Macher NöcchiMt. Nr. 10. Inhalt: I. Decretum pro inscribendis nonnullis officiis in Kalendario Eoclesiae universalis, necnon pro corrigenda rubrica generali Breviarii romani tit. X. de trans-latione festorum. — 11. Spoved pred sklenitvijo zakona. — III. Historia Cathedralis Ecclesiae Labacensis auctore Joanne Gregorio Tlialnitschero (continuatio). — IV. Miscellanea. — V. Concurs-Verlaut barung. —VI. Chronik der Diözese. «C*T @L >»> 1882. i. LEO PP. XIII. AD PERPETUAM BEI MEMORIAM. DECRETUM PRO INSCRIBENDIS NONNULLIS OFFICIIS IN KALENDARIO ECCLESIAE UNIVERSALIS, NECNON PRO CORRIGENDA RUBRICA GENERALI BREVIARII ROMANI TIT. X. DE TRANSLATIONE FESTORUM. Nullo iinquam tempore Romani Pontifices Antecessores Nostri praetermiserunt Sanctorum virorum, qui doctrina, virtute, rerum gestarum praestantia Catholicam Ecclesiam, dum in terris agerent, illustrarunt, memoriam in animis Christifidelium, eorum praesertim, quorum est caeteros exemplo ante-ire, quo altius possent imprimere. Id autem liac inter alias ratione consequuti sunt, eorumdem scilicet Sanctorum festa sive in Universali, sive in Particularibus Ecclesiis indulgendo, ac vitae et rerum gestarum historiam Breviariis inserendo, ut qui divinas preces recitare tenentur, ab iis virtutum illorum factorumque memoria cum laude quotannis repetatur. llinc nostris etiam temporibus sa. me Pius Papa IX Praecessor Noster vota excipiens et preces multorum Sacrormn Antistitum, qui Romain convenerant Oecu-menici Concilii Vaticani causa, peculiarem constituit Anno MDCCCLXXIV SacrorumRituum Congregationem, cui munus detulit expendendi utrum opportunuin esset in Kalendario Ecclesiae Officia mserere nonnullorum Sanctorum, qui Apostolorum opus prae caeteris prosequuti Ecclesiae universae aedificandae ac tuendae, et inter diversas gentes dilatandae impensius adlaborarunt: Officia haec erant Sanctorum Bonifacii Episcopi et Martyris, Iustini Philosophi Martyris, Cyrilli et Methodii Pontificum et Confessorum, Cyrilli Episcopi Ale-xandrini, Cyrilli Episcopi Hierosolymitani et Augustini Episcopi Cantuariensis. Haec autem peculiaris Congre-gatio Sacrorum Rituum, omnibus qnae ad rem pertinerent accurate perpensis, expedire censuit Officium S. Bonifacii ritu duplici ad universam Ecclesiam extendi, indulgendumque esse illis, qui S. Iustini Officium peterent eodetn ritu: de aliis rem differre placuit. Quam sententiam idem Praecessor Noster ratam habuit et confirmavit. Haec tum quidem acta sunt. Anno autem MDCCCLXXX visum est Nobis, Sanctis Fratribus Cyrillo et Metbodio Slavoniae gentis Apostolis eiusdem cultus honorem tri-buere, S. Bonifacio, ut diximus, a Praecessore Nostro delatum. Porro cum Sacrorum Antistites ac 20 Fideles rogare pergerent, ut pari honore conaecorarentur tum 8. Iustinus, tum alii inclyti Caelites, de quibus prolata res fuerat, tum etiarn 8. Josaphat Episcopus Polocensis Martyr, praeclarum Polonae ac Ruthenae gentis lumen: cumque habenda esse tandem ratio videretur postulationum, quae a Romano Clero Apostolicae Sedi porrigebantur pro inseribendis in Kalendario Urbis festis quorumdam Sanctorum, qui Urbem ipsam suis illustrarunt exemplis et finem laborum suorum ibi assequuti eam propriis nobili-tarunt exuviis; idcirco Nos particularem Sacrorum RituumCongregationem a Praecessore Nostro iam pridem deputatam iterum constituere duximus, eique mandavimus ut opportune expenderet, qua ratio ne in Kalendario, sive Universali sive Cleri Romani Officia praedicta et alia in posterum, si opus esset, inseri possent. Itaque approbantes, et contirmantes, quae a Venerabilibus Fratribus Nostris Sanctae Romanae Ecclesiae Cardinalibus aliisque dictam Congregationem componentibus decreta, et per Venerabilem Fratrem Nostrum Dominicum Sanctae Romanae Ecclesiae Cardinalem Bartolinium Sacrorum Rituum Congregationi Praefectum relata Nobis fuerunt. Auctoritate Nostra Apostolica volumus et praecipimus, ut in Kalendario Universali Ecclesiae sub ritu duplici minori inscribantur Officia; die IX Februarii S. Cyrilli Ale-xandrini Episcopi Confessoris; die XVIII Martii S. Cyrilli Ilierosolymitani Episcopi Confessoris; die XIV Aprilis 8. lustim Philosophi Martyris; die XXVIII Maii 8. Augustini Episcopi Cantuariensis Confessoris ; die XIV Novembris 8. Iosaphat Episcopi Polocensis Martyris; deinde ut in Kalendario Cleri Romani sub ritu item duplici minori inscribantur Officia: die XVI Aprilis S. Benedicti Iosephi Labre Confessoris; die XXIII Maii 8. Ioannis B iptistae I)e Rossi Confessoris; die XIX Augusti B. Urbani II Papae et Confessoris; die XI Octobris B. Ioannis Leonardi Confessoris; die XVII Decembris 8. Leonard! a Portu Mauritio Confessoris: affigantur autem in eodem Kalendario Cleri Romani festa 8. Cyrilli Alexandrini diei XX Februarii, 8. Cyrilli Hierosolymitani diei XX Martii, 8. Augustini Cantuariensis diei VII Iunii