KRALJEVINA JUGOSLAVIJA
UPRAVA ZA ZAŠTITU
INDUSTRISKE SVOJINE
Klasa 32 (1).	Izdan 1 juna 1935.
PATENTNI SPIS BR. 11635
Baker & Company, Incorporateđ, Newark, U. S. A.
Poboljšanje kod izrade stakla.
Prijava od 20 januara 1934.	Važi od 1 oktobra 1934.
Pravo prvenstva od 21 januara 1933 (U. S. A.).
Ovaj se pronalazak odnosi na poboljšanje kod izrade stakla i staklene robe.
Staklo u topljenom ili plastičnom stanju, kao što dolazi iz peći, obično teče u jednu ili više tankova ili sudova obrazovanih od teško topljivog metala, a odatle u odgovarajuće kalupe ili druge naprave za oblikovanje željenih artikala. Kodjproizvodjenja staklenih ploča staklo se može propuštati da prolazi izmedju valjaka i preko ravne površine. Na svaki način, ali naročito kod izrade staklenih artikala, tok stakla se prekida s vremena na vreme prema količini stakla koja je potrebna za obrazovanje artikla unapred odredjene veličine. To se obično vrši odgovarajućim reguli-sanjem izvesnog čepa ili plovka predvi-djenog na ispušnom kraju teško topljivog tanka ili suda. Takodjer poznato da se predvidja prijemni sud, koji će primati staklo iz tanka i odvesti ga na neko drugo mesto za dalju obradu. Takav prijemni sud može imati oblik levka i obično se isti izradjuje od teško topljivog materijala.
Površine ovih teško topljivih elemenata kod mašina za izradjivanje stakla, koje dolaze u dodir sa topljenim staklom, izložene su ozbiljnim hemiskim i fizičkim premenama i ne samo što iziskuju da budu često zamenjivane, nego čak osetno oštećuje staklo sa kojim dolaze u dodir. To je naročito slučaj, gde teško topljiva površina dolazi takodjer u dodir i sa vazduhom.
Pri prolazu plastičnih i topljenih materijala kroz otvor u prijemnom sudu od teško topljivog materijala, prijemni sud postaje trošan usled trenja izmedju topljenog materijala i zidova otvora u sudu, i nastaje hemisko rastvaranje tog teško topljivog materijala. Takvo hemisko rastvaranje nastaje takodjer i na dodirnim tačkama, gde se topljeno staklo dodiruje sa zidovima teško topljivih sudova, a naročito onda, kad se ovaj dodir dešava na površini stakla, koja je izložena vazduhu. Takvi uslovi vladaju takodjer i kad je predvidjena igla ili ventil odnosno čep za regulisanje toka topljenog ili plastičnog stakla kroz ispusni otvor iz tanka.
Nadalje hrapava površina teško topljivog materijala pruža znatan otpor trenja za prolaz topljenog materijala preko nje.
Da bi se sprečilo oštećenje stakla kad teče iz tanka, predlagano je, da se površina teško topljivog materijala pri ispustu i u njegovoj blizini, kao i vodjice odnosno slivnici snabdu prevlakom metala, koji ne korodira, kao što je „nichrom" — ov čelik i „Monel" metal.
Da bi dobili sasvim odgovarajuće površine onih delova aparata, koji dolaze u neposredan dodir sa topljenim staklom, kad isto prolazi iz peći u kalupe ili druge naprave za oblikovanje, iste treba da mogu da izdrže jako visoku temperaturu (n. pr. od 1000® do 1600° C) za duge vremenske periode; iste treba da budu
Din. 15 —
sasvim ne-korozivne ili otporne prema koroziji pod uslovom upotrebe ; one treba da budu glatke, krute i tvrde, da se ne abaju i da nemaju nikakvo hemisko dejstvo na topljeno staklo. Do sada još nije uspelo stvoriti površine takvih osobina. Naročito su dosadanji pokušaji za stvaranje takvih zaštitnih teško topljivih površina propali. Osim toga, gde je takva teško topljiva površina snabdevena s metalnom prevlakom ili pokrivačem, potrebno je da odnosni metal i teško topljiva po vršina imaju približno iste koeficijente istezanja. Naročito u onom slučaju, kad je prvo obrazovan slivnik, a teško topljiva površina tek se zatim stavila na njega u plastičnim stanju, pa se zatim postepeno pekla.
