelj ukazal. B. Torej se učiva skupaj na pamet, poslušajva drug drugega! Ce obdrživa (fut. I.) vse v spominu, bova takoj hitela k igri. S. Tako naj bo; kajti po dovršenih delih je igra pri¬ jetnejša. 171. Spominski reki. 1. Ars longa, vita brevis est. 2. Ora et labora! 3. Dies diem docet. 4. LTttera scrTpta manet. 5. Tantum scTmus, quantum memoria tenemus. 6. Non scholae, sed vTtae dTscimus. 7. Par erit fortuna laborT. 8. Labor omnia vincit. 9. HTc Rho- dus, hTc salta! 10. Homo doctus in se semper dTvitias habet. 11. Errare humanum est. 12. Quae noeent, docent. 13. FestTna lente! 14. Fortuna est caeca. 15. Nemo ante mortem beatus dTcendus est. 16. Per aspera ad astra. 17. Sit mens sana in corpore sano! 18. Victoriarum omnium prTma et optima est se ipsum vincere. 19. Nihil mortl tam simile est quam somnus. B. Besednik k poedinim vajam. i. Sicilia, ae Sicilija insula, ae otok Britannia, ae Britanija (Angleško) puella, ae deklica rosa, ae roža aquila, ae orel ala, ae perut viola, ae vijolica amlcitia, ae prijateljstvo corona, ae venec vita, ae življenje Austria, ae Avstrija Italia, ae Italija terra, ae dežela, zemlja Europa, ae Evropa Asia, ae (Mala) Azija copia, ae množica bestia, ae (divja) žival, zver est je suni sta, so habet ima habent imajo et in. 3. Indikativ prež. akt. I. konjugacije gl. § 110. Patria, ae domovina silva, ae gozd umbra, ae senca ara, ae oltar dea, ae boginja mensa, ae miza epistula, ae pismo dTligentia, ae pridnost fortuna, ae sreča, usoda filia, ae hči ancilla, ae dekla femina, ae žena causa, ae vzrok laetitia, ae (vidno) veselje dono, as dam, obdarim, podarim paro, as pripravljam orno, as (o)krasim lacrimo, as jokam, jočem (se) laboro, as delam cur, zakaj ubi, kje in mensa, na mizi; in silva v gozdu; in na vprašanje kje? z abl.: na, v. 5. Columba ae golob via, ae pot aqua, ae voda herba, ae zel(išče) regina, ae kraljica magnus velik, magna velika, magnurn veliko opacus, opaca, opacum senčnat 3 iucundus 3 prijeten timidus 3 boječ globosus 3 obličast (okroglast) sedulus 3 priden densus 3 gost verus 3 prav, resničen sempiternus 3 večen necessarius 3 potreben aureus 3 zlat rusticus, 3 kmetski amo (amlcitia '), as ljubim laudo, as hvalim. i V ( ) stoje že znane latinske besede istega korena. 62 7. Domina , ae gospa, gospodinja iustitia, ae pravičnost agricola , ae m. poljedelec gallma ae kokoš poeta , ae m. pesnik scriba, ae m. pisar luna, ae luna, mesec nauta, ae m. mornar gloria, ae slava incola, ae m. prebivalec Graecia, ae Grecija (Grško) multus 3 mnog monstro, as kažem. 9. Imperativ prež. akt. I. konjugacije gl. § no. NtIus, I Nil fluvius, T reka Africa, ae Afrika amTcus ( amo , amicitia) 3 prijazen; amicus, T (substantiviran ad- jektiv) prijatelj deus, T bog dominus, T ( domina ) gospod, go¬ spodar mundus, T svet natura , ae narava cibus, T jed rivus, T potok hortus, T vrt legatus, T poslanec nuntius, I glasnik victoria, ae zmaga servus, T hlapec, suženj, sluga medicus, T zdravnik filius ( fTlia ), T sin ludus, T igra desidero, as zahtevam irrigo, as namakam erat je bil (3) erant sta bila (3), so bili (3). 10 . Procella, ae nevihta campus, T polje equus, T konj asinus, T osel aegrotus 3 bolen (bolan); aegro- tus, T (subst. adj.) bolnik discipulus , T učenec ripa, ae breg (reke, potoka) oculus, I oko animus, T duša perniciosus 3 poguben servo, as rešim (ohranim) propero, as hitim ambulo, as izprehajam se habito, as bivam saepe često, velikokrat quo kam libenter rad. 12 . Aeggptus, I f. Egipet populus, I f. topol fagus, T f. bukev ventus, T veter pirus, T f. hruška (drevo) cerasus, T f. črešnja (drevo) Corinthus, I f. Korint Delus, T f. Del Cgprus, T f. Ciper cedrus, T f. cedra fecundus 3 rodoviten altus 3 visok latus 3 širok, košat situs 3 ležeč; sita est leži clarus 3 svetel, slaven procerus 3 vitek flo, as pišem (pihati) per z akuz. skozi, po. 13. Efez Ephesus, T f. Rim Roma, ae 63 14. Puer, puerT deček liber, libri knjiga ager, agri njiva dTvitiae, arum bogastvo modestia, ae skromnost magister, tri učitelj vir, viri mož fabula, ae basen inimicus ( amicus, amicitia ) 3 ne¬ prijazen, sovražen inimicus, T (subst. adj.)neprijatelj, sovražnik socer, sočen tast gener, generl zet praeclarus ( clarus) 3 krasen obtempero, as (amicd dat.) po¬ koren sem (prijatelju), ubogam (prijatelja) delecto, as razveseljujem narro, as pripovedujem. 15. Sola schola, ae (reci: shola). 16. Vuium, T vino donum, T {dono) dar(ilo) stella, ae zvezda initium, T začetek vesper, vesperT večer Athenae arum Atene oppidum, T mesto Danuvius, T Donava rostrum, T kljun Graecus 3 grški: Graecus, T (subst. adj.) Grk Bacchus, T Bakli frumentum, T žito mendacium, T laž vitium, T napaka bellum, T vojna aurum ( aureus), T zlato argentum, T srebro metallum, i kovina templum, i svetišče aedificium, i poslopje nuntio ( nuntius ), as naznanjam pugno, as bojujem se vasto, as (o)pustošim. 17. Ferrum, T železo populus, T narod flnitimus 3 sosednji, soseden fmitimi, orum (substantiviran ad- jektiv) sosedje perTculum, T nevarnost officium, T dolžnost exemplum, T vzgled durus 3 trd severus 3 strog bellicosus ( bellum) 3 bojevit probus 3 pošten perTculosus ( perTculum)3 nevaren improbus (probus) 3 nepošten beatus 3 srečen, blažen varius 3 različen, raznovrsten malus 3 slab, hud(oben), zloben providus 3 previden, oprezen impavidus 3 neboječ, srčen frugifer, -fera, -ferum plodonosen plodovit non ne; non est ni; non sunt nista, niso. 18. Gaudium, T (tiho) veselje numerus, T število minister, tri služabnik malus, T 1. jablana malum, T jabolko pirum, T hruška (sad) luxuria, ae razkošnost, razsipnost arma, orum orožje Persa, ae m. Peržan praeceptum, T predpis, ukaz noster, nostra, nostrum naš (najin) modestus (modestia) 3 skromen molestus 3 nadležen, zopern 64 bonus 3 dober carus 3 drag, mil, ljub vester, vestra, vestrum vaš (vajin) miser, misera, miserum beden, žalosten plenus 3 poln ruber, rubra, rubrum rudeč pulcher, pulchra, pulchrum lep industrius 3 delaven opulentus 3 premožen, bogat liber , llbera , liberum svoboden, prost (cura, skrbi); llberi, orum otroci laetus 3 vesel iustus (iustitia) 3 pravičen pretiosus 3 drag(ocen) piger, pigra, pigrum len plerumque navadno, večidel. 19. Črn niger, nigra, nigrum ded avus, T tvoj tim s 3 kazen poena, ae moj meus 3 ugoden prosper, -era, -erum okrašen ornatus (orno) 3. 20 . Honos (honor) m. čast bonum, T (subst. adj.) dobrina, dobro (dobra itd. = imetek, blago) Terentia, ae Terencija uxor, oris žena (soproga) Cicero, dnis Ciceron (rimski go¬ vornik in državnik) vultur, uriš m. jastreb turtur, uriš m. grlica sermo, dnis m. govor(ica), pogovor labor ( laboro) oris m. trud, napor doctrma, ae učenost leo, onis m. lev soror, oris sestra mos, moriš m. nrav, navada, šega, pl. tudi značaj ordo, inis m. red, vrsta, stan homo, inis m. človek caducus 3 minljiv patrius (patria) 3 domač; p. sermo materinski jezik fuit je bil 3 fuerunt sta bila 3, so bili 3. 21 . Consul, is konzul (prvi rimski oblastnik) Romanus (Roma) 3 rimski, Ro- manus, T Rimljan timor (timidus), oris m. strah animus, T duša, srce proditor, bris izdajalec lictor, bris liktor color, bris m. boja, barva odor, bris m. duh, vonj flos, floris m, cvet(lica) anser, eris m. gos(ak) error, bris m. zmota imperator, bris poveljnik mus, muris m. miš lepus, oris m. zajec praeceptor (praeceptum), bris učitelj beneficium (bonum), T dobrota, dobro delo pater (patrius), patris oče mater, matris mati Tgnavus 3 bojazljiv, strahopeten tener, -era, -erum nežen egregius 3 izboren, odličen attentus 3 pazljiv irrigo aqua škropim erga z ak. do, proti (prijazno). 22 . Brat frater, fratris všeč(en) gratus 3 Sirija Sgria, ae govedo bos, bovis c. 65 negotov incertus 3 zadovoljen contentus 3 plačilo praemium, T svoj (za tretjo osebo) suus 3 govornik orator, oris majhen parvus 3 bol(ečina) clolor, oris m. Junona luno, dnis Venera Venus, eris prvi primus 3 kako quam dolg longus 3. 23. Intemperantia, ae nezmernost valetudo, inis f. zdravje hitro, dnis ropar caligd, inis f. tema consuetudo, inis f. navada Slovenus, T Slovenec natio, dnis f. narod fortitudo, inis f. hrabrost repetitio, dnis f. ponavljanje studium, T učenje, znanost libido, inis f. strast arbor, oris f. drevo hirundo, inis f. lastavica autumnus, T jesen (i) regio, dnis f. pokrajina, kraj laurus, T f. lovor Apollo, inis Apolon (bog pesni¬ štva) imagd, inis f. podoba, slika alter, altera, alterum drugi rarus 3 redek alius 3 drug senatorius 3 senatorski dicatus 3 posvečen turbo, as kalim, vznemirim decoro, as dičim volo, as letim apud z ak. pri sive — sTve bodi si — bodi si quasi takorekoč. Dr. Jos. Pipenbacher: Lat. vadnica. 