et 8. Iosapliat Polocensis diei XIV Decembris. Quo vero in utroque Kalendario tum Universali tum Cleri Romani habeantur sedes liberae ad nova Officia introducenda, eadem Auctoritate Nostra volumus ec praecipimus, ut Rubrica Generalis Breviarii Romani tit. X de Translatione Festorum liac ratione mutetur, videlicet: ,,Festa duplicia minora (exceptis illis Sanctorum Ecclesiae Doctorum) et Festa semiduplicia si occursu Dominicae vel Maioris Festi seu Officii quomodocunque impediantur, non transferuntur, sed ipso die quo cadunt, de eis fit in utrisque Vesperis et Laudibus commemoratio, cum nona lectione historica, sive una ex duabus aut tribus, si tarnen haec eo die fieri possint; secus huiusmodi festa duplicia et semiduplicia eo anno penitus omittuntur, ut de simplici cautum est in rubric. tit. IX num. X, tit. X num. VIII": postremo ut praesentes litterae Apostolicae in novis editionibus Breviarii ad calcem Rubricae interim apponantur, donec accurata Rubricae ipsius correctio per Sacrorum Rituum Congregationem perficiatur. Haec praecipimus et mandamus, non obstantibus Apostolicis ac in universalibus provincialibusque et synodalibus Conciliis editis generalibus vel specialibus Constitutionibus et Ordinationibus, ceterisque contrariis quibuscumque. Volumus autem ut praesentium Litterarum transumptis seu exemplis etiam impressis, manu alicuius Notarii publici subscriptis et sigillo Personae in ccclesiastica dignitate constitutae muuitis eadem prorsus adhibeatur fides, quae adhiberetur ipsis praesentibus si forent exhibitae vel ostensae. Datum Romae apud Sanctum Petrum sub Annulo Piscatoris die XXVIII Iulii MDCCCLXXXII, Pontificatus Nostri Anno quinto. TH. CARD. MERTEL. II. Spoved pred sklenit vijo zakona. Zakon priätevamo zakramentom zivih. toraj mora ta Lenin in nevesta ob sklepanji sv. zakona biti v stanu milosti bozie — in statu gratiae. Ko bi sklenila to zvezo v zavednem smrtnem grehu, pregresila bi se hudo dvakrat: nevredno prejemajoc in nevredno delec s. zakrament, ker sta po sedanjem sploisncm uku bogo-slovcev porocenca saxna delivca zakramentova. Ker je pa redno sredstvo, postaviti se v stan posvecujoce milosti bozje, zakrament sv. pokore, zato sv. cerkev govori po Tridentinskem zboru: „S. synodus conjuges hortatur, ut antequam contrahant, vel saltem triduo ante matrimonii consummationem, sua peccata diligenter confiteantur et ad ss. Eucharistiae sacramentum pie accedant. “ (Sess. XXIV. de ref. matr. cap. 1) Vsled tega veli Rituale Rom. in po njem do besede natancno tudi nas Ljubljanski obrednik: , Admoneantuv propterea conjug s, ut antequam contrahant, sua peccata diligenter confiteantur et ad ss. Eucharistiam atque ad matrimonii Sacramentum pie accedant“. — In navod duhovnim sodnijam ces. avst. za zakonske zadeve, znana Instructio, glasi se v §. 75: „Decet, ut sponsi, priusquam in facie Ecclesiae foedere mortem usque duraturo jungantur, poenitentiae sacra-mento cor emundent et corpus Domini nostri devote suscipiant. “ Pri nas duhovni pastirji uze od nekdaj od zeninov in nevest zahtevajo spovedne listke v spriöevalo, da so bili pri spovedi. Zeninom in nevestam se je to vselej tudi prav naravno in samo ob sebi umljivo zdelo, da sv. zakramenta prejmö; zato v nasi skofiji (kolikor znano) v tej zadevi nikakorsne posebne postave nimamo, kajti potrebe in povoda ni bilo zä-njo. A danasnje dni je vera mnogih opesala, in zgodi se uze tudi pri nas, da kak Lenin (le o tacih je bilo slisati do sedaj) pred poroko noce iti k spovedi. Kaj storiti duh. pastirju v takem zalostnein primerljeji ? Kaj ga li poroci brez prejetih sv. zakramentov? Ali naj mu naravnost od- rece zakrament sv. zakona, ako ne prinese spovednega listka? Da pridemo do odgovora, oglejmo si gori navedena cevkv. dolocila. Obcni cerkv. zbor rabi besede: „Synodus conjuges hortatur . . .“ Rimski in nas obrednik: „admoneantur conjuges . . .“ Instr. pravi: „Decet . Tu tedaj nimamo pred seboj ukaza, strogega povelja, vesoljne cerkve, prejeti pred poroko zakrament sv. pokore, ampak le opomin, sovet, pred sklepanjem zakona posluziti se tega rednega sredstva v ociscenje vesti in v zadobljenje milosti bozje. To nam je umljivo. Saj nas uci sv. vera, da se gresnik tudi po popolnem ceznaturnem kesanji (per contritionem perfectam) postavi in statum gratiae. In edini spovedni listek, kojega pri spovedi dobi sichern, in ga ima terjati celö pravico, naj je prejel sv. odvezo ali ne, on nikakor ni zagotovilo, ni dokaz, da je doticni res v stanu milosti bozje. Ne prejeti zakrament sv. pokore se samo na sebi ni zakonsk za-drzek, ampak sv. pokora je le pomoeek za vredno pripravo na zakrament sv. zakona. Kaj tedaj storiti, ko bi Lenin duh. pastirju naravnost napovedal: k izpovedi ne grem! Najprej naj pazi duhovnik, da ostane miren, da mu ne zazuga koj: „ako k izpovedi ne gres, te ne bom porocil.