Pedmet ovog pronalaska se sastoji u tome, da se uredjaj za izradjivanje stakla snabde takvim površinama, koje će se više približiti željenom tipu, nego i jedna od do sada predlaganih.
Prema tome pronalazak obuhvata poboljšan uredjaj za izradjivanje stakla, kod kojeg je jedna ili više tih teško topljivih površina, sa kojima dolazi u dodir staklo kad teče iz peći snabdevena prevlakom od metalne legure koja sadrži platine i rodiuma.
Kod izradjivanja i obradjivanja stakla u topljenom ili tečnom stanju, predvidjene su u smislu pronalaska jedna ili više vo-djica ili nosača za neposredan dodir sa topljenim staklom, izradjenih iz legure, koja sadrži platine i rodiuma.
Takodjer u smislu pronalaska pred-vidjen je postupak za zaštićavanje teško topljivih površina vodjica i nosača za topljeno staklo kod uredjaja za izradjivanje stakla, koji se postupak sastoji u tome, da se rečene površine snabdevaju prevlakom ili slojem legure, koja sadrži platine i rodiuma.
Legura koja se upotrebljava u smislu ovog pronalaska treba da sadrži pretežno platine, ponajbolje da platina sačinjava 80°/o legure. Podesne su one legure, koje sadrže 80u/o do 99°/° platine i 10o/o rodiuma.
Legure ove vrste se smatraju kao najpogodnije sa svake tačke gledišta, i to tako sa svoje visoke tačke topljenja, sprovodnosti, izdržljivosti, tvrdoće, gla-tkosti i koeficienta istezanja.
Takva legura je tvrda, jer ima tvrdoću od oko 90 po Brinelu, kad se ohladi. Stoga je takva legura efikasno otporna prema abanju od topljenog stakla, može se vrlo uglačati i zadržava glatku površinu za duge vremenske periode, tako da će stvarati minimalan otpor trenja toku
topljenog stakla. Legura ima finu zrnastu strukturu, te za vreme upotrebe pod visokom temperaturama obrazovanje odnosno razvijanje kristala je sporo tako, da kristali ostaju sitni, jer rodium zadržava kristalizaciju platine tako, da je legura vrlo dugotrajna.
Dakle u smislu pronalaska je kod uredjaja za izradu stakla korito ili sud koji prima staklo iz peći i koji je snab-deven ispustom za staklo, kao i odgovarajućim sredstvima za regulisanje toka stakla kroz taj ispust, tako Izradjen, da su površine ispusta i regulišućih naprava, ako ih ima, koje dolaze u dodir sa tečnim staklom snabdevene zaštitnom prevlakom legure koja sadrži platine i rodiuma. Ako se regulišuće naprave sastoje iz kakvog čepa ili plovka, koji je podešen da se diže i spušta u ispustu, i ovaj se snabdeva prevlakom ili slojem legure. Cela unutrašnjost suda odnosno korita može se na sličan način zaštiti, ali to nije uvek potrebno i često je dovoljno, da se tu predvidi obloga ili pojas od legure platine i rodiuma, koji će pokriti onaj deo površine zidova suda ili korita, u kojem se visina topljenog stakla može menjati za vreme normalnog rada. Ako se upotrebljava slivnik za prijem i vodjenje topljenog stakla, isti treba daje sna-bdeven s oblogom takve legure.