24. Starodavniki antiqui, orum izvor origo, inis f. človeški humanus (/zorno) 3 pamet ratio, dnis f. božji dTvinus ( dea , deus) 3 množica miiltitiidd( nmltiis), inis f. krepek flrmus 3 tudi etiam najvišji summus 3 lepota pulchritudo ( pulcher ), inis f. z (s) cum z abl. občudovanje admiratio, dnis f. opazujem specto, as gotov cerius (incertus ) 3 nebo caelum, T znamenje signum, T vesoljen universus 3 zemlja tellus, uriš f. 25. Indikativ prež. pas. I. konjugacije, gl. § 112. Aktiv: Magister discipulos lau- dat učitelj hvali učence. Pasiv: A magistro dtscipulT lau- dantur od učitelja se hvalijo učenci. Aktiv: Avaros curae vexant la- komneže mučijo skrbi. Pasiv: AvarT curls (abl.) vexan- tur lakomneži se mučijo od skrbi Pravilo: Aktiv se pretvarja ta- ko-le v pasiv: Subjekt aktiv¬ nega stavka stopi v abl. s predlogom d ( ab = od) pri imenih živih bitij, sicer v goli abl.; akuzativ stopi v nom. (kot subjekt pas. stavka), gla¬ gol stopi v pasivno obliko iste¬ ga časa, glede števila in ose¬ be se ravna po subjektu pas. stavka. Pomni: Učenec ima knjigo se latini: discipulus librutn 5 66 habet ali discipulo (dat.) liber est murmur, ris n. šum(ljanje), žubo¬ renje frigus, oris n. mraz corpus, oris n. telo nomen, iriis n. ime Carthago, inis f. Kartagina tempus, oris n. čas Hannibal, is Hanibal carmen, inis n. pesem scelus, eris n. zločin Homerus, i Homer lit us, oris n. breg, obala Campania, ae Kampanija scriptor, oris pisec, pisatelj sidus, eris n. zvezda (več zvezd) Savus, T Sava flumen, inis reka musca, ae muha mel, mellis n. med (u) ius, iuris (iustus ) n. pravo amoenus ( amo ) 3 ljubek duro (durus ), as utrjujem valde zelo, močno a ( ab) praep. z abl. od. 26. Zdrav sanus 3 čin facinus, oris n. izpreminjam muto, as raven planus 3 močen robustus 3 nosim, prinesem porto, as breme onus, eris n. javen publicus 3 delo opus, eris n. luč lumen, inis n. strela (blisk) fulmen, inis n. žveplo sulphur, uriš n. 27. Ver, veris n. pomlad viator, oris potnik iter, itineris n. pot(ovanje) cadaver, eris n. (mrtvo) truplo corvus, T krokar os, oris n. usta, ustje os, ossis n. kost pretium ( pretiosus ), T cena, vred¬ nost aes, aeris n. med (i), baker marmor, oris n. mramor verbera, um udarci, bič pecus, oris n. živina gratus 3 prijeten Corinthius 3 korintski Parius 3 parski (otoka Para) iniucundus (iucundus ) 3 nepri¬ jeten. 28. Znan noius 3 bled pallidus 3 slab(oten) TnfTrmus (firmus) 3 nekateri nonnullT, ae, a razpokan rTmosus 3 posoda vas, vasis n. potraten prodigus 3 rajnik mortuus, T. 29. Pax, pacis f. mir mlles, itis vojak lex, legis f. zakon laus, laudis f. hvala voluntas, atis f. volja, želja arx, arcis f. grad hiems, hiemis f. zima iirbs, urbis f. mesto (večje, glavno, navadno Rim) auctoritas, atis f. ugled, spošto¬ vanje mors, mortis f. smrt. domicilium, T bivališče ars, artis f. umetnost littera črka; pl. veda, znanost(i) populus, T narod gens, gentis f. pleme, (na)rod aestas atis f. poletje spatium, T prostor, trajanje 67 nox, noctis f. noč iTbertas {liber) atis f. prostost, svoboda virtus (vir), utis f. čednost, kre¬ post, možatost, junaštvo frugalitas, atis f. vzdržnost, zmer¬ nost iudex, icis sodnik custos, odis čuvaj. 30. Prevara fraus, fraudis f. kralj rex (regina), regis korist utilitas, atis f. neumen stultns 3 starček senex, se n is država civitas, atis f. razum mens, mentis f. družba societas, atis f. Cezar Caesar, aris vešč perTtus 3 vrata porta, ae sneg nix, nivis f. oblast potestas, atis f. del pars, partis f. sužnost servitus (servus), utis f. doba aetas, atis f. večen aeternus 3. 31. Pollex, icis palec m. opus, eris n. delo aper, aprT merjasec dens, dentis m. zob Venator, oris lovec pons, pontis m. most, fons, fontis m. studenec mons, montis m. gora calix, icis m. čaša (kelih) lupus, T volk grex (egregius), gregis m. čreda paries, etis m. stena lapis, idis m. kamen pes, pedis m. noga ciconia, ae štorkla decus (decoro), oris n. dika, kras acutus 3 oster iTgneus 3 lesen nocturnus (nox ) 3 nočen albus 3 bel violo, as ranim, poškodujem recreo, as oživljam, krepim fugo, as (v beg) zapodim, preže¬ nem olim nekdaj, nekoč ad z ak. za, k, na. 32. Pokrit tectus 3 mrzel frTgidus (frTgus ) 3 pav p avb, onis m. grd taeter, taetra, taetrum posebno imprimls. 33. Labacum, T Ljubljana caput, itis n. glava, glavno mesto Carniola, ae Kranjsko guttur, uriš n. grlo adulescens, entis mladenič lac, lactis n. mleko calamitas, atis f. nezgoda, ne¬ sreča iuventus, utis f. mladina salus, utis f. rešitev, sreča, bla¬ ginja Augustus, i Avgust (prvi rimski cesar) nepos, otis vnuk heres, edis c. dedič elephantus, T slon viscera, um drob(je) iecur, oris n. jetra cor, cordis n. srce dux, ducis vojskovodja poema, atis n. pesem angustus 3 ozek nullus 3 nobeden purus 3 čist 5 * adnumero, as prištevam sine z abl. brez. 34. Pluča pulmones, um m. čelo frons, frontis f. Aleksander Veliki Alexander(dri ) Magnus(t) rana vulnus, eris n. prsi pectus, oris n. tešim plačo, as. 35. Avis, is f. ptič auris, is f. uho clades, is f. poraz Carthaginienses, ium Kartažani clvis (cTvitas), is (so)državljan fames, is f. lakota prudentia, ae previdnost, razum¬ nost Themistocles, is Temistoklej imperator, oris cesar classis, is f. razred, brodovje navTs, is f. ladja; n. longa bojna ladja aer, aeris, m. zrak sedes, is f. sedež nubes, is f. oblak latus, eris n. stran turris, is f. stolp virgo, inis devica, mladenka vestis, is f. obleka, oblačilo imber, bris m. ploha seges, etis f. setev, žitno polje lin ter, tris c. čoln grus gruis f. žerjav rana, ae žaba laboriosus (labor) 3 delaven ater, atra, atrum črn continuus 3 neprestan noxius 3 škodljiv. 36. Peržanski = Peržanov, Persicus 3 ovca ovis, is f. lisica vulpes, is f. sovražnik (državni) hostis, is malo (jih) paucT, ae, a malo ljudi paucl homines malo ljudem itd. paucis homini- bus itd. koža pellis, is f. topel calidus 3 leto annus, T silovit violentus 3. 37. CrTnis, is m. las panis, is m. kruh finis, is m. konec, meja; pl. tudi: ozemlje imperium ( imperator ), r povelje, vladarstvo Euphrates is (reka) Evfrat amnis, is m. veletok, reka collis, is m. grič val lis, is f. dolina mensis, is m. mesec Ianuarius (mensis), T januar piscis, is m. riba feles ( felis ), is f. mačka unguis, is m. nohet, krempelj orbis, is m. krog; — terrarum svet, zemljekrog flavus 3 rumen, plav extremus 3 naj skrajnji consitus 3 obrastel acutus 3 oster suppedito, as dam fere skoro sub na vprašanje kje? z abl. pod. 38. Včasi nonnunguam poleten aestTvus ( aestas) 3 izstopim (o reki) redundo, as zadnji ultimus 3 november November, bris m. december December, bris m. 69 ogenj Tgnis, is m. vnamem excitd, as požar incendium, T. 39. Mare, is n. morje conclave, is n. soba rete, is n. mreža vectigal, alis n. davek genus, eris n. rod, vrsta animal, alis n. živa stvar, žival eques (equus ), itis konj enik, jezdec calcar, aris n. ostroga amplus 3 prostoren magnificus (magnus ) 3 veličasten profundus 3 brez dna, globok incito, as izpodbadam superd, as, prekašam, \amdre v (po) ljubezni]. 40. Jadram navigo (navis), as neznan Tgnotus (notus ) 3 počasen tardus 3 lovim capto, as zlasti imprTmis; prim. 32. 41. Proverbium, T pregovor vidua, ae vdova stips, stipis f. dar (v denarju) studium, T pridnost, prizadevanj e, hrepenenje; prim. 23 vetus, eris star quot indecl. koliko (jih) tot indecl. toliko (jih) quot (tot) homines sunt koliko (toliko) ljudi je pauper, eris ubog, reven exiguus 3 majčken, neznaten liber, uberis obilen memor, oris pomljiv par, pariš enak iudico ( iudex), as sodim, cenim, smatram. 42. Audax, acis smel, drzen ingens, ingentis ogromen, veli¬ kanski prudens (prudentia), entis pre¬ viden, razumen diligens, entis skrben, previden, marljiv vehemens, entis silen, hud particeps ( pars), cip is deležen reliquus 3 ostal expers (pars), pertis nedeležen inter z ak. (iz)med. 43. Odličen praestans, antis denar pecunia žena miilier, muUeris moder sapiens, entis Atenec Atheniensis, sis mogočen potens, entis srečen felTx, felicis nesrečen infellx, Tcis bogat dTves (divitiae), itis ampak sed Amerikanec Americanus, T sedanji praesens, entis. 44. Oraculum, T proročišče aetas, atis f. starost; prim. 30 somnus, T spanje Nero, onis Neron (rimski cesar) Tnstrumentum, T orodje forma, ae oblika, podoba exemplar, aris n. vzgled Achilles, is Ahil Patroclus, T Patrokel Orestes, is Orest Pglades, is Pilad Damon, oms Damon Phintias Fintija 70 uti lis (utilitas ), e rab en, koristen celeber, -bris, -bre slaven, šte¬ vilno obiskan gravis, e hud, težek (po teži) dulcis, e sladek, ljubek brevis, e kratek fidelis, e zvest omnis, e ves vsak communis, e skupen turpis, e grd gnusen, sramoten acer, acris, acre oster, srdit, tr¬ dovraten mortalis (mors), e smrten, umrljiv immortalis, e nesmrten similis, e sličen dissimilis, e različen celer, celeris, celere hiter fortis (fortitudo), e hraber nobilis, e plemenit, znamenit. 