“ Prijazno naj mu pojasni, zakaj da sv. cerkev hoce prejem sv. zakramentoy pred poroko, kako koristnä, celö potrebna je izpoved sploh, zlasti Se njemu, ki namerava skleniti toliko vazno zvezo, stopiti v tezavni stan, v katerem bo zelo potreboval blagoslova, pomoci od zgoraj. Ne bilo bi se mu pa zanasati na blagoslov bozji, ko bi v smrtnem grehu, tedaj nevredno prejel zakrament sv. zakona. Silno odgovornost bi si s tem nakopal za dan sodbe .... Ako se upornik le §e ne uda, obrne naj se duh. pastir do njegovih stariäev, ali drugih sorodovincev; tudi do ne-veste, ako je bolj krscanska, da ti nanj vplivajo ter ga skusajo pregovoriti, da je pokoren sv. cerkvi, in da jim ne stori sramote, drugim pa pohujsanja. In ce le se trdovraten ostane? — Pozveda naj duhovni pastir, zakaj se brani k izpovedi. Morda se izgovarja: ni se dolgo, kar sem pri izpovedi bil — saj sem bil o veliki noci — nimam nie velicih grehov i. t. d. Ko bi v tem primerljeji duhovnik strogo zahteval izpoved kot pogoj cerkvene poroke, utegnil bi se tak zanikam in slab kristijan, kakoräen je gotovo uporni Lenin, posluziti postave avstrijske dne 25. majnika 1. 1868 (drzavni zak. St. 47.), ki dovoljuje civilni zakon. Glasi se namrec clen II. „Wenn einer der nach den Vorschriften des allg. bürg. Gesetzbuches zum Aufgebote der Ehe berufenen Seelsorger die Vornahme des Aufgebotes oder einer von den zur Entgegennahme der feierlichen Erklärung der Einwilligung zur Ehe berufenen Seelsorgern, welcher von den Brautleuten deshalb angegangen wurde, die Vornahme des Aufgebotes oder die Entgegennahme der feierlichen Erklärung der Einwilligung zur Ehe aus einem durch die Gesetzgebung des Staates nicht anerkannten Hinderungsgrunde verweigert, so steht es den Brautleuten frei, das Aufgebot ihrer Ehe durch die weltliche Behörde zu veranlassen und die feierliche Erklärung der Einwilligung zur Ehe vor dieser Behörde abzugeben. . .“ Vsled te postave bi politicna oblast gotovo ne pripoznala ter ne sprejela duliovnikove branitve zarad neopravljene izpovedi. Od druge strani pa sveta vera za vre den prejem zakramenta sv. zakona zahteva le stan milosti. In statu gratiae pa Lenin res zamore biti, utegne biti, ce tudi ni bil pri izpovedi; in izpoved sama na sebi, ge celö prisiljena, nikakor ni zagotovilo, da je doticni v stanu milosti bozje. Ne ostalo bi tedaj duh. pastirju v nagem sluöaju druzega storiti, kakor porociti Lenina, ako ni drugih zadrLkov. Povedati pa mu mora prej, da bo to storil le zato, ker pravi, da mu ni treba izpovedi, da nima velicih grehov . . Sv. cerkev hoce izpoved pred po-roko, da bi se zarocenci s tem zakramentom postavili v stan milosti bozje; ker pa trdig, da ti izpovedi ni treba, . • • hocem te porociti. Ali glej, kako bog to enkrat odgovarjal pred Bogom; kajti nevredno bog zakrament prejel, bozji rop bog storil, ako nisi v stanu milosti . . . Da tako ravnanje duhovnega pastirja ni v nasprotji z naceli morale, razvidimo iz besedij Gury-jevih: „Non potest parochus absolute per se id exigere (seil, ut praemittatur confessio matrimonio), nisi lex et praecep-tum Episcopi illud statuat. Ratio est, quia, quam vis requiratur status gratiae ad illud sacramentum accipiendum non tarnen requiritur necessario, confessio cum contritio absolute sufticere possit etiam iis, qui versantur in statu peccati mortalis. Aliunde parocho plerumque non constat, sponsos in statu gratiae non versari. “ — Kaj pa, ko bi zenin ali nevesta ne delala glede izpovedi nikakovega izgovora, ampak bi naravnost kdo rekel: „nocem!“ Ali celö: „izpoved se meni zdl prazna ree; nihüe me ne spravi k nji. Ako me hocete porociti brez nje — prav; ce ne, Vas silil ne bom!“ Tudi tu bi duhovni pastir moral narprej si prizadevati na vso moc, da upornika pregovori do prejema sv. zakramentov. Gorece naj sam moli za siromaka, priporoöa naj ga tudi drugim v molitev; naj ga poucuje, prosi, svari; po osebah mu ljubih in dragih naj vpliva nanj ... in ce ne opravi nie? — Tedaj pa tudi za ta preLalostni primerljej trdimo: Sme ga porociti, ce tudi nevrednega — v narveci stiski, in extremo casu! Tak casus extremus je, kedar bi se bilo bati (ako se mu poroka odrece), da bo z dotieno osebo v gregni zvezi zivel, ali civilno se dal porociti, ali pred nekatoligkim cerkvenim sluLabuikom zakon sklenil (pri raz-licni veri zarocencev). Ali je pa v cerkvenem duhu, se 11 da opraviciti naga trditev? Gotovo! Razlogi so: a) Branitev k spovedi iti, ali neprejem zakramenta sv. pokore, ni nikakov razdiralen zakonsk zadrzek, ni impedimentum dirimens, ki bi zakon storil neveljaven. Ko duhovni pastir torej poroci dotienega zarocenca, je le-ta res zakrament zakona nevredno prejel, a vendar veljavno. Kaj pa da je zakon, veljavno sicer, a nevredno prejeti, jako zalostna rec, pravo zlo; a ge bolj zalostna rec, ge veci zlo bi pa bilo, ko bi taka porocenca