U cilju ilustrovanja principa ovog pronalaska predstavljen je isti na priključenim nacrtima'sa oblogom i čepom za slivnik od teško topljivog materijala, kakav se u-potrebljava pri oblikovanju jedne mase topljenog stakla u cilindričan oblik, ma da treba razumeti, da je pronalazak primen-Ijiv za upotrebu u drugim ciljevima pri dodirnom odnosu sa topljenim staklom.
U vezi s pomenutim nacrtima, u kojima su odgovarajući i slični delovi označeni u svim izgledima sa istim oznakama.
SI. 1, je izgled ozgo teško topliivog slivnika za upotrebu pri oblikovanju mase topljenog ili plastičnog stakla u cilindričan oblik i koji ima oblogu u smislu pronalaska.
SI. 2. poprečan vertikalan presek kroz slivnik i oblogu uzet po liniji 2—2 si. 1. i koji dokazuje jedan deo korita i čep za regulisanje prolaza plastičnog materijala iz korita u slivnik.
Pri detaljnom opisivanju predstavljenog oblika izvodjenja pronalaska, oznaka A o-značava slivnik od ma kakvog odgovarajućeg teško topljivog materijala koji može da izdrži visoke temperature n. pr. temperature preko 2800°F. Slivnik ima središnji cilindrični otvor 1 za prolaz struje topljenog ili plastičnog stakla i zidovi otvora pri gornjem kraju proširuju se prema spo-
Ija kod oznake 2 u jednu kružnu i konveksnu površinu 3 na gornjem delu slivnika, koja se vidi i okružena je kružnom pljoštom površinom 4.
U jednom takvom slivniku prema poznatoj praksi, masa topljenog stakla se naslaže na proširenom kraju otvora 1 i tera se kroz otvor pod pritiskom ili težom tako, da staklo izilazi kroz donji deo otvora u cilindričnom obliku. Zatim se komadi ovakvog topljenog staklenog cilindra seku prema željenoj upotrebi
Topljeno i plastično staklo treba da se obradjuje pri visokim temperaturama n. pr. 1000°C i 1600°C, i za vreme rada teško topljivi materijal slivnika se rastvara kako usled abanja zbog trenja tečnog stakla o zidove otvora 1, tako i usled hemi-skog dejstva, tako da se otvor proširuje, te slivnik postaje za kratko vreme neupotrebljiv, kao što je već napred naglašeno. Nadalje zidovi otvora 1 su rapavi i sprečavaju prelaženje stakla kroz otvor.
Da bi se izbegle ove teškoće, upotrebljava se za otvor i obloga od legure platine i rodiuma, da se spreči dodirivanje izmedju topljenog slakla i zidova otvora 1.
Ova obloga je postavljena u otvoru 1 i sastoji se od metalnog tela 7 izvedenog u obliku levka ili cevi, čiji se jedan kraj proširuje u obod 8 tako da se prilago-djava oko proširenog kraja otvora i kružne konveksne površine 3 na gornjem delu slivnika, dok se drugi kraj proteže od rečenog otvora prema dnu slivnika.
Kao što je napred rečeno pronalazak je takodje podesan za upotrebu kod korita i čepa, i u cilju da bi se predočila takva upotreba, na si. 2. je pretstavljeno korito
10,	koje je izradjeno od teško toplivog materijala, odakle se topljeno ili plastično staklo može puštati kroz ispusni otvor 11 u napred opisani slivnik A. Uobičajeno je, da se sa takvim koritom upotrebljava čep ili plovak 12 od teško topljivog materijala radi regulisanja toka topljenog materijala kroz ispusni otvor 11, ali otopljeni materijal aba taj čep kad tamo protiče, kao što aba takodjer i obični slivnik od teško topljivog materijala, Takodjer na tačkama, gde se površina rastopljenog materijala dodiruje sa čepom od teško topljivog materijala u atmosferi, nastaje Kemijsko ra-stvaranje čepa. Da bi se izbegle te teškoće, oblaže se čep tankom prevlakom 13 od legure platine i rodiuma, naročito onaj deo, koji se kreće kroz ispusni otvor
11,	kao i oni delovi, koji dodiruju površinu rastopljenog materijala, koja je izložena vazduhu.