45. Rodoviten fertilis, e ljubek suavis, e glas vox, vocis f. hvalevreden laudabilis (laudo), e pomoč auxilium, T pešec pedes (pes), itis lahek (po teži) leviš, e zaveznik socius, T lahek (storiti) = netežaven fa- cilis, e težek (storiti), težaven difficilis, e znamenit TnsTgnis, e cvetoč florens ( flos ), entis spomin memoria ( memor ), ae vesel hilaris, e žalosten trTstis, e spremljevalec comes, itis zdrav(ilen) salubris, e. 46. Indik. impf. akt. I. konjugacije, gl. § no. Statua, ae kip Neptunus, T Neptun Vulcanus, T Vulkan Ceres, eris Cerera antTquus 3 star(odaven), prim. 24 praeclarus 3 zelo slaven, pre¬ slaven Punicus 3 punski (= kartažanski) habito, as bivam, stanujem habebat je imel 3. 47. 3. os. sing. pf. ind. akt.: n. pr. k laudo — laudavit; k orno — ornavit; itd. cena, ae obed convlvium, T pojedina hospes, itis gost lagoena, ae steklenica invTto, as povabim exorno (orno), as pripravim revoco, as nazaj pokličem, tudi povabim sedo (sedes), as utešim, pomirim gusto, as pokusim, zaužijem ,quondam (le za preteklost) ne¬ koč, nekdaj mox kmalu tantum le ut kakor antea prej. 48. Magistratus (magister), us obla¬ stjo), gosposka exercitus, us vojska, vojstvo impetus, us napad, naval lacus, us jezero currus, us voz cantus, us petje fructus, us sad usus, us raba, izkušnja senatus (senex), us starešinstvo, senat alienus 3 tuj, neprimeren odiosus 3 zopern nihil (indecl.) nič 71 vTctus, us hrana, živež sensus, us čut comu, us rog cursus, us tek(anje) voluptas, atis f. veselje, zabava, slast taurus, T bik pligno, as bojujem se. 49. Bojazen metus, us Hrvaško Croatia, ae hrast quercus, us f. obleka vestTtus, us želim opto, as kretnja motus, us vid vTsus, us sluh audltus, us okus gustatus ( gusto ), us voh odoratus ( odor ), us tip tactus, us hud = oster acutus 3 mraz gelu, us slučaj casus, us peštvo peditatus ( pedes ), us konjeništvo equitatus ( eques ), us. 50. Facies, el lice speculum ( spectd ), T ogledalo, zrcalo sapientia ( sapiens ), ae modrost res, rel stvar, reč; res puhlica država; res familiaris premo¬ ženje scientia, ae veda, znanost spes, spel nada acies ( acer, acutus), eT ostrost, bojna vrsta dies, el dan clvilis (clvis), e državljanski semper vedno, vselej. 51. Trojanec Trdianus, i Hektor Hector, oris Priam Priamus, i zvestoba fides ( fidelis), el ura /zora, ae poguba pernicies (pernicidsus), el toda sed nesreča res (reruni) adversae ( arum) (nesrečne okolščine) sreča res secundae (srečne okol¬ ščine poldan merldies, el m. hladen frigidus (frlgus) 3. 52. Portus, us pristanišče inopia ( copia), ae pomanjkanje victor (victoria), oris zmagovalec fulmen, inis blisk, strela llgnum ( ligneus ), T les planities, el ravnina praemium, T dar(ilo), (častno) plačilo, prim. 22 reditus, us vrnitev parentes, um m. starši Sparta, ae Šparta Peloponnesus, T f. Peloponez castra, orum tabor praeda, ae plen pirata, ae morski ropar Musa, ae Muza (boginja umet¬ nosti in znanosti) tutus 3 varen totus 3 ves, cel quadratus 3 štirioglat territd, as strašim. 53. Rojstno mesto patria, ae lenoba pigritia ( piger), ae siromaščina paupertas ( pauper), atis f. luč = svetloba lux, lucis f. solnce sol, solis m. pastir pastor, oris rastlina planta, ae primerjam (s, z) comparo ( cum ) sladek dulcis, e. 72 54. Vlcus, T vas socius, T tovariš, zaveznik gallus ( gallma ), T petelin industria ( industrius ), ae delav¬ nost patientia, ae potrpežljivost probitas ( probus ), at is f. po¬ štenost pietas, atis f. ljubezen, pobož¬ nost calor (calidus ), oris m. vročina Pariš, idis Parid humilis, e nizek nam kajti. 55. Sors, sortis f. usoda Troicus 3 trojanski, trojski doctus (doctrma) 3 učen, poučen (de re o čem) dissimilis, e nepodoben; prim. 44 arduus 3 težak vigilans, antis čuječ ST če. 56. Dalmatinec Dalmata, ae m. grozd uva, ae; pl. grozdje zrel maturus 3 pravičnost iustitia (iustus ), ae Aristid Aristides, is. 57. Ulixes, is Uliks Romulus, T Romul nubilus 3 mračen, nesrečen herT včeraj nunguam nikoli aliguando nekdaj, nekoč quamquam dasi. 58. Danes hodie tam ibi. 59. Attentus 3 pozoren, pazljiv utinam (le pri konjunktivu) o da (pri indik. in kondic.), n. pr.: utinam iustus fuerim o da sem bil pravičen; utinam iustus essem o da bi bil pravičen. 60. Obraz vultus, us sicer quidem (se zapostavlja) sicer dober bonus quidem nasvet consilium, prim. 43 manj minus slavohlepen gloriae cupidus 3. 61. Proelium T boj, bitka res (ref) navališ (is) mornarstvo severitas(severus), atisi. strogost absum, abesse, afui odsoten (od¬ daljen sem); absens, entis od¬ soten adsum, adesse, affuT (adfui ) pri¬ soten sem; — alicui pomagam desum, deesse, defuT manjkam; — alicui ne pomagam Tnsum, inesse sem (v) intersum, interesse, interful vmes sem proelio (dat.) intersum udeležim se boja obsum, obesse, offuT škodujem prosum, prodesse, profuT ko¬ ristim exercituT praesum (praeesse, praefuf) sem (stojim) na čelu vojske (vojski), vodim vojsko. 62. Izumnik inventor, oris nezrel immaturus (maturus) 3. 73 63. Socrates, is Sokrat tempestas, atis f. vihar sanctus 3 svet, časten quam (za komparativom) kakor, od, nego -que (se zaobeša) in: senat in narod = senatus populusque; oče in mati pater materque. 64. Raztrgan lacer, lacera, lacerum pes canis, is m. raven rectus 3. 65. Figura, ae podoba, postava časa, ae koča, hišica c rus, cruris n. krak, bedro lingua, ae jezik Thersltes, is Terzit humilis, e nizek gracilis, e vitek Latinus 3 latinski maledicus {male) 3 obrekljiv, opravljiv beneficus {beneficium) 3 dobrot¬ ljiv. 66 . Detel pTcus, T Periklej Pericles, is neprijateljstvo inimicitiae {ami- citia), arum bolezen morbus, T zgovornost eloquentia, ae hudoben malevolus {male) 3 Dunaj Vindobona, ae. 67. Pomni: multl rlvl mnogi potoki = mnogo potokov; multT rivi celeres sunt mnogi potoki so hitri = mnogo potokov je hit¬ rih. Enako: plures {pluriml) rlvl več (največ) potokov; več potokom itd. pluribus rlvls itd., prim.: 36, 41 senectus {senex), utis f. starost memoria {memor), ae spomin orator {dratio), oris govornik difficultas {difficilis), atis f. te¬ žava Dravus, T Drava tigris, is {idis) m. tiger peccatum, T greh, pregrešek idoneus 3 pripraven honestus {honos) 3 časten, pošten magis bolj. 68 . Beg fuga {fugo), ae Amerika America, ae zlo malum, l sramota dedecus {decus), oris n. 69. 3. os. pl. pf. ind. akt.: n. pr. k laudo — laudaverunt; k porto — portaverunt res {ret) mllitaris {is) vojstvo Salamis, Tnis f. Salamina (otok pri Atiki) Themistocles, is Temistoklej celeritas {celer), atis f. hitrost aequalis, is sovrstnik constantia, ae stanovitnost Marathonius 3 maratonski, pri Maratonu postea potem apud z ak. pri tamen vendar. 70. Theatrum, T gledišče cibaria {cibus), orum živež terror {territo), oris m. strah 74 rectus 3 prav; prim. 64. Tgnavus 3 len, bojazljiv eximius 3 izboren, poseben constans ( constantia ), antis sta¬ noviten crudelis, e grozovit, krut mediocris, e neznaten, zmeren aeger, aegra, aegrum bolan placidus 3 miren damo, as kličem, upijem, kričim educo, as vzgajam disputo, as govorim, razpravljam curo, as ozdravim; ciburn skr¬ bim, brigam se za jed neco, as usmrtim occupo, as (rem ) polastim se (česa) muto, as (iz)premenim nomino ( nomen ), as imenujem subito hipoma raro redko. 71. Ranjenec vulneratus (vulnus ), T obiščem tempto, as nadloga malum, i; prim. 68 prosim pomoči (za pomoč) rogo auxilium neprestano perpetuo potem deinde, tuni pomotoma falso smatram puto, as slab imbecillus 3. 72. Pullus, T mladič latro, as lajam pro z abl. za. 73. Zbolim aegroto ( aegrotus ), as Termopile Thermopglae, arum pojem canto ( cantus ), as družim congrego, as upravljam administrd, as zmagam (premagam) supero, as; prim. 39. 74. Cerberus, T Cerber (pes čuvaj v spodnjem svetu) saeculum, T stoletje par , pariš (pare, paria , parium) dvojica, par Plataeensis, is Pia tej ec spatium, T doba, čas Marathon, onis Maraton passus, us korak (1 'h m) murus, T zid alius 3 drug Babylonius 3 babilonski expugno (pugno ), as osvojim (z orožjem) numero, as (pre)štejem servo, as rešim, ohranim auxilio (dat), sum v pomoč sem, pomagam vix komaj aut ali. 75. Salaminski Salaminius 3 uničim ladjo = pripravim ladji pogin ( interitus , us) vladam regno ( rex ), as. 76. Quartanus, T četrtošolec sextanus, T šestošolec Iialianus, I Lah imperator, oris cesar (pred last¬ nim imenom) Tit us, T Tit Hierosolgma, orum Jeruzalem paro bellum pripravljam se na vojno fere okoli, približno 75 usque ad (z ak.) do ante (antea) z ak. pred post z ak. po ante (post) Christum natum, okrajšano: a. (p.) Chr. n. pred Kristusovim rojstvom (po Kri¬ stusovem rojstvu) contra z ak. proti (sovražno) vel ali. 77. Brut Bratuš, T Kolatin CollatTnus, T zarotnik coniuratus, T koliki quotus 3 sedaj nune Pir Pgrrhus, T Franc Jožef Franciscus ( i) Io- sephus (t). 