po za-konsko skupaj Livela in bi zakonska ne bila, tedaj v konkubinatu; ali pa, ko bi sklenila civilni zakon, ki po nauku sv. cerkve pred Bogom in pred vestjo tudi n i veljavna zakonska zveza. Znan nauk morale pa je, da izmed dveh neogibljivih zel je voliti manjge — tedaj v nagem slucaji: zakon veljaven, ce tudi nevreden. Sv. Alfonz Big vor ij an uci: „ Sententia probabilior tenet, licitum esse, minus malum suadere (tedaj toliko bolj samo: per-mittere), si alter jam determinatus fuerit ad majus exequendum. Ratio, quia tune suadens non quaeri malum, sed bonum, scilicet electionem minoris mali. — Et hoc licere non solum privatis, sed etiam confessariis, parentibus et aliis, quibus ex officio incumbit impedire peccata subditorum.“ b) Ako duhovni pastir cerkveno poroci taka dva, gotovo od nju odvrne veco dusno gkodo, kakor ko bi ju ne porocil. V veljavnem zakonu ziveca utegneta pozneje priti do treznejgega migljenja in morda zarad mar-sikaterih britkih ur in skugenj do spoznanja svoje pregrehe, pa zacneta krgeanko ziveti. Tudi njunim otrokom s porocenjem skaLe duhovnik veliko dobroto, stori jih zäkonske, ter jim gotovo bolj so vzrejo preskrbi, kot da bi bil roditeljema odrekel poroko. c) Duhovnemu pustirju se tudi ni bati, da bi se s takim ravnanjem hudo pregregil, ces, da je po-magal in pripomogel k sakrilegiju; kajti bil je le postavna prica, testis auctorizabilis, in kot tak je storil samo to, da se je izmed dveh neogibnih zel hujge odvrnilo in manjge zgodilo. Spoznali smo pa, da je to dovoljeno, pa da sv. Alfonz dopugca izpovedniku (tedaj duhovnemu pastirju sploh), da v takem primerljeju sme pripustiti manjge zlo, ako hujgega drugace odvrniti ne more. d) Nage mnenje potrjuje tudi nauk imenitnih bogoslovcev. Gury uei: „Aliquando tarnen tali (publici peccatoris) matrimonio assistere potest, nempe ubi urget ratio valde gravis et aliquo modo proportionata malo quod permittitur in sacramenti profanatione; e. g. si imminerent gravia mala communitati, aut si sponsi jam sint civiliter conjuncti, ut in Gallia evenire solet, cum matrimonium civile ecclesiasticum praecedere debeat. Majus enim malum, majusque scandalum ex fornicaria cohabitatione sequeretur.“ — Kardinal Gousset pravi: „Si una pars ad poenitentiae tribunal accesit, dari potest nuptialis benedictio, etiamsi altera pars confessionem non peregerit, dummodo locus sit timori, ne haec pars matrimonium potius civile ineat, quam confessioni se submittat. Datur enim benedictio in favorem illius, qui officio suo satisfecit. — In casibus, ubi nec una nec altera pars confessionem subire voluerit, parochus sequatur instructiones Episcopi sui, qui absque dubio ipsi facultatem potest eoncedere dandi benedictionem vel ad praecavendum vel ad terminandum scandalum matrimonii mere civilis.“ — Müller v svoji „Theol. Moralis“ tako-le pige: „Quaestio: An parochus assistere possit matrimonio sponsorum, qui confessionem a lege dioecesana praescriptam (cesar pri nas ni) ante copulationem peragere nolunt? Resp. Primum sane parochus sponsos ad confitenda peccata commovere studebit, charitatis industria, non increpationis duritie, utens, ne sponsi ideo tantum, quia omne effugium praeclusum vident, ac veluti coacti ad confessionem accedant, cum evidenti periculo, sacrilegae conjunctioni sacrilegam confessionem, vel etiam sacrilegam Communionem prae-mittendi. Opera sine fructu adhibita parochus illorum matrimonio assistere poterit, imo (ut ego puto) assistere debebit, si ex denegata assistentia majora mala timeantur, videlicet ne sponsi ad publicum scandalum turpiter cohabitent, vel matrimonium mere civile ineant, vel fide catholica deserta coram ministro haeretico contrahant. Ratio, quia ex una parte assistentia parochi in hoc casu est cooperatio mere materialis, quae ex causa gravi, qualis hie revera obtinet, est licita; atque ex altera parte parochus bono spirituali ovium suarum prospicere, hincque majora mala communitatis vel ipsorum contrahentium impedire tenetur. Eo minus parochus assistentiam denegare poterit in hujusmodi circumstantiis, si unus sponsus confessionem sacramentalem peregit; quia fovendum est in-nocenti.“ Imamo pa äe tudi neko na to stvar se ozirajoco razsodbo sv. cerkve. Ree je ta-le: Mogunski veliki vikar je sporoöil svetemu Sedezu, da je v ondotni skoliji vze od 1. 1812. diecezanska postava, da si duhovni pastir pri tacih zeninih, ki se pred poroko branijo prejeti sv. zakramente, mora na vso moc prizadevati, da jih pregovori k izpovedi. A v skrajni sili, ako zarocenca le ge trdovratno zahtevata, da naj ju poroci brez izpovedi, sme ju duhovni pastir porociti, da si s tem svoje vesti ne obtezi; to pa vsled besedij Tridentinskega zbora, ki go-vori le o „opominjevanji k spovedi.