Hemisko rastvaranje teško topljivog materijala od kojeg je sagradjeno korito
nastaje neki put i na tačkama, gde rastopljen materijal svojom površinom dodiruje zidove korita u vazduhu, i da se spreči ovo rastvaranje, stavlja se pojas 14 od legure platine i rodiuma ili naslage takvog metala na unutarnje zidove korita l0 na onom njegovom delu, na kojem se o-bično nalazi normalna visina površine topljenog materijala. Treba razumeti da su ilustracije korita 10 i čepa 12 predstavljene ovde samo u cilju da se predoči izvodje-nje pronalaska, dok se medjutim tačan oblik korita i čepa, kao i njihova naročita veza sa slivnikom u praksi može menjati prema upotrebi, kojoj su korito, čep i slivnik namenjeni.
Platinsko-rodiumova obloga se može takodjer staviti i na zidove ispušnog otvora 11 korita, i takva obloga može da se sastoji iz cevi 15 prilagodjene u otvor i koja ima obode 16, koji prelaze preko donjeg i gornjeg ruba zidova da zaštite ivice otvora i da oblogu drže čvrsto u njenom položaju.
Patentni zahtevi:
1.	Poboljšan uredjaj sa izradu stakla, naznačen time, što se jedna ili više površina od teško topljivog materijala, koje dodiruje topljeno staklo pri prelaženju iz peći, snabdevaju prevlakom od legure koja sadrži platine i rodijuma.
2.	Poboljšan uredjaj za izradu stakla naznačen time što se sastoji od korita za prijem topljenog stakla iz peći i ima ispust za staklo kao i naprave za regulisanje toka stakla kroz ispust pri čemu su površine pomenutog ispusta i regulišućih sprava, koje dolaze u dodir sa prolazećim otopljenim staklom, snabdevene zaštitnom prevlakom od legure platine i rodijuma.
3.	Poboljšan uredjaj za izradu stakla prema zahtevu 2, naznačen time, što su regulišuće sprave, koje se sastoje od čepa ili plovka koji se može dizati i spuštati u pomenutom ispustu, snabdevene zaštitnom prevlakom od legure platine i rodijuma.
4.	Poboljšan uredjaj za izradu stakla po zahtevima 2 ili 3, naznačen time što su korito ili sud snabdeveni oblogom ili pojasom od legure platine i rodijuma na onom delu zida odn. zidne površine pomenutog korita, gde se visina otopljenoga stakla može da menja za vreme normalnog rada.
5.	Poboljšan uredjaj za izrodu stakla po ma kojem od prethodnih zahteva naznačen time, što ima slivnik za prijem i sprovodjenje otopljenog stakla, koji je
snabdeven prevlakom od legure platine i rodijuma.
6.	Poboljšan uredjaj za izradu stakla po prethodnim zahtevima naznačen time, što se kod izradjivanja i obrade stakla u otopljenom ili tečnom stanju predvidjaju jedna ili više vodjica ili nosača za neposredan dodir sa otopljenim staklom pri čemu su ove vodjice odn. nosači izradje-ni od legure platine i rodijuma.
7.	Poboljšan uredjaj za izradu stakla
po ma kome od prethodnih zahteva, naznačen time, što se legura za prevlačenje pojedinih delova sastoji od 80o/o a ponajbolje od 90% platine i oko 10% rodijuma.
8.	Postupak za zaštitu teško topljivih površina vodjica i nosača za topljeno staklo u mašinama za izradu stakla, naznačen time, što se pomenute površine snabdevaju prevlakom ili slojem legure, koja sadrži platine i rodijuma, najbolje u srazmeri oko 90% platine i 10% rodijuma.
Ad‘pat br. 11635