78. Avarus (avaritia) 3 skop. quia ker. 79. Mesten urbanus (urbs ) 3 i — i et — et zopern molestus 3 kri sanguTs, inis m. po pravici merito spominjam se memor sum. 80. Plebs, plebis f. (nižje) ljudstvo specimen, inis n. vzgled oro, as prosim, molim probo, as odobrujem oppugno ( pugno ), as naskakujem frustra zaman, brezuspešno autem pa ut (finale s konjunktivom) da (z indik. ali kondicionalom). 81. Izogibljem se vrta vito (as) hortum klicem voco, as tenek tenuis, e poreden lascivus 3. 82. Faustulus, T Favstul Remus, T Rem adulator, oris prilizovalec iudicium (iudied), T sodba cura (curo), ae skrb; cura suT skrb z a se magnitudo (magnus), inis f. ve¬ likost. 83. Kane Cannae, arum premagati superare dolžnost officium , T zavzet expugnatus 3 ranim vulnero (vulneratus), as zdravim sano, as zdraviti sanare. 84. Vanus 3 prazen remotus 3 oddaljen eloquens (eloquentia), entis zgo¬ voren appello, as imenujem una skupaj. 85. Pogum animus, T; prim. 10 Kserks Xerxes, is niti . . . ne ne . . . quidem niti prijatelj ne neamicus quidem prihodnost tempus futurum. 86 . Ab omni parte v vsakem oziru, skoz in skoz vocabulum, T ime, beseda iniuria (ius), ae krivica praeditus 3 obdarovan. 76 cogito, as mislim avolo ( volo), as odletim. 87. Koder Codrus, T odsoten absens, entis upam spero (spes ), as Tetida Thetis, idis poboljšam emendo, as. 88 . Exitium, T poguba pestis, is f. kuga, pogin animans, antis m., f., n. živo- tinja, živo bitje nemo, nullius nihče solus sam qualis, e kak(or)šen, (kakor) tališ, e takšen tantus 3 tolik quantus 3 kolik, (kakor) neuter, neutra, neutrum nobe¬ den (izmed dveh). 89. Misel, mnenje sententia, ae Ana Anna, ae Silvija Silvia, ae popolnoma plane Epaminonda Epaminondas Tebe Thebae, arum. 90. Philippus, T Filip Macedo, onis Macedonec auctoritas, atis f. mnenje; prim. 29 pondus, eris n. teža; veljava, važnost erro (error ), as (z)motim se, blodim vito cibum vzdržujem se jedi. 91. Dam do, das napačen falsus 3; prim. 71 najbližji proximus 3 smrtnik mortalis, is potrpežljiv patiens, entis. 92. Superbus 3 ošaben firmo ( flrmus ), as krepim despero (spero), as obup(av)am no n solum — sed etiam ne le — ampak tudi. 93. Izsledim exploro, as resnica veritas ( verus ), atis f. vest conscientia, ae oborožim armo (arma), as tovarišija societas (socius ), atis f. 94. Aptus (ad) 3 pripraven (za) guberno, as vodim, vladam purgo, as čistim, plevem elabord ( laboro), as (po)trudim se, prizadevam si trepido, as trepečem potissimum posebno dum dokler cum (historicum ali narativum s konj. impf. ali plpf.) ko (z indik.) 95. Sežgem cremo potujem migro, as vreden dTgnus 3, hvale laude zmernost modus, i. 96. Studium pridnost; prim. 23 Phoemces, um Feničani lentus 3 len, počasen, oprezen libens ( libenter), entis rad 77 inhonestus (honestus ) 3 nečasten, nepošten festino, as hitim saluto, as pozdravljam modum servo zmeren sem monstro, as (po)kažem aro, as orjem pecco ( peccatum), as grešim. 97. Zgodba historia zahtevam postulo, as miren tranquillus 3 usmiljen misericors {cor ), cordis. 98. Barbarus, T tujec (Negrk, Ne- rimljan), barbarec iocus, T šala, zabava profligo, as pobijem revoco (voco ) nazaj (po)kličem, odvrnem invTto, as povabim vexd, as trapim, mučim libero curd osvobodim skrbi prorsus (adv.) popolnoma causa (zapostavno) z gen. zaradi, zavoljo ut (consecutivum s konjunkti- vom) = (tako) da (z indika- tivom in kondicionalom). 99. Ukažem impero ( imperium ), as zvijača dolus, T rešim servo; nevarnosti libero (a) perTculo pridobim comparo {paro), as korist (dobiček) commodum, T poseben eximius 3. 100 . Antonius Tone adventus, us prihod farna, ae govorica, glas strenuus 3 vrl, srčen exspecto (specto ), as pričakujem, čakam maculo, as oskrunim, umažem accuso {causa), as tožim; pri¬ tožujem se; — rettt nad čim paulo ante malo prej lam že iniuste po krivici etiamsi če (ko) tudi nisi če ne. 101 . Ob ad z ak. naznanim nuntio {nuntius), as zberem comparo, as Sarde Sardes, ium gradivo materia, ae znosim comporto {porto), as zgradim aedifico {aedificium), as takoj statim. 102 . Legatus, T poslanec; prim. 9 specto, as gledam; prim. 24 memoro {memor), as omenim. 103. Razburjam (razvnemam) excito y as; prim. 38 Napoleon Napoleon, onis vroč calidus 3 izven extra z ak. 105. Pomirim plačo (placidus), as torej (pri ukazu) proinde. 106. Agamemnon, onis Agamemnon IphigenTa, ae Ifigenija, Agamem- nova hči 78 difficultas ( difficilis), ati s f. ne- prilika; prim. 67 immold, as žrtvujem fatigo, as utrudim. 107. Ostali (3) četen (3) zelo magnopere kmalu brevi (tempore ) razprtija discordia, ae nezvest infidus, 3. 108. Imperium, T oblast; prim. 37 reus, T zatoženec regius (rex) 3 kraljevski. 109. Kaznujem castigo, as srčno vehementer krmim guberno, as, prim. 94. 110 . Plataeae, arum Plateje (mesto v Beotiji) abstinentia, ae vzdržnost cognomen (pomeri), inis n. pri¬ imek adeo tako zelo. 111 . Iz e, ex z abl. Scipion ScTpio, onis obsodim damno, as. 112 . Pripovedke 1 . Media(ae) nox (noctis) polnoč vTvus 3 živ excitd, as budim; prim. 38, 103 tum nato, potem de z abl. o, glede cum (temporale z indik.jko, kadar. 2 . Preces, um f. prošnje anima ( animus ), ae duša, živ¬ ljenje pellis, is f. koža onustus (onus ) 3 obtovorjen repudio, as odbijem efflo (fig), as izdihnem onero (onus), as obtovorim, ob¬ ložim improbo (probo), as grajam, za¬ vrženi Tnsuper povrhu, še serd (pre)pozno. 3. Bias, Biantis Biant umerus, T rama nam kajti, namreč. 4. Rhodus, T f. Rod testis, is c. priča redux, ucis vračajoč (vrnivši) se Rhodius 3 rodijski, z Roda salto, as plešem inquit reče (rekel je) hic tukaj. 5. Menelaus, T Menelaj Neoptolemus, T Neoptolem Tenedus, i f. Tened Laocoon, ontis Laokoont sacerdos, otis svečenik dolus, T zvijača murus, T zid machina, ae mašina, stroj Sinon, onis Sinon 79 occulto (as) equo skrijem v konju scrTptus 3 napisan simulo (similis ), as hlinim puto, as mislim evold ( volo ), as (ven) hitim fabrico, as napravim loco in arce postavim na grad(u) advoco (revoco ), as pri-, pokličem ut kakor at pa aut — aut ali — ali postguam z indik. perf. potem ko d o. 7. Philippus, T Filip regnum ( regno ), F kraljestvo Aristoteles , is Aristotel transporto (porto), as prepeljem tam (pred adjektivi) tako. 113. Lana , ae volna lacrima ( lacrimo), ae solza prudens, entis pameten valeo 2 veljam, zdrav sem moneo 2 opominjam habeo 2 imam timeo • timor) 2, mortern bojim se smrti noceo 2 škodujem placeo 2 dopadem, ugajam displiced 2 ne ugajam doceo 2, (na)učim, poučim pared 2, pokoren sem, pokorim se, ubogam (koga alicui) praebeo 2, da(ja)m, (po)nudim careo 2 (re) sem brez (česa) cotidie ( dies) vsak dan. 114. Cvetem floreo ( flos) 2 niti — niti negue — negue molčim taced 2 urim (vadim) exerceo 2 strašim (plašim) terreo 2 zločin scelus, eris n. 115. Portu s, us pristanišče Piraeeus, T Pireej Cambgses, is Kambiz improbus, T nepoštenjak probus, i poštenjak prgtaneum , F pritanej, mestna hiša v Atenah, kjer so za dr¬ žavo zaslužni ljudje skupno jed li cunctus 3 ves pateo 2 odprt sem augeo 2 pomnožim fleo 2 jokam, jočem se debeo 2 dolgujem, moram cras jutri cum (causale s konj.) ker (z indik.). 116. Sloga concordia ( discordia ), ae varen tutus 3 držim teneo 2 v spominu me- moria dolgo diu zaslužim mereo 2 zvest fidus (infidus) 3 učenjak vir(t) doctus(l) razdenem (uničim) deleo 2. 117. Studeč ( studium) 2 trudim se, prizadevam si, skušam video (visus ) 2 vidim modum adhibeo držim se mere, zmeren sem. 118. Zelenim vireo 2 livada pratum, T odvračam (odvrnem) arceo 2. 80 119. Solamen, in is n. tolažba malum, T zlo, nesreča principatus, us prvenstvo, nad¬ vlada expleo ( plenus ) 2, explevi, exple- tum iz(po)polnim deleo 2, delevT, deletum uničim, razdenem moneo 2, monuT, monitum opo¬ minjam exstd, as obstojim, sem fldreo 2, ul cvetem terreo 2, ul, it um strašim exerceo 2, uz, itum vadim, urim noceo 2, uT, iturus škodujem praebeo 2, uz, itum dam, (po)- nudim mereo 2, ur, itum zaslužim placeo 2, ui, iturus dopadem, ugajam displiceo, displices 2, ur, itum ne ugajam tened 2, ur, tentum držim, imam. 120 . Croesus, T Krez legatus, r legat, podpoveljnik, prim. 9 moveo 2, /rcour, motum gibljem, majam; — bellum začnem, po¬ vzročim video 2, vidi, vTsum vidim suadeo 2, suasi, suasum svetujem augeo 2, au.rr, auctum pomnožim maneo 2, mansi, mansum osta¬ nem quoque (se zapostavlja) tudi; tudi ti (= ti tudi) tu quoque. 121 . Željno cupide molčim taceo 2, ur, iturus hvalen laudabilTs, e (na)učim doceo 2, ui, doctum plavam nato, as smejem se rideo 2, risi, risum objokujem (objočem) defleo ( fleo ) 2, deflevi, defletum. 122 . Spectaculum ( specto), T igra. 123. Grem meo, as rojstni dan dies natalis. 124. Imperitus ( peritus ) 3 neveden. 125. Brezbožen impius 3 šum strepitus, us enkrat aliquando. 126. Miseria, ae beda. 127. (U)krotim coerceo 2, uT, itum varčnost parcimonia, ae vojni čini res ( rerum ) bellicae ( arum ) štejem se med hrabre in numero fortium habeor. 