“ Po sosednjih gkotijah pa imajo tej nasprotno navado; tamkej namrec spoved in sv. obhajilo terjajo strogo, kot pogoj porocenja cerkvenega, ce tudi se eden ali drugi zarocencev brani, in ce tudi nevarnost nastane, da skleneta civilni zakon. Boji se toraj veliki vikar, da bi se sosednji ordinarijati utegnili prito&iti zavoljo mogunske nasprotne navade, toraj vpraga: ali naj ostane pri stari gkofijski postavi od 1. 1812., ali naj se prenaredi? In 8. C. Conc. je dne 28. avgusta 1852 odgovorila to-Ie: „An ordinatio Episcopi anno 1812 emissa sit servanda, seu reformanda in casu?“ R. Affirmative ad primam partem exclusis tarnen casibus a jure praevisis. Negative ad secundam.“ Tedaj: exclusis tarnen casibus a jure praevisis. So toraj nekateri primerljeji po cerkvenem pravu doloceni, v katerih duhovni pastir ne sme poroöiti Leninov, ki se branijo prejeti sv. zakramente, in ko bi se bilo bati tudi slabih nasledkov. — Taki primerljeji so: Si quis est publicus et notorius peccator; — si in contemptum Ecclesiae confesionem respuit: — si ex matrimonio sine praevia confessione administrando scandalum oriatur.“ Ako je tedaj nevrednost gotova, tako da se o nji vze vec pametno dvomiti ne more. in öe je ob enem ocitna, v onem kraju ljudem sploh znana, ali vsaj mnogim, takrat gre odrekati cerkveno poroko. Ako Lenin duhovnemu pastirju v obraz pove, da ne veruje v spoved, da mu je prazna stvar itd., tedaj je njegova nevrednost sicer gotova, a ni ob enem vselej vLe tudi ocitna, öe namreö drugi ne vedö za to, ali ce ve le par molöeöih. — Tudi se ne zgodi vselej iz zanicevanja sv. cerkve, kedar se zaroöenec brani iti k izpovedi. — Iiavno tako ne moremo govoriti o pohujganji, kedar branitev ni znana. In ko bi jih tudi mnogo vedelo, da eden ah drugi Leninov pred poroko ni bil pri izpovedi, so pa morda razmere med Leninom in nevesto take, da bi ne na-stalo pohujganje, ampak bi ljudje ge rekli ali si mislili: bolje da so jih poroöili brez izpovedi, kakor da bi nadalje tako Livela! Alf tudi tedaj, ko bi duhovni pastir mislil, da mu je iz enega ali druzega navedenih pravnih vzrokov poroko odrekati, ne sme sam dolocevati tega, ampak skofu gre odlociti, je li v tistem primerljeji zareg ta ali oni kanoniöni vzrok, da gre zarad njega odrekati poroüenje. „Res ad Episcopum deferenda est“, veli cerkveno pravo; tako uce tudi moralisti; tako uöi avstr. Instr. v §. 70. za vse teiüavniäe sluöaje: ,,Quod si contingat, ut parochi monita nihil proficiant, res ad Episcopum deferenda. Hoc ipsum fiat, si alia quacumque ex causa dif-ficultates vel dubia enascantur.“ — In navod, z ozirom na novo avstrijansko zakonsko postavo do Kranjske duhovSöine izdan dne 9. julija 1868., ukazuje v §. 54: „Bei Zweifeln, wie in schwierigen Fällen mit Beziehung auf das Ehegesetz vom 25. Mai 1868 vorzugehen sei, hat sich der Seelsorger unter genauer Darlegung des Falles an die kirchliche Behörde zu wenden.“ Tako naj bi duhovni pastir vselej storil, kedar se kdo njegovih duhovnijanov stanovitno brani pred poroko prejeti zakrament sv. pokore. A. Z. III. Historia Cathedralis Ecclesiae Labacensis. Auctore loanne Gregorio Thalnitschero I. U. D. (Continuatio.) Augusto mense adveniente omnium vota fervebant et comotus eo intenti, ut singula ad festivitatem 22. institutam rite parentur. Hinc mature indulgentiae plenariae, non ad octiduum, sed 15 dies, industriä P. Preller e S. J. comparatae; novae vestes et sacra paramenta confecta; plurimi ad imminentem festivitatem invitati, arcus triumphales parati; omnes pene mechanici sollicite desudabant, ut quisque intra residuum breve tempus rem sibi assignatam perficeret. De quo speciali titulo fusius. Die vigesima prima fusa fuit campana major, ponderis 64 centipondia, consecrata lionori S a-pientiae Divinae, cum sequentibus inscriptionibus: DOMINVS SAPIENTIA INITIVM SAPIENTIAE FVNDAVIT TERRAM. TIMOR DOMINI. sophIae VeneranDae CaMpana saCra. Infra: Ipsa ego sum Sopliiae Campana dicata Tonantis, Auspicio Petri selecto fusa metallo, Cuius grata canam nomen noctesque diesque; Tum populi quaeram pretiosam jussa salutem. Anno Domini M. DCC. VI., sedente in cathedra Petri Clemente XI., regnante Josepho primo Rom. Imp., gubernante sanctam Ecclesiam Labacensem Ferdinando ex Com. a Künburg etc. munificä manu Illustriss. D. Petri Antonii Codelli de Fanenfeld, Provincialis Carnioliae et Carinthiae, fusa est haec campana. Subtus vero: Casparus Franchi me fudit. Septima Septembris ad Ecclesiam 5 paribus bovum et 30 circiter manualium opere aducta fuit, ibidemque, usque dum necessaria ad elevandum pararentur, usque ad 16. Octobris quievit, qua die industriä..................vulgo „Kunstmaister“, Idriensis, 16 magnis funibus paratis, cum dies deficeret, se- quenti die liora octava matutina feliciter turri imposita. Julius Qualaeus, postquam opera omnia, de quibus suo loco fusius, cum applausu omnium in-tuentium 21. Aug. confecerat, 25. eiusdem Locopolim a D. Marco Oblak