128. Facultas (facilis ), atisf. zmožnost, moč proprius 3 lasten prohibeo 2, ul, itum odvračam (odvrnem) doleo 2, uT obžalujem. 129. Držim se mere adhibeo ( ui, itum ) modum še ne nondum. 81 130. Nuntius, T sel, prim. 9 Numantia, ae Numancija (mesto na Španskem) gratus 3 hvaležen opulentus 3 bogat profecto resnično, res. 131. Nehvaležen ingratus {gratus) 3 napolnim compleo (expleo) 2, evT, etum meščan oppidanus (oppidum ), T složen concors (cor ), dis. 132 a. Corvus, T krokar vulpes, is f. lisica caseus, T sir perma, ae pero, pl. perje apertus 3 odprt volo, as (z)letim prTvo, as re oropam česa devoro požrem. 133. Mendax(mendacium), acis lažniv dTsco (dTscipulus ) 3 rem (na)učim se česa minuo (minus) 3 (z)manjšam colo 3, 1. obdelujem, gojim; 2. spoštujem, častim; 3. gojim lego 3 (pre)berem, čitam defendo 3 branim claudo 3 zapiram, zaprem vinco (vidor) 3 premagam, zma¬ gam; — re prekašam v čem peto 3 a te prosim te scribo (scriptus ) 3 (na)pišem ludd (ludus ) 3 igram (se) čredo 3 verujem rego (rex) 3 vladam, upravljam tribuo 3 (po)delim, dam Dr. Jos. Pipenbacher: Lat. Vadnica. dico 3 pravim, govorim (resnico verum); imenujem vlvo (vwus ) 3 živim ne unquam da ne kedaj == da nikoli. 134. Gonim ago 3 delam ago 3 zaničujem (preziram) contemno 3 kupujem (kupim) emo 3 nekoristen inutilis ( utilis ), e izročim trado 3 meč gladius, T vojujem vojno gero 3 bellum ljubim diligo ( dis-lego ) 3 vlečem traho 3 jem edo 3. 135. Luctus, us žalost toga, ae toga (rimska vrhna ob¬ leka v miru) Ianus, T Jan (Bog solnca) antiquitas (antTquus), atis f. sta¬ rodavnost hiberna, orum zimovišče, zi- movnik časa, ae hišica, (taborski) šotor stramentum, T slama apertus 3 odprt virilis (vir), e moški fidem habeo verujem tego (tectus) 3 skrivam, (po)- krijem exuo 3 slečem adduco 3 (pri)peljem relinquo 3 zapustim cognosco 3, spoznam sumo 3 vzamem, oblečem vendo 3 predam. 136. Epir Eplrus, T f. iščem guaero 3 82 dvomen dubius 3 prašam za svet consulo 3 Šibila Sibylla, ae odkrito libere zahvaljujem se gratias ago 3. 137. Damnum, T škoda verbum, r beseda lepos, oris ličnost, milina cautus 3 oprezen, previden natus ( natalis ) 3 rojen contraho ( traho ) 3 vkup zvlečem; — damnum trpim škodo desisto 3 odstopim, neham solvo 3 razrešim, razvežem, pla¬ čam; — navem odplujem dissolvo 3 razrešim exstingud (ex-stinguo ) 3 raz¬ stavim, razkrojim, ugasnem, uničim, ubijem divido 3 delim alo 3 hranim reddd 3 vrnem acuo ( acutus ) 3 brusim, ostrim, bistrim peto 3 poželim; prim. 133. 138. Potres motus (us) terrae pošljem mitto 3 Ezop Aesopus, T odpuščam Tgnosco 3. 139 a. Constituo 3, uT, utum sklenem solvo 3, solvl, solutum gl. 137 defendo 3, -fendl, -fensum branim verto 3, vertl, versum obrnem; — in sermonem prevedem na jezik lego 3, legi, ledu m berem emo 3, emT, emptum kupim relinquo 3, relTquT, relidum za¬ pustim frango 3, fregi , fradum (z)lo- mim, zmagam corrumpo 3, -rupT, -ruptum po¬ kvarim, ugonobim vinco 3, vici, victum premagam fundo 3, fudT, fusum lijem; — kostem premagam iam že. 139 b. Fadum , T čin venenum, T strup rogus, I grmada audoritas, atis f. veljava; prim. 29 neglegens, entis len, nemaren ago 3, egi , actum gonim; gratias izrečem hvalo, zahvalim se mitto 3, miši, missum pošiljam, pošljem duco 3, diixl, dudum peljem, vodim scribo 3, scripsi, scrTptum (na)- pišem contemno 3, contempsi, con- temptum preziram, zaničujem hibo 3, bibi pijem ascendo 3, ascendT, ascensum grem (rem na kaj) gero 3, gessT, gestum nosim; — bellum vojujem vojno reddd 3, reddidT, redditum vrnem trado 3, tradidT, traditum iz¬ ročim dlsco 3, didici (na)učim se edisco 3, edidici naučim se na pamet cognosco 3, cognovT, cognitum spoznam caedo 3, ceddl, caesum podiram, ubijem adeo tako zelo. 140. Podelim tribuo 3, ui, utum izdam prodo 3, prodidi, pro- ditum ( proditor ) 83 izvolim delego {lego), -legi, -lec- tum; za vodnika ducem strahopeten Tgnavus 3; prim. 70 padem cado 3, cecidl, casum {casus) pobijem occido (caedo) 3, occidl, occTsum. 141. Uva, ae grozd; pl. = grozdje promitto (mitto ) 3, -misT, -mis- sum obljubim carpo 3, carpsT, carptum (na)- trgam vivo 3, vixl, vlctum živim ludo 3, lusT, lusum igram se. 142. Dovolim permitto {mitto) 3, -mlsT, -missum (z)manjšam minuo {minus) 3, ui, utum zaprem claudo 3, clausT, clausum prodam vendo 3, vendldi,, ven- ditum rečem dico 3, dixi, dictum pušica sagitta, ae odgovorim respondeo2, respondi, responsum pokažem ostendo 3, ostendi, ostentum. 143. Helvetii, orum Helvečani (galski narod) Iugurtha, ae Ingurta Numidae, arum Numidi (ljud¬ stvo v severni Afriki) peto 3, petivi, petitum prosim praetermitto 3 opustim, preidem redigo {ago), -egi, -actum nazaj ženem; — sub potestatem spra¬ vim pod oblast sub na vprašanje kam? z ak. pod; prim. 37. 144. Razložim explico, as pošljem naprej praemitto 3, -miši, -missum Kornelij Nepot Cornelius Nepos. 145. Studium (i) laudis hrepenenje po hvali laedo 3, laesi, laesum, ranim, (raz)žalim. 147. Litterae, arum jezikoslovje; pri¬ merjaj 29 causa, ae (sodna) zadeva offendo 3, offendT, offensum razžalim repudio, as zavrnem; prim. 112, 2 dico te bonum imenujem te dobrega. 148. Ljubim diligo {lego) 3 dilexi, di- lectum stiskam premoč,pressi, pressum. 149. Exsilium, T prognanstvo delibero, as preudarjam semel enkrat. 150. Izberem eligo {lego), elegi, elec- tum. 151. Augeo 2, auxi, auctum (po)- množim. 152. Zažgem incendo 3, incendT, in- censum 84 Ajak Aiax, acis (za Ahilom naj¬ močnejši grški junak pred Trojo) ustanovim condo 3, condidi, conditum. 153. Pluvia, ae dež ursus, l medved antrum, i luknja, brlog scio vem nescio 4 ne vem, ne poznam mollio 4 (o)mehčam, ublažim dormio 4 spim lenio 4 (u)tešim, tolažim, (o)- lajšam erudio 4, re učim, poučujem, izobražujem v čem reperid 4 najdem aperio 4 odprem razodenem audio 4 poslušam, slišim oboedio 4 alicui slušam koga, poslušen (pokoren) sem custodid (custos ) 4 čuvam, stra¬ žim punio (poena ) 4 kaznim,kaznujem venio 4 prihajam, grem unde? odkod praeter z ak. razen. 154. Služim servio (servus) 4 pokopljem sepelio 4 najdem invenio (inventor ) 4, stavim nad koga (kaj) ante- pono 3, -posui, -positum ali¬ cui ( rei ) dolgost longuiquitas ( longus ), at is f. 155. Vallum, T okop, nasip fossa, ae jarek hilaritas ( hilaris ), a tis f. veselje tristitia (tristis ), ae žalost munio 4 utrjujem, utrdim, za¬ varujem saevio 4 divjam, razsajam condio 4 začinjam, blažim nutrio 4 hranim, živim, redim f inid ( finis) 4 končam, zaključim. 156. Lačen sem esurio 4 dohod aditus, us. 157. Hospes, itis gost facultas, atisf. prilika; prim. 128. 158. Oblačim vestio (vestTtus ) 4 (z)vežem vincio 4. 159. Glagoli 4. konjugacije imajo -Tvi,-Ttum, Se ni pf. in supin posebno naveden. Phoemx, Tcis Fenik captTvus, T ujetnik venio 4, vem, ventum pridem sentio 4, sensi, sensum čutim haurio 4, hausT, haustum za¬ jemam comperio 4, comperi, compertum izvem invenio 4, invenT, inventum najdem advenio ( adventus ) 4, adveni, ad¬ ventom pridem, dospem diruo 3, dlruT, dirutom razdenem vTncio 4, vTnxi, vinctum (z)vežem sepelio 4, sepelivi, sepultum po¬ kopljem. 160. Sen somnium, T. 162. Štedim s čim parco 3 ( peperci ) alicui rei okoli circa z ak. 85 164. Celo etiam pokrivam operid 4, operni , oper- tum. 165. Intervallum, T razdalja, odda¬ ljenost. 166. Hud acerbus 3, gravis, e rešim česa expedio 4 re strogo graviter zasmehujem derldeo 2, -mr, -risum Solon Sold(n), onis. 167. DesTderium (desldero ), T hrepe¬ nenje innocens, entis nedolžen času slučajno. 168. Obiščem viso 3, visi, visum oviram impedid 4 grdim lacero, as Helena Helena, ae prej prius. 169. 1 . Aeneas Enej (trojanski junak) pietas, atis ljubezen umerus, T rama reperio 4, repperl, repertum najdem. ibi tam 2 . virga, ae šiba singulT (ae, a) po eden, poedin. appropinquo, as bližam se convoco (voco ), as skličem 3. vltis, is f. trs inanis, e prazen, brezuspešen acerbus 3 kisel, grenek pendeo 2, pependT visim appeto (iz ad-peto) 3 rem sku¬ šam doseči, segam po čem, poželim discedo 3 odhajam tandem naposled 4. Daedalus, T Dedal artifex, icis umetnik Mmos , Mmois Minos labgrinthus , T labirint Icarus, T Ikar cera, ae vosek Icarius 3 ikarski. decido ( cado ) 3, deddi padem (dol) 5. epulae, arum pojedina Tnferi, orum podzemelje ramus, T veja medius 3 srednji; media aqua sreda vode colloco (as) in men s d postavim na mizo recedo 3, recessT, recessum umaknem se super z ak. in abl. nad 6 . Amphion, onis Amfion saxum, T skala 86 aliquam duco uxorem oženim se s katero orbatus 3 re oropan česa 7. nuptiae, arum ženitovanje, svat¬ ba, gostija Peleus, T Pelej (Ahilov oče) Discordia, ae Diskordija (boginja prepira) igitur torej prope z ak. blizu 8 . Aulis, idis Aulida (pristanišče v Beotiji, od koder je odplulo grško brodovje proti Troji) tempestas, atis f. nevihta superbia ( superbus ), ae ošabnost cerva, ae košuta Tauricus 3 tavrski convenio ( con-venib ) snidem se; — in portum v pristanišču retineo (teneo ) 2, retinuT, reien- tum zadržujem immolo, as žrtvujem adduco (duco) 3 pripeljem, pri¬ vedem sumo 3, sumpsT, sumptum vzamem ubi kjer. 170. Božidar Theodorus , T Srečko FelTx, icis dosti sat is dokončam absolvo 3, - solvl-so- lutum naloga pensum, T dovršim perago 3, -egi, -actum velim, ukažem mando , as torej ergo dovoljeno je licet, licere, licuit bolje je praestat, praestare, praestitit siten morosus 3 skupaj una. 171. Asper, aspera, asperum grapav, težaven. C. Abecedni slovensko-latinski besednik. Afrika Africa, ae Ajak Aiax, acis (za Ahilom najmočnejši grški junak pred Trojo) Aleksander Veliki Ale- xander (dri) Magnus (i) Amerika America ae Amerikanec Ameri- canus, r ampak sed Ana Anna, ae Apolon ApollO, inis Aristid Aristides, is Atene Athenae, arum Atenec Atheniensis, is Avgust Augustus, r Avstrija Austria, ae Azija Asia, ae. Basen fabula, ae beda miseria, ae beden miser, era, erum beg fuga, ae bel albus 3 berem lego 3, legT, lec- tum beseda vocabulum 2 bijem bitko com-mitto 3 (-mXs r, -missum) proelium bistrim acuo 3, acuT, acutum bitka pugna, ae, proe¬ lium, r bivališče domicilium, r blaginja salus, utis f. bled pallidus 3 bog deus, r bogastvo dTvitiae, arum bogat dtves, itis bogatin drves, itis boginja dea, ae boj proelium, T; pugna, ae boja color, oris m. bojazen metus, us; ti¬ rno r, Oris m. bojazljiv Tgnavus 3 boječ timidus 3 bojim se (koga) timeo 2 , uT (aliguem) bojna vrsta acies, er bojujem se pugno 1 bolan (bolen) aeger, aegra, aegrum; ae- grotus 3 bol(ečina) dolor, oris m. bolezen morbus, T bolj magis bolje je praestat, prae- stare bolnik aegrotus, T borim se pugno 1 , di- mico 1 Božidar Theodorus, t božji dTvmus 3 branim defendo 3, de- fendT, defensum brat frater, tris breg ripa, ae breme onus, eris n. brezštevilen innumera- bilis, e Britanija Britannia, ae Brut Bratuš, r. Cel totus 3 celo etiam cena pretium, T cesar imperator, oris Cezar Caesar, aris Ciceron CicerO, Onis cvetem floreO 2, uT cvetlica flos, Oris m. cvetoč florens, entis. Čas tempus, oris n. čast honOs (honor), oris m. časten honestus 3 častim colo 3, coluT, cultum čednost virtus, utis f. čelo frons, frontis f.; na čelu sem prae- sum, -esse, -/ur z dat. često saepe čete (vojne) copiae, arum čin factum, T; facinus, oris n. človek homo, inis m. človeški humanus 3 čoln linter, tris f. ali m. čreda grex, gregis m. črez trans z ak. črn niger, nigra, ni- grum čut sensus, us čuvaj custos, odis. Da: 1 .ut (finale) s konj., da ne (bi) ne; 2. iit(con- secutmum) s konj., da ne ut no n; 3. če se izraža želja, utinam s konj. Dalmatinec Dalmata, Dalmatae dam do, dare, dedu, datum; praebeO 2, ur, itum dan dies, BT, m.; po dnevi interdiu ; vsak dan cotTdie danes hodie dar(ilo) donum, r; čast¬ no — praemium, r dasi quamquam december December, bris m. deček puer, puerT 88 ded avus, r dekla ancilla, ae deklica puella, ae Del Delus, i f. del pars, partis f. delam ago 3, egi, actum; laboro 1. delaven laboriosus 3, industrius 3 delavnost industria, ae delim dtvido 3, divisi, divisum; = dam tri- buO, uT, utum delo opus, eris, n.; ta¬ bor, Oris m. denar pecunia, ae detel picus, T dežela terra, ae dičim decorO 1 dika, decus, oris n. (divja) žival bestia, ae doba aetas, atis f. dober bonus 3 dobiček commodum, T dobro (pl. dobra, dobr, dobrom ...) = blago (imetek) bonum, l dobrota beneficium, T dobrotljiv beneficus 3 dohod aditus, us dokler dum dokončam per-ago 3, -egi,-actum; ab-solvo 3, -solvl, -solutum dolg longus 3 dolgo (o času) diu dolgost longinguitas, atis f. dolgujem debeo 2, ur, itum dolina vallis ( valles ), is, f. dolžnost officium, r domač patrius 3 domovina patria, ae dovolim per-mitto, -misT, -missum dovoljeno je licet, li- cere, licuit dovršim = dokončam drag carus 3 dragocen pretiOsus 3 drevo arbor, oris f. drobje viscera, um drug alius, alia, aliud ; drugi (izmed dveh) alter, altera, alterum; sicer: ceterT, ae, a družba societas, atis f. država cmitas, atis f. državljan civis, is državljanski civilis, e držim teneo 2, ul, ten- tum; — v spominu — memorid, — se mere adhibeo 2 (ut, itum) modum duh animus, T; — (po čem) odor, odoris m. (alicuius rei) dvomen dubius 3. Enak par, pariš enkrat aliguando Epaminonda Epami- nondas Epir EpTrus, T f. Evropa Europa, ae Ezop Aesopus, z Franc Jožef Eranctscus (r) losephus (r). Ganem moveo 2, movi, motum glad fames, is f. glas vOx vocis f.; dobri — farna, ae glava caput, itis n. glavno mesto caput, itis n. golob columba, ae gonim ago 3, egi, ac¬ tum gora mons, montis m. gospod(ar) dominus, T gosposka magistratus, us gospodinja domina, ae gotov certus 3 govedo bos, bovis c. govor sermo, onis m.; oratio, onis f. govorim dico 3, dve T, dictum ; — resnico — vBrum govornik Orator, oris gozd silva, ae grad arx, arcis f. gradivo materia, ae grajam vitupero 1 grd taeter, taetra, tae- trum grdim lacero 1 Grecija (Grško) Grae- cia, ae grešim pecco 1 grič collis, is m. Grk Graecus, r grlica turtur, uriš m. grozd uva, ae; grozdje = grozdi grški Graecus 3. Hanibal Hannibal, is hči fTlia, ae Hektor Hector, oris Helena Helena, ae hiter celer, celeris, ce- lere hitim properO 1 hladen frlgidus 3 hlapec servus, T Homer Homerus, T hraber fortis, e hrana cibus, T hranim nutrio 4 hrast quercus, us f. hruška (drevo) pirus, T f.; — (sad) pirum, T Hrvaško Croatia, ae hud(oben) malus 3, malevolus 3 hvalen laudabilis, e hvalevreden laudabilis, laudabile hvaležen gratus 3 hvalim laudo 1. I — i et — et igra ludus, T igram se ludo 3, lust, lusum imam habeo 2 , ur, itum; mihi est ime nomen, inis n. imenujem nOmino 1 imetek res (ret) famili- aris (is) in et iščem quaerO 3, quae- stvt, quaesitum iz e, ex z abl. izberem eligo 3, elegi, electum izbistrim acuo 3, acut, acUtum izdajalec proditor, oris izdam prOdo 3, prOdidi, proditum iznajdem invenio 4, in- vem, inventum izobrazim erudio 4 izogibljem se (vrta) mio 1 (hortutn) izprehajam se ambulo 1 izpreminjam muto 1 izročim trado 3, t radi dl, traditum izsledim exploro 1 89 izstopim redundo 1 izumnik inventor, Oris izvem comperio 4, com- perT, compertum izven extra z ak. izvolim za voditelja de- ligo (-legi, -lectum) ducem iz voj ujem expugnO izvor ortgo, inis f. Jabolko malum, x jadram navigO 1 jastreb vultur, uriš m. javen publicus 3 jed cibus, x jelen cervus, T jem edo 3, edi esum jesen autumnus, X jeza Tra, ae jezdec eques, itis jezero lacus, us jezik lingua, ae; sermO, Onis m. jokam lacrimo 1 junaški fortis, e junaštvo fortitudo, inis f. Junona luno, onis jutri cras. K (h) ad z ak. kajti nam kadar cum kakšen qualis, e kako(r) quam kamen lapis, idis m. Kane Cannae, arum Kartagina Carthago, inis f. Kartažan Carthagini- Bnsis, is kazen poena, ae kaznim, kaznujem castT- go 1, punio 4 kažem monstro 1 kedaj ? quando ? ker quia kip statua, ae kje? ubi? kličem voco 1 kmalu brevT (tempore ) kmet agricola, ae kmetski rusticus 3 knjiga liber, libri ko cum; — če sr Koder Codrus, i kokoš gallma, ae Kolatin Collatmus, r kolik guantus 3 koliki quOtus 3 koliko ljudi quot ho- mines kolikokrat quotie(n)s končam fTniO 4 konec finis is m. konj equus, X konjenik egues, itis konjeništvo equitatus, us konzul consul, ulis korak passus, us Korint Corinthus, T f. korist utilitas, atis f.; commodum, X koristen utilis, e koristim prosum, prod- esse, profuT Kornelij Nepot CornB- lius NepOs kovina metallum, T koža pellis, is f. kraj regio, onis f.; lo- cus, X kralj rex, regis kraljica regina, ae krasen pulcher, -chra, -chrum; insignis, e krasim orno 1 kratek brevis, e krempelj unguis, is m. krepek fxrmus 3 krepim fxrmO 1, re- creo 1 kretnja motus, us krivica iniuria, ae krivičen iniustus 3 krmilim guberno 1 krotim coerceo 2, uT, itum kruh panis, is m. krut crudelis, e Kserks Xerxes, is kupim (-ujem) emo 3, ernl, emptum. Lacedemon Lacedaemo onis f. Lacedemonec Lacedae- monius, T lačen sem Bsurio 4 ladja navis, is f. ladjevje classis, is f. lahek (po teži) leviš, e; — (storiti) facilis, e lajšam lenio 4 lakomnost avaritia, ae Laokoont LaocoOn, on- tis lastavica hirundo, inis f. latinski Latinus 3 laž mendacium, X lažnjiv mendax , acis len piger, pigra, pi- grum lenoba pigritia, ae lep pulcher, -chra, -chrum lepota pulchritudo, inis f. lesen llgneus 3 letim volo 1 leto annus, x; = pole¬ tje aetas, atis lev leo, Onis ležeč situs 3 ležim situs (3) sum lisica vulpes, is f. livada pratum, T ljub carus 3 ljubek amoenus 3 ; sua- vis, e ljubezen amor, oris m. ljubim diligO 3, dxlexx, dilBctum lovim capto 1 luč lumen, inis n.; lux, lucis f. luna luna, ae. Macedonec Macedo, onis macedonski = Mace- doncev majčken exiguus 3 majhen parvus 3 malo jih paucx ae, a manj minus manjkam desum, de- esse, defut maratonski Maratho- nius 3 marljiv diligBns, entis; sBdulus 3 marljivost diligentia, ae mati mater, tris meč gladius, x med inter