ad exornandam aliquam 6a-pellam in Burgsthal postulatus, discessit. Murarii e contra finita festivitate oratoriis laquearia imponunt. Interim arcus triumphales, qui in tertiam septimanam steterant, dejiciuntur. Perfectis oratoriis sacrarium, quod septentrionem respicit, coemento abducitur ac expolitur, fenestris ferrea retia ad arcendas inju-rias aestivas imponuntur, ac sic operi universo Deo dante feliciter finis 29. Octobris imponitur. CAPUT XVIII. Acta sub Francisco Carolo Episcopo. Durante hac fabrica et qui dem quarto anno eiusdem vacante sede episcopali Labacensi per resignatinnem celsissimi Principis Ferdinand!, per legationem Caesaream ad aulam regis Portugaliae ad Archiepiscopatum Pragensem promoti, ac a summo Pontifice a vinculo, quo Ecclesiae Labac. innode-batur, soluti, a Sua Caes. Maj. Josepho I. Rom. Imp. Franciscus Carolus ex Comitibus de Kauniz, Aust. Vienn. Metropolit. Salysb. et Cathed. Passav. Canon., Praepositus Altetingensis, sacrae Ap. Rotae causarum auditor 10. ann. nominatur ac annuente Rege Carolo Hisp. a summo Pontifice Clem. XI. con-firmatur. 10. Sept. anno 1711. possessionem cepit, ut sequitur. A reverendiss. Capitulo praevie liabito consilio decretum, ut pro tenuitate temporis ad con-decorandum hunc actum porticus et atrium Basilicae adornarentur, quod sic factum: In ingressu Basilicae sequens prostabat inscriptio a geniis portata: Post diuturna gentis nostrae vota Desideratus omnium suspiriis Ingredere Divino instinctu a Pastore universal! Secundis alaudis Tibi commissam sanctam Aemonensem Basilicam, ut in ea, Ceu nova coelestium donorum regia, Ubi Roinana exultat religio, Ac perpetuus supremae Numinis majestati exhibetur honor, Sacrorum dispendas munera, Populos Tibi datos ames et serves. Habe proinde diu feliciter, quae meruisti, Princeps benignissime. In tuo prospero regimine, fulcitur nostra prosperitas, Facies porro, quae meridiem respicit, insigne clypei gentilitii condecorabatur, cui superemi-nebat symbolum eiusdem: Ara gentilis, strue ardente rutilans, cum lemmate Nil charius pietate. Selegit hoc sici Neo-Praesul, ut firmam regiminis sui basim stabiliret, asserens, nil ei in hac vita charius pietate, quae ipsi etiam vitae praestat. Kon ignarus, omnia bona illis affluere, qui divinis obsequiis se totos devovent. Nec paveat Princeps, si faveat Deus; favere autem debet Deus, quamdiu Principis pietas Deo faveat. Regni basis pietas erga Deum est. Adest huic genius Basilicae Metropoliticae cum voto: „Longo tempore regnet ipse“. Deut. 17, 20. Nec procul inde augurium legendum se praebuit: „Quaecunque facies, prosperabuntur“. Psal. 1, 3. Huic annexum vaticinium : „Dominabitur potestate multa“. Daniel 11, 43. Hic, uti speratur, quod Ferdinandus incepit, ad optatum finem deducet, ex Episcopatu Lab. Archiepiscopatum foventibus Superis condet. Inscriptio lateralis: Nymphaea A Slavorum rege Ob amnem vado forti animo equo trajectum; In avitae bellicae virtutis tesseram Genti Tuae concessa, Caesareo hodie favore, Francisce Carole, efflorescit, Dum sacra Aemonensium purpura inveutiris, Propria et majorum virtute CIrCVMDatVs; Ob in Romano Campidolio tot annis Sapienter, fideliter Pro Deo, Caesare et Patria gesta, Condignum defers praemium. Parte aversa alia tabula hos referebat caracteres, ad gentilitium clypeum pariter alludens: Rosa Gentilicia Hortis Vaticanis plantata, Ad Carniolae solum hodie translata, In Labacensi sacro viridario Amoena diffundat folia, Donec tota erubescat, cuius Sub umbrae suaveolenti tegmine Tutus quiescat Clerus, Populusque; Rege felix, vive vita perenni Duorum siderum Josephi et Caroli felice omine, Ab illo exaltatus ad Principis Antistitis munus, Altero auspice firmatus, Uterque Austriacus, Austriacum Austriaco complexus favore. Die proinde 10. matutina fitiito choro RR. DD. Canonici Capitulares cum DD. Parochis et Clero aulam episcopalem adeunt, ad commitandum celsissimum Episcopum, qui pariter a Magistratu Labacensi humanissime susceptus et sub baldacbino, quem quatuor Senatores portabant, comitante re-liqua interioris et exterioris senatorum corona sar.ctam Basilicam ingreditur, cui obviam processit reverendiss. Praepositus Leopoldus 8. R. I. Comes Cobenzel in pontificalibus usque ad limen Ecclesiae. Ad summum altare cum venerat inter tubarum et tympanarum clangores, dato initio a reverendiss. D. Decano et Vic. Generali, bulla pontificia per Kotarium ofticii lecta est. Sedens celsiss. Episco-pus in sua stoia obedientiam suscipit a I)D. Capitularibus, Parochis et universo Clero. Quo peracto missain inter exquisitam musices harmoniam tubicinum et tympanarum clangores dixit D. Decanus; qua finita Neo-Praesul „Te Deum“ intonavit. Benedictione demum omnibus data, pari solemnitate ad aulam se recepit, ubi pariter a celsiss. Principe J. Ant. Jos. ab Eggenberg et excell. Comite . . . Lan-tliieri in temporalibus installatus, Proceres patriae ac reverendiss. Capitulares lauto ac sumptuoso pran-dio excepit inter tormentorum fragores. Vesperi utraque turris in siguum festivalis laetitiae illuminata resplenduit et in Collegio Ca-rolino in summitate eiusdein parte una tympanarum et tubicinum clangores, parte altera Academicorum philoharmonicorum exquisita instrumenta resonabant. Ürnamenta quae sub Francisco Carolo Basilicae accesserunt, non parvam Spirant ejus magni-ficentiam, inter quae quatuor ampla loculamenta, quae in totidem pilis maximo emispherio suppositis architectus incrustavit, quibus ingentes statuae lapideae impositae, artifici scalpro insignis sculptoris Angeli de Putis, Itali Paduani, efformatae, sub quorum inscriptio: 1. 8. Maximus Epis. Aemon. Huius Basilicae et urbis Patronus, Patriae Apostolus. Regimine magnus, virtute constantiae Biajor, sanctimonia maximus, Apesiae pro fide lapidibus obrutus, martyrii coronam nanciscitur. Praef. An. 240. obiit 152. 2. 8. Florus Epis. Aemon. Doctrina non minus quam sanctitate, et miraculis hos illustravit, cui Patria reddit in acceptis fidem, quam propagavit. Praesul, cuius sacras exuvias veneratur Po 1a, ubi in apostolico munere oc-cubuit. Praef. 382. ob. 397. 3. B. Castus Episc. Aemon. Successor Maximi in pastorali munere, virtute et constantia fidei, per quem hic populus eruditus, clarus. In Romanis synodis a Damaso Papa adscitus, cuius meritum digno Signatur nomine Casti. Praef. An. 349. ob. 368. 4. B. Gennadius Epis. Aemon. Gregem Aemonensem furore Atilae dispersum pastorali cura congregat. Congregatum in lege Domini continet, apostolico zelo confirmat, sensimque mirum in modum adauget . . . Adfuit V. Romam. Synodo. Praef. An. 485. ob. 504 Anno 1712. nona Decembris excell. D. Franc. Anton. Comes ab Auersberg ex Creuz, 8. C. M. Cons. Int. Mareschallus Carn., cathed. Basilicae divi Nicolai dono dedit lampadem argenteam, rara arte fabrefactam, pouderis 31. Marcliarum et 8 Loth. Anno 1714. tertia Maji in festo Invent. s. Crucis particula s. Crucis, quam celsissimus Ep. Fran-ciscus Carolus Roma apportaverat ac cathed. Basilicae dono dederat, publicae venerationi exponitur, tum ab ill. Leopoldo, Comite Cobenzel, Praep. Labacen. populo sumpto initio a Principibus ac suprema nobilitate ad infimum ad osculandum praebetur. CAPUT XIX. De picturis novae catliedralis Basilicae et aliis ornamentis. Cum Julii Qualaei*), pictoris eminentissimi, veterum aemuli, elegant! penicillo ad miraculum prope tota Basilica resplendeat, ita, ut quo diutius usurpetur oculis, eo magis prodigiosa amoenitate et colorum varietate fascinat intuentes, in quo naturae et artis foedus inspexeris: aequum est, ut speciali titulo ea, quae spatio quatuor annorum perfecerat, exponainus. Ordiamur ab illo, quod Julius omnium primo pinxerat, in fornice chori DD. Canonicorum. Repraesentatur hic augustissimus Imperator Fride-ricus III., fundator restaurati Episcopatus Labacensis, cui anno 1458, cum a vidua Ulrici, dolo ab Hungaris interempti comitis Cileae, et Joanne a Witowiz, Cileae obsideretur, 8. Nicolaus, ut testantur manuscripta Provinciae, nocte in somno comparuit ac monuit, ut insidias vitaret, ac ad arcem se re- ciperet; paruit monito, insidias sibi structas evasit. Memor huius beneficii biennio abhinc elapso honori s. Nicolai Labaci Episcopatum fundat. Subtus parte una exhibetur Fridericus Fundator throno insidens, a quo Sigismundus, ex illu-strissima prosapia Comitum a Lamberg oriundus, qua primus Episcopus Labacensis fundationis instrumenta ac privilegia suscipit. Parte altera, qualiter idem a Pio Secundo, Pontifico maximo, confirma- *) Julius Qualaeus, Lainus Comensis. status Mediolan., discipulus Marci Antonii Franceschini Bononiensis, nat. anno 1668., Parmae, Placentiae et Venetiis picturae studuit ad normam Corregii, Carazae et Tintoreti, pinxit hic aet. 35. tionem et exemptionem ab omni metropolitico jure obtinet. Quod supra fenestras vacat, angelis insi-gnia Episcopalia portantibus, suppletur; bina vero latera fenestrae majoris parte unä occupat Ardor Amoris Divini, partem alteram Zelus religionis. Ornamentum principalis iconis, divi Nicolai, quod nobili sipario, ea arte confectum, ut impar sim. id calamo meo exprimere. Flavi colores id est, cuius laciniae eleganter exspatiatae a duobus angelis, minores non computanao, staturam hominis excedentibus, sustentantur. Subtus duo elegantissima, pe-destalis suis incumbunt symulacra hoc Religionis orthodoxae, illud Humilitatis speciem formans. Illud de superstitiosa haeresi, hoc de arroganti superbia triumphal. (continuabitur.) IV. MISCELLANEA. Circa administrationem Eucharistiae. A Reverendissimo Domino Francisco Petrarca, Ar-chiepiscopo Lancianen. et administratore perpetuo dioeceseos Ortonen, Sacrorum Eituum Congregationi sequens pro opportuna declaratione propositum fuit dubium : „Utrum sabbatho Sancto mane in Ecclesiis, ubi potest una missa cum cantu celebrari, can- tato iam hymno Gloria in excelsis, et nondum facta sacrarum specierum sumptione, ab alio sacerdote, quam a celebrante, superpelliceo et stola induto, ex sacris particulis, quae feria V. in Coena Domini superfuere adservatis Sanctissima Eucharistia Christifidelibus expetentibus distribui possit ac liceat, et an ab iisdem sic sumentibus Paschali praecepto satisfiat?