z ak. med (i) aes, aeris n. med (u) mel, mellis n. menjam m ut o 1 mera modus, x Merkur Mercurius X mesec mensis, is m. mesto (veliko) urbs, urbis f.; (malo, utr¬ jeno) oppidum, x; = kraj locus, X 90 meščan oppidanus, l Miltiad MiltiadBs, is Minerva Minerva, ae minljiv caducus 3 mir pax, pacis f. miren tranquillus 3 misel sententia, ae mislim sentio 4, sensi, sBnsum miš mus, muris m. miza mensa, ae mladenič adulBscBns, entis (18—30 let) ; iu- venis, is (30—45 let) mladost iuventus, utis f. mleko lac, lactis n. mnenje opinio, onis f.; sententia, ae mnog multus 3 množica multitudo, inis f.; copia, ae močen: (od narave) ro- bustus 3 ; (močno na¬ rejen) fTrmus 3 moder sapiens, entis mogočen potens, entis moj meus 3 molčim taceO 2, ut, iturus molim Oro 1 morem possum, posse, potuT mornar nauta, ae m. morski ropar pirata, ae m. mož vir, viri mramor marmor, oris n. mraz frtgiis, oris n. mreža rete, is n. mrtvec mortuus, T mrzel frtgidus 3 mučim vexo 1 muza Musa, ae. Na in z ak. (na vpra¬ šanje kam?), z abl. (na vprašanje kje?) načelujem praesum, praeesse, praefuT načrt consilium, Z nada spes, spet nadležen molestus 3 nadloga malum, T najbližji proximus 3 najdem invenio 4, -veni, -ventum naklep consilium, X nakupim emo 3, e mi, emptum namakam rigo 1 napačen falsus 3 napad impetus, Us napajam = namakam napaka vitium, r napišem scribo 3, scripsz, scriptum Napoleon Napoleon, onis napolnim com-pleo 2, -plevi, -plBtum napor labor, oris m. narava natura, ae narod (države) populus, T, (pleme) gens, g en¬ tis f. naskakujem oppugno 1 naslada voluptas, atis f. nasvet consilium, T naš noster, nostra, no- strum natrgam carpo 3, carpsT, carptum naučim doceo 2, docuT, doctum naučim se (česa) dzsco 3, didici ( rem ) navada consuetudo, inis f. navadno plBrumgue nazaj pokličem revoco 1 naznanim nuntio 1 nebo caelum, r negotov incertus 3 nehvaležen ingratus 3 nekateri nonnulli, ae, a nekdaj olim,aliquando; le za preteklost: quondam nekoristen inutilis, e ne le — ampak tudi non solum — sed etiam nepodoben dissimilis, e nepošten improbus 3 nepoštenost improbi- tas, atis f. neprestano perpetuo neprijatelj inimlcus, Z neprijateljstvo inimtci- tiae, arum neprijeten iniucundus 3 Neron N ero, onis nesmrten immortalis, e nesreča: (vsled usode) calamitas, atis f.; (= neugodne okolščine) res ( rerum) adversae {arum) nesrečen: (ki doseže, kar želi) felix, Tcis ; beatus 3 (osebno sre¬ čen, blažen) nesrečno male (pugno) neumen stultus 3 nevaren periculosus 3 nevarnost periculum, T neznan zgnotus 3 neznaten mediocris, e nezrel immaturus 3 nezvest infzdus 3 nežen tener, tenera, te- nerum nikdar nunquam nikoli = nikdar Nil Nilus, r niti — ne ne — quidem niti — niti neque (nec) — neque {nec) njiva ager, agrz noč nox, noctis f.; po noči noctu noga pes, pedis m. nosim porto 1 nov novus 3 november November, bris m. nrav mos, moriš m. nudim praebeo 2, uT, itum O (z mestnikom) de z abl. ob = pri ad z ak. obala litus, oris n. o b cu d o vanj eadm Ir a tio, onis f. obdarim dono 1 obiščem: (o nezgodah) tempto; vlso 3, visi, vzsum objočem (objokujem) defleo 2, -flBvt, -fle- tum oblačim vestio 4 oblast potestas, atis f. oblastvo magistratus, us obleka vestis, is f. oborožim armo 1 obrastel cOnsitus 3 obraz vultus, Us obsodim damno 1 oče pater, tris od (pred imeni živih bitij) a (le pred kon- sonanti), ab z abl.; za komparativom = kakor quam ; od — do a {ab) — usque ad o da utinam s konj. 91 oddaljen sem absum, abesse, afuz odgovarjam (-vorim) respondeo 2, respOnsz respOnsum odkrito Izbere odličen egregius 3, praestans, antis odobravam (-brim) probo 1 odplujem navigo 1 odpotujem migro 1 odprem aperio 4, ape- rul, apertum odpustim (-ščam) zgnO- sco 3, Zgnovz, Zgno- tum odsoten absens, entis odvračam (-vrnem) od: abstineo 2, ul (ab ); arceo 2, ur (ab) ogenj rgnis, is m. ogibljem se = izogi¬ bljem se ogromen ingens, entis ohranim (con)servO 1 oko oculus, r okrasim orno 1 okrašen ornatus 3 okrogel rotundus 3 okus gustatus, us olajšam mollio 4 oltar ara, ae omehčam mollio 4 omenim memoro 1 opazujem specto 1 opominjam (ad)moneO 2, ul, itum opravljiv maledicus 3 oprostim (česa) libero (re) opustošim vasto 1 orel aguila, ae orožje arma, Orum osel asinus, X ostal reliquus 3; pl. tudi ceterl, ae, a oster acer, acris, acre; acutus 3 ostroga calcar, aris n. osvobodim libero 1 osvojim expugno 1 (ur- bem ); occupo 1 (ter- ram) otok r usula, ae otroci Izberi, orum ovca ovis, is f. Ovidij Ovidius oviram impedio 4 ozdravim (-iti) sano 1. Pa sed ; autem (ni prva beseda v stavku) padem cado 3, cecidl, casum palec po!lex, icis m. pamet ratio, onis f. pameten prudens, entis parski Parius 3 pastir pastor, oris Patrokel Patroclus, Z pav pavo, onis m. pazljiv attentus 3 peljem duco 3, duxi, ductum Periklej Pericles, is perut ala, ae Peržan Persa, ae pes canis, is m. pesem carmen, inis n. pesnik poeta, ae m. pešec pedes, itis peštvo peditatus, us pet qulnque petje cantus, us Pir Pgrrhus, T pismo epistula, ae; lit- terae, arum pišem scrzbo 3, scripsz, serzptum plačilo (častno) prae- mium, z plašim = strašim plavam nato 1 plemenit nobilis, e plen praeda, ae ploha imber, bris m. pluča pulmOnes, um m. plujem navigo 1 po per, post z ak. pobijem neco 1; occzdo 3, occzdz, ocezsum poboljšam emendo 1 počasen tardus 3 podarim dono 1 podelim praebeO 2, uT, itum; tribuo, 3, ul, utum poderem (-iram) caedo 3, cecidz, caesum podoba imago, inis f. forma, ae pogin interitus, us poguba pernicies, BZ poguben perniciosus 3 pogum animus, z pogumen fortis, e pojem canto 1 pokažem monstro 1; ostendo 3, ostendz, ostentum pokličem voco 1 pokopljem sepelio 4, sepelivl, sepultum pokoravam (pokorim) se, pokoren sem ob- tempero 1; pareo 2, ul, iturus ; oboedio 4 pokrijem (-vam) tego 3, texl, tectum pokrit tectus 3 poldan meridies, Bi m. poleten aestzvus 3 poletje aestas, atis f. polje campus, Z poljedelec agricola, ae poln plenus 3 pomagam (komu) ad- iuvo 1 ( aliquem); ad- sum, adesse, affuz (adful ) pomirim plačo 1 pomlad ver, veris n. pomljiv memor, oris pomnožim augeo 2, auxz, auctum pomoč auxilium, Z pomorim neco 1 pomotoma falsO popeljem duco 3, duxl, ductum popolnoma plane po pravici iure, merito popravim corrigo (rego) 3, correxl, correctum poraz clades, is poreden lasczvus 3 poseben eximius 3 posebno imprzmzs poslanec legatus, z poslopje aedificium, z poslušam audio 4 posoda vas, vasis n.; pl. vaša, Orum postavim (na mizo) loco 1 (in mSnsd) pošiljam (pošljem) mitto 3, mlsz, missum — naprej prae-mitto pošten probus 3 poštenost probitas, atis f. ; honestas, atis f. pot (cesta) via, ae; (= potovanje, hoja) iter, itineris n. potem deinde, postea potnik viator, oris potok rlvus, Z potraten prodigus 3 potreben necessarius 3 potres motus (us) terrae 92 potrpežljiv patiens, entis potrpežljivost patien- tia, ae potujem migro 1 povabim invzto 1 poveljnik imperator, oris povem = pravim pozdravim saluto 1 požar incendium, T poželjenje cupiditas, atis f. prašam za svet con- sulo 3, ut, -sultum prav rectus 3 pravi verus 3 pravica = pravičnost iustitia, ae pravičen iustus 3 pravim drčo 3 pravo ius, iuris n. prebivalec incola, ae m. pred ante z ak. predpis praeceptum, T prej prius prekašam (-kosim) su- pero 1, vinco 3, vici, victum ; v čem re premagam = prekosim premoženje res (rez) familiaris (is) prepevam canto 1 prestrašim terreo 2, ul , itum preštejem numerO 1 prevara fraus, fraudis f previden providus 3 preziram con-temno 3, tempsz, temptum pri a p ud z akuz. Priam Priamus, T pričakujem exspecto 1 pridem (prihajam) ve- nio 4, vem, ventum priden dzligBns, entis', industrius 3 pridnost dzligentia, ae pridobi(va)m paro 1 prihod adventus, us prihodnji futurus 3 prihodnost tempus (oris) futurum (i) prijatelj amTcus, T prijateljstvo amZcitia, ae prijazen amTcus 3 prijeten iucundus 3 prilizovalec adulator, oris primerjam (s, z) com- paro (cum) pripovedujem narro 1 pripraven: (umetno) aptus 3; (od narave) idoneus 3 prisoten sem adsum, adesse, affuT prizadevanje studium, T prodam vendo 3, ven- didz, vBnditum proročišče oraculum, T prosim Oro 1; pomoči auxilium prost liber, llbera, te¬ be rum prosto(dušno) Izbere prostost tzbertas, atis f. proti (sovražno) contra z ak. prsi pectus, oris n. prst digitus, Z prvak prznceps, cipis prvi przmus 3 psovka maledictum, Z ptica, ptič avis, is f. punski Punicus 3 pušica sagitta, ae Rad (a, o) libenter rajnik mortuus, 1 rana vulnus, eris n. ranim vulnero 1 ranjenec vulneratus, Z rastlina planta, ae raven rectus 3 razburim (-burjam) ex- cito 1 razdenem deleo 2, de- levz, deletum različen varius 3 razložim exptico 1 razpokan rzmosus 3 razpravljam disputo 1 razprtija discordia, ae razsajam saevio 4 razum mens, entis f. razveseljujem deleeto 1 razžalim laedo 3, laesz, laesum reč res, rez red ordo, inis m. redek rarus 3 redim nutrio 4 reka fluvius, Z\ flumen, inis n. rekel je inguit resnica veritas, atis f. rešim servo 1; —- ne¬ varnosti expediO 4, tzbero 1 pertculo reven pauper, eris revež pauper, eris Rim Roma, ae Rimljan Romanus, z rimski Romanus 3 rod genus, eris n. rodoviten fertilis, e ; frugifer, -era, -erum rog cornu, us rojstno mesto patria, ae rosa ros, oris m. roža rosa, ae. S (z) (pri spremstvu) cum z abl. sad fructus, us salaminski Salamznius 3 Sarde Sardes, ium f. Scipion Sczpio, onis sedaj nune sedanji praesens, entis sel nuntius, z selim se migro 1 sem na čelu praesum, praeesse, praefuz sen somnium, z senat senatus, us senca umbra, ae senčnat opacus 3 sestra soror, oris sežgem cremo 1 Šibila Sibglla, ae sicer quidem Sicilija Sicilia, ae silen vehemens, entis silovit violentus 3 Silvija Silvia, ae sin fzlius, i Sinon Sinon, onis Sirija Sgria, ae siromaščina = siro¬ maštvo paupertas, atis f. siten morosus 3 sklenem constituO 3, uT, utum skopost avaritia, ae skoraj fere; skoraj vsi omnBs fere skrb cura, ae skrbim curo 1 skrijem occulto 1 ; (v konja equo) skromen modestus 3 skromnost modestia, ae skupaj una 93 skupen commanis, e slab(oten) imbecillus 3, Tnfzrmus 3; = hudo¬ ben malus 3 sladek suavis, e; dulcis, dulce slava glOria, ae; laus, laudis f. slaven clarus 3; cele- ber, bris, bre slavim celebro 1 slavohlepen gloriae cu- pidus 3 slep caecus 3 sličen similis, e slika imago, inis f. slišim audio 4 sloga concordia, ae slon elephantus, X složen concors, -cordis slučaj casus, us sluga servus, X sluh audztus, us slušam oboedio 4 (ali- cuz) služabnik minister, trt služim servio 4 smatram puto 1; — za srečuega — felzcem smejem se rideo 2, risi, rTsum smel audax, acis smelost audacia, ae smrt mors, mortis f. smrten mortalis, e smrtnik mortalis, is sneg nix, nivis f. soba conclave, is u. sodba iudicium, x sodnik iudex, icis sodržavljan civis, is Sokrat Socrates, is solnce sol, solis m. solza lacrima, ae soproga uxor, oris sovraštvo odium, T sovražen inimlcus, X sovražnik (zasebni) ini¬ mlcus , i; (državni) hostis, is spavam, spim dormiO 4 spomin memoria, ae spominjam se memor sum sposoben aptus 3 spoštujem colo 3 spremljevalec comes, itis sramota dedecus, oris n. sramoten turpis, e srce animus, X = duša, duh; (del telesa) cor, cordis n. srčno vehementer srdit acer, acris, acre srebro argentum, z sreča (= usoda) for- tuna; (= ugodne okolščine) res(rerum) secundae ( arum) srečen felxx, rcis (v očeh drugih); (za se) beatus 3 Srečko Felix, Tcis srečno feliciter; bene (pugnO ) stanujem habito 1 star (kar je bilo) anti- quus 3; (kar je že dolgo in je še) vetus, eris ( vTnum ) starček senex, senis starodavniki antzquz, orum starost senectus, utis f. starši parentes, um stavim: nad koga (nad kaj) antepono 3 (ante- posuz, antepositum) alicuz (rez); loco 1 stena paries, etis m. stiskam premo 3, pressz, pressum stojim na čelu praesum stolp turris, is f. stran latus, eris n. strašim terreO 2, uz, itum stražim custodio 4 strela fulmen, inis n. strog severus 3 strogo graviter strogost sevBritas, atis f. studenec fons, fontis m. stvar rBs, rez suženj servus, Z sužnost servitus, utis f. svet mundus, z svetišče templum, Z svetujem suadeo 2, sua- sz, suasum svoboda Izbertas, atis f. svoboden liber, Izbera, Izberum svoj (za tretjo osebo) suus 3. Šega mds, moriš m. še ne nondum širok latus 3 škodim noceO 2, uz, iturus; obsum, ob- esse, offuz (obfuz) škodljiv noxius 3 |ola schola, ae Sparta Sparta, ae Špartanec Spartanus, Z štedim s čim parco 3 (peperci) alicui ret štejem numero 1; — se med hrabre habeor 2, habitus sum in nu¬ mero fortium število numerus, z štirioglat guadratus 3 Tabor castra, orum tako: (pred adjektivi in adverbi) tam; (pred glagoli) ita, szc; — zelo adeo takoj statim takšen tališ, e tam ibi tast socer, socerl Tebe Thebae, arum telo corpus, oris n. tenek tenuis, e Termopile Thermo- pylae, arum tešim plačo 1 Tetida Thetis, idis težek (po teži) gravis, e; (storiti) difficilis, e tip tactus, us toda sed tolik tantus 3 toliko (jih) tot Tone Antonius topel calidus 3 topol populus, z f. torej ergo; (pri ukazu in prepovedi) pro- inde tovarišija societas, atis f. trd dttrus 3 trg forum, l trgovec mercator, Oris Troja TrOia, ae Trojanec TrOianus, Z trud labor, oris m. trudim se elaborO, as truplo corpus, oris n.; (mrtvo) cadaver, eris n. tudi etiam tukaj htc tvoj tuus 94 Ubijem caedo 3, cecldi, caesum; occido 3, oc- cTdi, occisum, neco 1. ubogam pareo 2, ul, iturus učen doctus 3 učenec discipulus, t učenjak vir (viri) doctus (i) učenost doctrTna, ae učim se (česa) discO 3, didicT (rem ); — na pamet edisco 3 učitelj magister, tri ; udeležim se (boja) in- tersum, -esse, -ful (proelio dat.) ugajam placeo 2, ur, iturus ugled auctoritas, atis f. uho auris, is f. ukaz praeceptum, r ukažem impero 1, mando 1 ukrep consilium, T umetnost ars, artis f. umorim neco 1 umrljiv mortalis, e uničim deleo 2, delev I, deletum upam spBrO 1 upi jem clamo 1 upravljam administrO 1 ura hora, ae urim exerceO 2, uT, itum usmiljen misericors, -cordis usmrtim neco 1 usoda sors, sortis f., fortuna, ae usta os, oris n. ustanovim condo 3, -didi, ditum ustvarim constituo ( sta- tuo) 3, ur, -tutum utrdim munio 4 užgem incendo 3, in- cendi, incBnsum Vadim = urim varčnost parcimOnia, ae včasi nonnunquam včeraj herl večen aeternus 3, sem- pitermus 3 vedno semper vedenje moreš, um m. veličasten magnificus 3 velik magnus 3 velikanski ingens, entis velim = ukažem vem scio 4 vendar tamen venec corona, ae Venera Venus, eris Vergilij Vergilius verujem čredo 3, cre- didi, creditum ves omnis, e; totus 3 vesel hilaris, e; laetus 3 veselje: (notranje) gau- dium, T; (vidno ka- zano) laetitia, ae vesoljen universus 3 vest conscientia, ae vešč perltus 3 vežem vincio 4, vTrucc, vlnctum vid vtsus, us vidim video 2, vidi, vTsum vihar procella, ae vijolica viola, ae vino vmum, T visok altus 3 vitek procerus 3 vladam regnO 1 vladar imperator, oris vladarstvo imperium, T vlečem traho 3, trax r, tractum vnamem excito 1 vodim ducO 3, duxT, ductum ; = povelju¬ jem (vojsko) prae- sum, -esse, -fuT (exer- citul) voh odoratus, us vojak mlles, itis vojna bellum, l vojne čete cOpiae, arum vojni čini res (rerum) bellicae (arum) vojska exercitus, us vojskovodja dux, ducis vojujem vojno gero 3 (gessT, gestum) bel¬ lum volja voluntas, atis f. volk lupus, T vonj odor, Oris m. vrata porta, ae vreden dignus 3 (hvale laude) vrl egregius 3, strenuus 3 ' vrnem reddo 3, reddidt, redditum vrnitev reditus, us vroč calidus 3 vrsta ordo, inis m. vrt hortus, T vsak omnis, e vselej semper všeč(en) gratus 3 vzbujam excito 1 vzgajam (vzgojim) educo 1, erudio 4 vzgled exemplum, c vzrok causa, ae Z (s) (pri spremstvu in druženju) cum z abl. za: pro z abl., a d z ak. začetek initium, r začinjam condio 4 zadeva res, rei zadnji ultimus 3 zadovoljen contentus zahtevam postulo 1 zahvalim se gratias ago 3 (egi, actum) zajec lepus, oris m. zakaj cur zakon /ex, legis f. zaman frustra zamenjam mlito 1 zaničujem"conre;?;/io 3, contempsi contemp- tum zapodim (v beg) fugo 1 zaprem claudo, clausi, clausum zapustim relinquo 3, reliqux, relictum zaradi causa z gen.; za¬ radi prijatelja amrcl causa zarotnik coniuratus, T zaslišim audio 4 zaslužim mereo 2, ul, itum zasmehujem derldeo 2, derisi, derisum zastražim custodio 4 zaveznik socius, i zavzet expugnatus 3 zažgem (zažigam) in¬ cendo 3, incendi, in- censum zberem comparo 1 zbolim aegroto zdrav sanus 3 zdrav(ilen) salubris, e zdrav sem valeo 2, ur zdravim sano 1 zdravje valetudo, inis f. zdravnik medicus, T zelenim vireo 2, ul 95 zelo magnopere, valde zemlja terra, ae; tellus, uriš f. zemljekrog orbis (is) m. terrarum zet gener, generl zgodba, zgodovina hi- storia, ae zgovornost eloquentia, ae zgradim aedifico 1 zid murus, T; zidovje = zidi zima hiems, hiemis f. zlasti imprlmls zlat aureus 3 zlato aurum, r zločin scelus , eris n. zlo malum, r zmaga victOria, ae zmagam supero 1; vitico 3, vtct, victum zmagovalec victor, oris zmanjšam minuo 3, ul, minutum zmeraj semper zmernost modus, T zmota error, Oris m. zmotim se erro 1 znamenje slgnum, T znan notus 3 znanost litterae, arum znosim comporto 1 zob dens, dentis m. zopern molestus 3 zveden peritus 3 zvest frdus 3; fidelis, e zvestoba fides, el zvezda: stella, ae (po- edina); sldus, eris n. (ozvezdje) zvežem vincio 4, vinxi, vrnctum zvijača dolus, X Žaba rana, ae žalosten maestus 3; trlstis, e; miser, mi- sera, miserum že iam železo ferrum, X želim opto 1 željno cupide žena femina, ae; mu- lier, mulieris žito frumentum, X žival: bestia, ae (na¬ sprotje: človek) ;fera, ferae in bestia (na¬ sprotje : domača ži¬ val); animal, alis n. in animans, antis m. f. n. = živo bitje živež victus, us živim vivo 3, vxxx, vic¬ tum življenje vita, ae životinja = živo bitje, gl. žival žveplo sulphur, uriš n. ,=t * NUK r Narodna in uniuerzitetna knjižnica