“ Sacra porro eadem Congregatio ad relationem infrascripti secretarii, exquisite antea voto alterius ex apostolicarum caeremoniarum magistris, huic dubio mature perpenso die 13 Januarii 1882 sic rescripsit ac declaravit: Servetur consuetudo. Dr. Cardinalis BARTOLINUS, 8 R., C. praef. Plac. Ralli, 8. R. C. secretarius. VI. Concurs-Derlautbarung. Die Curazie Sturija im Decanate Wippach wird bis zum 15. October b. I. zur Bewerbung in der Diözese ausgeschrieben. Die Bewerber Haben ihre Gesuche au das hochwiirdigste fürstb. Ordinariat in Laibach zu richten. VII. Chronik der Diözese. In das fürstb. Knabenseminar Collegium Aloysianum wurde ferner noch ueuaufgenommen der Schüler der IV. Gymuasial-Classe Josef Vintar aus Preöina. Für das nächste Schuljahr wurde die Aufnahme in den Diözesanclerus und in das Clericalseminar nachbenannten Candidaten gewährt: Kos Josef aus St. Michael bei Rudolfswert, Kramaric Josef aus Radovica, Pavliö Johann aus Krainburg und Suäteräic Franz aus Glince bei Laibach; weiters wurde nachstehenden Candidaten die Aufnahme bedingungsweise gemährt: Doläan Georg von Kriäe bei Trfic, Mali Anton von Untertuchein, Schiffrer Gustav von Laibach und Zavodnik Karl von Seisenberg. Nack)dem der Domherr Dr. Heinrich Pauker Edler von Glanfeld das Amt eines fb. Commissärs in Bezug auf den Religionsunterricht und die religiösen Uebnngen an den Mittelschulen Laibachs, an den beiden Pädagogien und den damit verbundenen Uebungsschnlen freiwillig niedergelegt hat, wurde der Domherr Dr. Johann Gogala mit diesem Amte betraut. Der Domherr Andreas Zamejic wurde zum Examinator behufs der Vornahme der Prüfungen aus der Religionslehre bei der für die Periode bis Ende des Schuljahres 1884/5 eingesetzten Prüfungs-Commission für allgemeine Volks- und Bürgerschulen in Laibach ernannt. Die Domherren Friedrich von Premerstein und Andreas Zamejic wurden zu Revisoren der Kirchenrechnungen in der sürstb. Kirchen-Rechnungs-Kanzlei ernannt. Der bisherige Hauptlehrer an der k. k. Lelirerinnenbildungsaustalt in Laibach, Herr Michael Lazar, wurde dem I. k. Staatsuntergyinnasinm in Krainburg als Rcligiouslehrcr und behufs Verwendung für das slovenische Sprach- fach zur Dienstleistung zngewiesen. In Folge der Resignation des Dr. Johann Gogala auf die Religionslehrerstelle am Laibachcr Obergymnasium, wurde diese Stelle vorläufig suppletorisch mit dem approbirten Gymuasial-Lehramts-Candidaten, Präsecten im Knabenseminar Dr. Phil. Johann Svetina wieder besetzt. Der hochwürdige Herr Anton Zupanöic, Professor der Pastoral-Theologie an der theologischen Diözefan- Lehranstalt in Laibach, wurde zum sürstb. Consistorialralhe ernannt. Dem neugewählten Pfarrer von Wippach, Herrn Mathias Erjavec, welcher am 23. September d. I. die ca- nonifche Investitur erhalte« Hat, wurde die Würde eines Dechantes für den Wippacher Decanalbezirk und eines fürstb. geistlichen Rathes verliehen. Der Stadtpfarrcooperator in Gottschee, Herr Franz Ivadunc, wurde zum Pfarradministrator von Draga und der Curatbeueficiat in Lozice bei Wippach, Herr Johann Hladnik zuin Curaten von Goce bestellt. Die durch Todfall erledigte Pfarrpfriinde Mitterdorf in der Wochein erhielt der hochw. Herr Mathias Zarnik, Pfarrcooperator in St. Martin bei Krainburg, und wurde am 22. d. M. auf dieselbe cauonisch iuvestirt. Versetzt resp. neuangestellt wurden die Herren: §libar Gregor, Pfarrcooperator in Kamnik, als solcher nach St. Martin bei Krainburg; Mreun Rochus, Präsect im Knabenseminar Coll. Aloysianum als Pfarrcooperator nach Altlack; Mekinec Franz, Pfarrcooperator in Dol (Lustthal), als solch er nach Dob; Rott Gotthard, Pfarrcooperator in Logatec, als solcher nach Cerknica; Lavrencic Johann, Alumnus-Presbyter als Pfarrcooperator in Logatec; Bereit; Peter, Pfarrcooperator in Polhov Gradec, als Stadtpfarrcooperator nach Gottschee; Dolinar Franz, Alumnus-Presbyter, als Pfarrcooperator in Polhov Gradec. Gestorben sind die hochwürdigen Herren: Andreas Kozjek, pens. Pfarrer zu St. Martin bei Littai am 7. September und der Ortscurat von Vrabce, Lorenz Pozenel, am 16. September. Dieselben werden dem Gebete des hochwürdigen Diözesanclerus empfohlen. Vom fürstbischöflichen Ordinariate Laibach am 24. September 1882. Herausgeber und für die Redactioi, verantwortlich: Anton Koblar. — Druck der „NArodna Tiskürna“ in Laibach.